της Μελπομένης Μαραγκίδου
«Πριν από 1 χρόνο, έκανα την πρακτική μου σε μία ιδιωτική εταιρία. Εννοείται με είχαν στα «μαύρα» κι εννοείται ότι το χαρτζιλίκι που έπαιρνα για μισθό κάλυπτε μόνο τις μετακινήσεις και τους καφέδες μου. Δηλαδή έπαιρνα 150 ευρώ το μήνα για 8 και βάλε ώρες δουλειά. Μετά από κάποιο διάστημα ο ανώτερός μου, με κόρη στην ηλικία μου και αρκετό πρεστίζ, άρχισε να κάνει διάφορα λεκτικά σχόλια που με έφερναν σε δύσκολη θέση. Τα σχόλια μετά από λίγο καιρό συνοδεύονταν από περίεργα αγγίγματα, στα οποία τραβιόμουν επιδεικτικά. Επινόησα έναν φανταστικό γκόμενο μπας και ξεφύγω, αλλά μετά από κάποιο διάστημα η εμμονή του έγινε τόσο έντονη που ξεκίνησε να με ενοχλεί με μηνύματα κι εκτός γραφείου.
Ένα Σάββατο που δεν ήμουν στο γραφείο άρχιζε να μου στέλνει πρόστυχα SMS περιγράφοντάς μου τι θα έκανε αν ήταν μαζί μου στο κρεβάτι. Όταν είδε ότι δεν απαντάω στα μηνύματα με πήρε τηλέφωνο και σηκώνοντάς το για να τον βρίσω τον άκουσα απλά να βαριανασαίνει. Έκλεισα το τηλέφωνο, του έστειλα ένα χεστήριο sms και δεν ξαναπάτησα ποτέ στο γραφείο. Δεν μπήκα στην διαδικασία να το καταγγείλω γιατί είναι πολύ ισχυρότερος από εμένα», μου διηγείται η Μ. που αυτή της η εμπειρία την ενεργοποίησε να δραστηριοποιηθεί ενεργά στο ζήτημα των εργασιακών και γυναικείων διεκδικήσεων. Για ευνόητους λόγους μου ζήτησε να μην αποκαλύψω το ονοματεπώνυμό της.
Το να καταγγείλει κάποια γυναίκα σεξουαλική παρενόχληση είναι από μόνο του δύσκολο, πόσο μάλλον όταν αυτή γίνεται στο εργασιακό περιβάλλον και ειδικά σε μία περίοδο που τα εργασιακά δικαιώματα έχουν καταστρατηγηθεί. Όταν είσαι πρακτικάριος ή δουλεύεις «μαύρα» ή φοβάσαι ότι θα χάσεις το μισθό σου, είναι ακόμα πιο δύσκολο να καταγγείλεις ένα τέτοιο περιστατικό έχοντας το φόβο ότι θα απολυθείς και θα βρεθείς αντιμέτωπος με την ανεργία.
Τι ισχύει στο νομικό πλαίσιο της Ελλάδας;
Οι περισσότερες εργαζόμενες δεν γνωρίζουν την ύπαρξη του νόμου 3896/2010 και τη διάταξη που λέει ότι ο εργοδότης είναι αυτός που πρέπει να αποδείξει ότι δεν συνέβη παρενόχληση έπειτα από καταγγελία. Μάλιστα ο νόμος καλύπτει και τους υποψήφιους που θα πάνε να δώσουν συνέντευξη για μία δουλειά και τους ανασφάλιστους. Σε περίπτωση που υποστεί μία γυναίκα σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό της χώρο, ο νόμος την ευνοεί στο να το καταγγείλει; Όπως εξηγεί ο δικηγόρος, Βαγγέλης Καλογερόγιαννης:
«Έχεις δύο τρόπους για να βρεις το δίκιο σου. Στον αστικό τρόπο μπορείς να κάνεις αγωγή που γίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις που προβλέπει ο νόμος για τις εργατικές διαφορές και μπορείς να χρησιμοποιήσεις οποιοδήποτε αποδεικτικό μέσο, ακόμα και πράγματα που μπορούν να θεωρηθούν παράνομα, όπως μία μαγνητοσκόπηση. Τιμωρείται με φυλάκιση από έξι μήνες μέχρι τρία έτη και με χρηματική ποινή τουλάχιστον 1.000 ευρώ», λέει ο κ. Καλογερόγιαννης και συνεχίζει:
«Ο άλλος τρόπος είναι ο ποινικός. Το πρόβλημα είναι ότι για να κινήσεις τον ποινικό μηχανισμό απαιτείται έγκληση (κοινώς μήνυση όχι αυτεπάγγελτα) κι εκεί βρίσκω το μεγάλο μελανό σημείο του νόμου. Όταν ένα έγκλημα είναι κατ’ έγκληση διωκόμενο, σημαίνει ότι αν ο παθόν δεν ασκήσει έγκληση και δεν την υποστηρίξει, ο κρατικός μηχανισμός του δικαίου δεν ενεργοποιείται αλλιώς. Αυτό είναι για εμένα το πιο αδύναμο σημείο, διότι για να τιμωρήσω εγώ ένα έγκλημα εξαρτώμαι από το αν θέλει ή δε θέλει το θύμα να τιμωρηθεί ο δράστης. Τα θύματα θέλουν να τιμωρηθεί ο δράστης, αλλά επειδή ο εργαζόμενος είναι πιο αδύναμος, πολύ εύκολα μπορεί να δεχτεί εκβιασμούς, απειλές ή δωροδοκίες προκειμένου να αποσύρει την έγκλησή του», καταλήγει ο κ. Καλογερόγιαννης.
Τι συμβαίνει στους χώρους εργασίας;
Η εικόνα που υπάρχει από τους χώρους εργασίας δείχνει πως ο φόβος της απόλυσης και της ανεργίας είναι αποτρεπτικός στο να καταγγελθεί μία σεξουαλική παρενόχληση και υπάρχει η εκτίμηση πως οι επίσημες καταγγελίες είναι στην πραγματικότητα πολύ λιγότερες από τα πραγματικά περιστατικά.
«Δυστυχώς επειδή έχουν ελαστικοποιηθεί οι εργασιακές σχέσεις και πλέον είναι πολύ πιο εύκολη η απόλυση από την πλευρά του εργοδότη και πολύ μεγαλύτερη η ανεργία, πολλές γυναίκες, και ειδικά νέες γυναίκες διστάζουν να καταγγείλουν φαινόμενα όπως αυτά της σεξουαλικής παρενόχλησης, διότι δεν ξέρουν που θα τους οδηγήσει, αν θα βρουν το δίκιο τους ή θα απολυθούν», σχολιάζει για το φαινόμενο ο Γιάννης Πούπκος, γραμματέας της Νεολαίας της ΓΣΕΕ.
«Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των γυναικών που εξαναγκάζονται να δουλεύουν ανασφάλιστες, οι οποίες δεν καταγγέλουν καν ότι δουλεύουν σε αυτές τις συνθήκες πόσο μάλλον ότι τις παρενόχλησε σεξουαλικά ο εργοδότης. Όταν ξέρουμε σήμερα τα ποσοστά της ανεργίας στις γυναίκες και σε σχέση με τους άντρες, ξέρουμε πόσο δύσκολο είναι καταγγείλουν μία παρενόχληση. Πάντως, η αντιστροφή της αποδεικτικής ευθύνης που ισχύει από το 2010 πρέπει να ενθαρρύνει τις γυναίκες να καταγγείλουν σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο, διότι αν οι εργαζόμενες κάνουν καταγγελία, μεταφέρεται το βάρος της απόδειξης στον εργοδότη», υποστηρίζει η Νίκη Ρουμπάνη, πρόεδρος του δικτύου γυναικών Ευρώπης και εθελόντρια της γραμμής sos «Δίπλα σου» (2109700814).
Κεντρικός φορέας στην Ελλάδα για την εφαρμογή του νόμου για τη σεξουαλική παρενόχληση είναι ο Συνήγορος του Πολίτη. Επίσης, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας με τη δράση στον ιδιωτικό τομέα εργασίας αποτελεί ένα βασικό ελεγκτικό μηχανισμό για την παρακολούθηση των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης.
Στον πίνακα δίνονται στοιχεία από την έκθεση του 2013 του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας:
Όπως αναφέρει ο Συνήγορος του Πολίτη στην τελευταία του σχετική έκθεση το 2013 : «Κατά το 2013 ο Συνήγορος συνέχισε να λαμβάνει και να χειρίζεται αναφορές για σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας, στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Με σωρευμένη την εμπειρία της πάνω στο θέμα αυτό, η ανεξάρτητη αρχή διαπιστώνει τη δυσκολία χειρισμού των υποθέσεων τόσο ως προς τη διερεύνησή τους, λόγω της έλλειψης στοιχείων, όσο και ως προς την τεκμηρίωσή τους, κυρίως λόγω της δυσκολίας εφαρμογής της αντιστροφής του βάρους απόδειξης, η οποία πρέπει να βασίζεται στην πιθανολόγηση πραγματικών περιστατικών»
Φωτογραφία από εδώ
Στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, στην οποία δεν έχει οριστεί νέος πολιτικός προϊστάμενος μετά τις εκλογές, υπάρχει αναρτημένο το «Εγχειρίδιο συμβουλευτικής για τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας», το οποίο επικεντρώνεται στη σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών στο χώρο εργασίας.
Ευρωπαϊκό το φαινόμενο
Όπως αναφέρεται σε έκθεση του οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2014: «Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί συχνή και συνηθισμένη εμπειρία για πολλές γυναίκες στην ΕΕ. Από τις γυναίκες που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης τουλάχιστον μία φορά από την ηλικία των 15 ετών και άνω, 32 % ανέφεραν ως δράστη τον προϊστάμενο, κάποιο συνάδελφο ή πελάτη. Για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου οι εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις πρέπει να προάγουν την ενημέρωση σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση και να ενθαρρύνουν τις γυναίκες να καταγγέλλουν σχετικά περιστατικά».