της Ματίνας Καραγιαννίδου-Σταμπουλή
Φτάνοντας στην πόλη Ντιγιάρμπακιρ της ανατολικής Τουρκίας για το 1ο Συνέδριο του Κινήματος Ελεύθερων Δημοκρατικών Γυναικών (DÖKH) δεν ήξερα τι να περιμένω. Ένα συνέδριο γυναικών του Κουρδιστάν με 500 μέλη, τα περισσότερα από τα οποία εκπροσωπούσαν γυναικείες οργανώσεις από τα τέσσερα κομμάτια του Κουρδιστάν (Τουρκία, Συρία, Ιράκ, Ιράν), είναι σίγουρα ένα γεγονός που θα προκαλούσε τεράστιο ενθουσιασμό σε κάθε φεμινίστρια με διεθνιστικό προσανατολισμό. Πολύ μεγαλύτερος ήταν όμως ο ενθουσιασμός λόγω της ιστορικής συγκυρίας στην οποία πραγματοποιήθηκε ένα τέτοιο συνέδριο, λίγες μέρες δηλαδή αφότου το Ισλαμικό Κράτος απωθήθηκε από τις Κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας από έναν στρατό στον οποίο σε μεγάλο ποσοστό συμμετείχαν γυναίκες.
Πλησιάζοντας στο χώρο του συνεδρίου το πρωί, βρέθηκα μπροστά σε μια κλούβα της αστυνομίας που έφραζε το δρόμο στα αυτοκίνητα. Ήταν η πρώτη υπενθύμιση ότι η περιοχή όπου βρισκόμουν, το Κουρδικό κομμάτι της Τουρκίας, δεν είναι μια περιοχή όπου η ζωή κυλάει πάντα ειρηνικά. Όταν αργότερα την ίδια μέρα βγήκα για μια βόλτα στην πόλη, είδα τανκς παρκαρισμένα έξω από τα αστυνομικά τμήματα. Δεδομένου ότι στις διαδηλώσεις υποστήριξης των Κούρδων της Συρίας τους τελευταίους μήνες στην πόλη αυτή, η αστυνομία σκότωσε μερικές δεκάδες διαδηλωτές, αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα τανκς δε βρίσκονταν σε κοινή θέα με μόνο σκοπό τη συμβολική επίδειξη δύναμης.
Μπαίνοντας στο κτήριο όπου θα διεξαγόταν το συνέδριο βρέθηκα μπροστά σε ένα εκπληκτικό θέαμα: Εκατοντάδες νέες γυναίκες με μακριά, πολύχρωμα φορέματα, όλα τους κεντημένα με αμέτρητες πούλιες, χάντρες και γυαλιστερές κλωστές, ανάμεσά τους και πολλές μεγαλύτερες, επίσης με παραδοσιακά, αλλά λιγότερο φανταχτερά φορέματα και κάποιες με μαντήλες, να μιλούν δυνατά, να πίνουν τσάι, να καπνίζουν όλες -μα όλες- και να χορεύουν σε κύκλους παραδοσιακούς χορούς που ακούγονταν από τα μεγάφωνα. Εκτός από τις βουλεύτριες, δημάρχους, πολιτικούς και εκπροσώπους γυναικείων οργανώσεων του τουρκικού Κουρδιστάν, στη διοργάνωση συμμετείχαν, ως καλεσμένες, Κούρδισσες από τα υπόλοιπα κομμάτια του Κουρδιστάν, μερικές Τουρκάλες φεμινίστριες και στελέχη του αριστερού κόμματος HDP και 5 γυναίκες από τρίτες χώρες: μια Αυστριακή βουλεύτρια με τουρκική καταγωγή, μια βουλεύτρια από τη Νότια Αφρική, μια ακτιβίστρια της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών από την Τυνησία, μια βουλεύτρια του Καταλανικού κοινοβουλίου και εγώ, από την Ελλάδα και το Μωβ. Οι μόνοι άντρες που βρίσκονταν στο χώρο ήταν κάποιοι δημοσιογράφοι και τεχνικοί. Και τα 500 μέλη του συνεδρίου ήταν γυναίκες, πράγμα που από μόνο του δίνει ένα στίγμα ότι η οργάνωση αυτή παίρνει το θέμα του γυναικείου αγώνα στα σοβαρά.
Το Κίνημα Ελεύθερων Δημοκρατικών Γυναικών (DÖKH), είναι μια οργάνωση-ομπρέλα των γυναικών του τουρκικού Κουρδιστάν. Συμπεριλαμβάνει γυναίκες από πολιτικά κόμματα, ομάδες ακτιβιστριών, ΜΚΟ, γυναικείες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και, παρόλο που είναι κίνημα γυναικών του Κουρδιστάν, συμπεριλαμβάνει και γυναίκες τουρκικής ή άλλης καταγωγής ως μέλη του. Το DÖKH μάχεται για τη βελτίωση της θέσης των γυναικών και για την ισότητα των φύλων στο τουρκικό Κουρδιστάν, αλλά παράλληλα μάχεται για τα δικαιώματα του κουρδικού λαού στην Τουρκία. Αναγνωρίζει ως πολιτικό του θεμέλιο το PKK και ως πηγή έμπνευσής του τις αντάρτισσες που συμμετείχαν στον ένοπλο αγώνα στο πλευρό του Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Χωρίς να έχει το ίδιο, ως κίνημα, κομματικό χαρακτήρα, βρίσκεται σε στενή συνεργασία με το αριστερό Κόμμα Ειρήνης και Ελευθερίας BDP, που είναι το Κουρδικό τμήμα του αριστερού τουρκικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος HDP. Τόσο το HDP όσο και το BDP χαρακτηρίζονται από την εξαιρετική βαρύτητα που δίνουν στην ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα της ΛΟΑΔΚΙ κοινότητας, στην οικολογία και στο σεβασμό σε όλες τις μειονότητες που ζουν στο τουρκικό έδαφος, με μεγαλύτερη στόχευση στη δίκαιη επίλυση του κουρδικού ζητήματος.
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος στη Μέση ανατολή έφεραν εκ νέου στην επικαιρότητα το κουρδικό ζήτημα και του έδωσαν μια νέα δυναμική. Από το 2012, η κουρδική περιοχή Ροζάβα της βόρειας Συρίας έχει κερδίσει επίσημα καθεστώς αυτονομίας και διοικείται με ένα σύστημα δημοκρατικής συνομοσπονδίας, στο οποίο μεγάλο ρόλο παίζει η οργάνωση των κατοίκων -κουρδικής καταγωγής ή μη- από τα κάτω, σε τοπικές συνελεύσεις και κοινότητες. Ο προοδευτικός χαρακτήρας που προσπαθούν να προσδώσουν στην οργάνωση της ζωής τους είναι αξιοθαύμαστος, με έμφαση να δίνεται στην εξάλειψη των ανισοτήτων και των διακρίσεων λόγω φύλου ή εθνικότητας καθώς και των οικονομικών ανισοτήτων. Η στρατιωτική νίκη του καντονιού του Κομπάνε (ένα από τα τρία καντόνια της Ροζάβα), ήρθε να προσθέσει μια πρωτοφανή δυναμική στο ζήτημα και μια πρωτοφανή ενθουσιώδη αισιοδοξία στις καρδιές των ανθρώπων που προσδοκούν τη δική τους αυτονόμηση. Αυτό έγινε φανερό από το πόσο καταχειροκροτήθηκε ως ηρωίδα η Άσια Αμπντουλάχ, η συμπρόεδρος του Κόμματος Λαϊκής Ένωσης PYD του Κουρδιστάν της Συρίας, μόλις εμφανίστηκε στο συνέδριο του Ντιγιάρμπακιρ. Και δικαιολογημένα: δεν είναι μόνο η νίκη του στρατού του Κομπάνε απέναντι στο πολύ ισχυρότερό του Ισλαμικό Κράτος που έχει εξαιρετική σημασία, αλλά και η συμμετοχή των γυναικών στο στρατό αυτό και σε ολόκληρη την οργάνωση και τη διοίκηση της Ροζάβα. Η παρουσία της Άσια Αμπτουλάχ συμβόλιζε στα μάτια όλων των γυναικών που βρίσκονταν εκεί τον ηρωισμό των γυναικών στρατιωτών στο πεδίο της μάχης, αλλά και την υλοποίηση της διεκδίκησής τους να έχουν έναν άντρα και μία γυναίκα συμπροέδρους στο ανώτατο όργανο της διακυβέρνησής τους.
Το κουρδικό κίνημα στην Τουρκία, λοιπόν, βλέπει στις εξελίξεις της Βόρειας Συρίας την ευκαιρία να πετύχει και στη δική του περιοχή κάποιους στόχους. Η φιλοδοξία τους αυτή τη στιγμή είναι, όχι να αποσχιστούν και να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, αλλά να κερδίσουν ένα σημαντικό επίπεδο αυτονομίας από το τουρκικό κράτος ώστε να μπορέσουν να οργανώσουν την περιοχή τους με τους δικούς τους όρους. Στο κίνημα αυτό, που εκφράζεται από το κόμμα BDP και στηρίζεται από το HDP, κεντρικό ρόλο παίζουν οι γυναίκες. Το DÖKH, λοιπόν, συνεδρίασε αυτή τη φορά, όχι απλώς ως γυναικείο κίνημα του τουρκικού Κουρδιστάν, αλλά ως γυναικείο κίνημα με προοπτική να αποκτήσει αρμοδιότητες στη διακυβέρνηση, σε συνεργασία με το υπόλοιπο κουρδικό κίνημα, μιας ολόκληρης περιοχής. Για τη νέα αυτή προοπτική που του ανοίγεται, άλλαξε τον τίτλο του σε Συνέδριο των Ελεύθερων Γυναικών (KJA) και υπερψήφισε έναν καταστατικό χάρτη με τον οποίο θα κινείται από δω και πέρα.
Το KJA αντιλαμβάνεται την καταπίεση των γυναικών από του άντρες ως την πρωταρχική μορφή καταπίεσης στην ανθρωπότητα, από την οποία ξεκινάνε όλες οι άλλες. Η μακρόχρονη ιστορία της υποδούλωσης των γυναικών φτάνει σήμερα στη σύγχρονη μορφή της που εντάσσεται στο ευρύτερο καθεστώς ανισοτήτων του καπιταλισμού (οι ίδιες μιλούν για «καπιταλιστική νεωτερικότητα») και εκφράζεται από τα σύγχρονα εθνικά κράτη. Σκοπός και όραμά τους είναι να πολεμήσουν την καταπίεση των γυναικών, πολεμώντας παράλληλα την καπιταλιστική νεωτερικότητα. Αυτό θα επιτευχθεί με ένα εναλλακτικό παράδειγμα οργάνωσης της κοινωνίας και αυτοοργάνωσης των γυναικών. Μεταξύ άλλων δόθηκε έμφαση στα εξής σημεία:
-Οι γυναίκες θα γλιτώσουν από την οικογένεια-φυλακή, έναν θεσμό που από καταβολής κόσμου υπάρχει για να τρέφει ανισότητες και καταπίεση. Η οικογένεια πρέπει να είναι κοινωνία ισότιμων και ελεύθερων ανθρώπων
-Η εργασία των γυναικών θα πάψει να είναι αόρατη και δωρεάν. Οι γυναίκες που εργάζονται στα χωράφια, στα σπίτια, στις οικογενειακές επιχειρήσεις θα απαιτήσουν να δοθεί αξία και σημασία στη δουλειά τους. Παράλληλα θα οργανωθούν γυναικεία εγχειρήματα συνεταιριστικής οικονομίας σε αγροτικές και αστικές περιοχές.
-Η βία κατά των γυναικών θα αποκρουστεί με κάθε τρόπο. Ο βιασμός θα θεωρείται έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Θα δημιουργηθούν ομάδες αυτοάμυνας και εκπαίδευσης στην αυτοάμυνα.
-Οι γυναίκες θα γίνονται σεβαστές ως κοινωνικά υποκείμενα. Η συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων θα είναι ισότιμη και ισόποση με αυτή των αντρών.
-Η ζωή των γυναικών θα βρίσκεται σε σχέση συμμαχίας και αλληλοσεβασμού με τη φύση. Η οικονομία θα οργανώνεται με τρόπο που να μην καταστρέφει το περιβάλλον.
-Οι γυναίκες θα ενθαρρύνονται στην ενασχόλησή τους με την τέχνη και τον πολιτισμό. Η καλλιτεχνική δραστηριότητά τους θα βρίσκει την εκτίμηση που της αξίζει και όλες θα έχουν πρόσβαση στην πολιτισμική καλλιέργεια.
Οι πολύ προοδευτικές αυτές επιδιώξεις έρχονται να συμπληρωθούν με την ποσόστωση του 50% αντρών-γυναικών σε όλα τα όργανα της νέας μορφής διακυβέρνησης. Πρόκειται για ένα μέτρο που εφαρμόζεται ήδη στο εσωτερικό του HDP. Όλες του οι επιτροπές, τα όργανα, τα συμβούλια αποτελούνται από γυναίκες κατά το ήμισυ και από μέλη του ΛΟΑΔΚΙ τμήματος κατά 10%!. Αν και το κόμμα αυτό δεν κατάφερε να σχηματίσει κοινοβουλευτική ομάδα στις τελευταίες εκλογές, λόγω του ελάχιστου ποσοστού του 10% των ψήφων που ορίζει ο τουρκικός εκλογικός νόμος για την είσοδο ενός κόμματος στη βουλή, έχει κερδίσει κάποιους δήμους στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης και όρισε από έναν άντρα και μία γυναίκα που μοιράζονται το αξίωμα του/της δημάρχου σε αυτούς. Η Κουρδική αυτόνομη δημοκρατική συνομοσπονδία, όπως την οραματίζονται τα μέλη του KJA και του υπόλοιπου κινήματος, θα διατηρήσει και θα αναπτύξει αυτές τις αρχές της ισότητας.
Η απορία που προκύπτει είναι πώς μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να συζητούν και να ψηφίζουν επίσημα τις αρχές οργάνωσης της νέας τους αυτόνομης κοινωνίας, τη στιγμή που ζουν σε ένα τουρκικό κράτος που δε θέλει ούτε να ακούσει για αυτονόμηση των Κούρδων και δε διστάζει να κατεβάσει το στρατό στα κέντρα των πόλεων για να το κάνει σαφές. Η απάντηση δεν είναι απλή. Θα έλεγε κανείς ότι όσο αδύνατο φαίνεται ένα τέτοιο όνειρο στην Τουρκία, τόσο φαινόταν και στη Συρία και το Ιράκ. Όμως αν στη Συρία η περιοχή Ροζάβα κατάφερε να κερδίσει την αυτονομία της, το κατάφερε σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου και με μια κυβέρνηση Άσαντ που από μέρα σε μέρα αναμενόταν να καταρρεύσει. Κι αν το κουρδικό μέρος του Ιράκ είναι στην ουσία σχεδόν κυρίαρχο κράτος από μόνο του και μόνο τυπικά ανήκει στο Ιράκ, αυτό συμβαίνει σε μια χώρα που είναι στην κατηγορία failed state. Οι δυνατότητες του πανίσχυρου τουρκικού κράτους να υπερασπιστεί τον εαυτό του είναι εντελώς διαφορετικές. Από την άλλη, οι Κούρδοι της Τουρκίας είναι τόσο πολλοί, που αν όντως ξεσηκώνονταν οργανωμένα και με αποφασιστικότητα θα αποτελούσαν πραγματική απειλή για τον Ερντογάν. Κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται προς το παρόν να συμβαίνει. Οι Κούρδοι δεν επιθυμούν όλοι τους την αυτονόμηση του Κουρδιστάν, ούτε τη δημιουργία ανεξάρτητου Κράτους. Μεγάλο μέρος τους θέλει μεν περισσότερα δικαιώματα και λιγότερες διακρίσεις, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα στη δημόσια εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα, αλλά έχει πειστεί από τη σταθερότητα του τουρκικού κράτους. Πολύ σημαντικότερο είναι να τονίσουμε ότι όλοι οι Κούρδοι δεν είναι φεμινιστές, αριστεροί επαναστάτες. Ίσως ακόμα και παρά το συντηρητισμό τους, κάποιοι να υποστηρίζουν το αυτονομιστικό κίνημα λόγω εθνικιστικών κινήτρων, πολλοί όμως είναι και αυτοί που παίρνουν το μέρος του Ερντογάν, επειδή στο κόμμα του τους προσελκύει ο σεβασμός που δείχνει στο Ισλάμ και τις παραδόσεις.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, το αριστερό κίνημα του Κουρδιστάν, και συγκεκριμένα το φεμινιστικό κίνημα DÖKH, ανεξάρτητα με την επιτυχία τους ή μη στον τομέα της αυτοδιάθεσης του κουρδικού πληθυσμού, έχουν σημαντικό έργο να επιτελέσουν στον τομέα του μετασχηματισμού της κοινωνίας. Και ειδικά στο θέμα της έμφυλης ισότητας δε θα μπορούσαμε ούτε να φανταστούμε ένα πιο προοδευτικό και ανατρεπτικό κίνημα. Αντίθετα, η ριζοσπαστικότητά τους είναι μια πολύ θετική έκπληξη, δεδομένου ότι έχουν τη βάση τους στην πιο συντηρητική περιοχή της Τουρκίας, όπου τα εγκλήματα τιμής, οι γάμοι ανηλίκων και ο αναλφαβητισμός των γυναικών είναι ακόμα καθημερινή πραγματικότητα. Το DÖKH έχει καταφέρει να φέρει σε σύγκλιση όλες τις διαφορετικές γυναικείες οργανώσεις της περιοχής και να διοργανώνει δράσεις ασταμάτητα, για θέματα που έχουν να κάνουν από τον πολιτισμό και τη φιλοσοφία μέχρι τη βία κατά των γυναικών και τον αντιμιλιταρισμό. Έχουν δικά τους περιοδικά και ένα δικό τους ειδησεογραφικό πρακτορείο και δε το βάζουν κάτω, παρά τον πόλεμο που δέχονται καθημερινά από τα συντηρητικά κομμάτια της κοινωνίας. Με το πείσμα τους να οργανώσουν τις γυναίκες σε συνελεύσεις από τα κάτω, να τις μυήσουν σε θέματα ισότητας και να τις εντάξουν ως ενεργά μέλη στο κίνημα, οι ακτιβίστριες του DÖKH μόνο θετικά αποτελέσματα θα μπορέσουν να έχουν. Κι ας μην ξεχνάμε ότι αναπτύσσουν τη δράση τους σε μια οπισθοδρομική περιοχή του κόσμου, όπου ο δρόμος για μια στοιχειώδη γυναικεία χειραφέτηση είναι μακρύς και δύσκολος.
Η ομάδα των Αντιστάσεων αφιέρωσε στο συνέδριο του DÖKH μια εκπομπή στο ραδιοφωνικό σταθμό Radiobubble.
Για να την ακούσετε πατήστε εδώ