Ο ένας είναι μια διαταραγμένη ιδιοφυΐα, η άλλη είναι μια τελειωμένη αλκοολική. Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να εκφράσουμε περιληπτικά τη διαφορετική μεταχείριση που έχουν οι άντρες και οι γυναίκες καλλιτέχνες από τα ΜΜΕ.
Μια απόδειξη είναι οι δύο βιογραφίες που κυκλοφόρησαν φέτος σε μορφή ντοκιμαντέρ: το Montage of Heck του Brett Morgan, που αφηγείται τις επιτυχίες του Κερτ Κομπέιν και το Amy του Asif Kapadia, που ζωγραφίζει το πορτραίτο της τοξικής Έιμι Γουάινχαους.
Αν και ο Morgan παρουσιάζει το βασιλιά της γκραντζ ως έναν άνθρωπο «του οποίου ο εθισμός στα ναρκωτικά δεν είναι παρά ένα γεγονός στα πλαίσια του υπέρτατου ταλέντου του», ο Kapadia επιμένει στην περίοδο παρακμής της τραγουδίστριας, στις εξευτελιστικές φωτογραφίες των ταμπλόιντ και στην τελευταία της συναυλία στη Σερβία, όπου μεθυσμένη η Γουάινχαους δεν μπόρεσε να τραγουδήσει ούτε μία νότα. «Είχε την ευκαιρία να κάνει ένα μεγάλο come back και την άφησε να χαθεί για πάντα» σχολιάζει ένας τηλεπαρουσιαστής στο Amy. Αντιδιαμετρικά αντίθετα πορτραίτα για δύο προσωπικότητες που μοιάζουν πολύ …αν εξαιρέσουμε το φύλο τους.
Παρόλο που και οι δύο θάνατοι ήταν αποτέλεσμα κατάθλιψης που γιγαντώθηκε λόγω των ναρκωτικών και της δημοσιότητας, το Montage of Heck αποτυπώνει ένα περιβάλλον όπου το κοινό ήθελε την επιτυχία του Κομπέιν, ενώ η Γουάινχαους, που αντιμετώπιζε τα ίδια προβλήματα με τα ναρκωτικά, δε δικαιούνταν παρά μόνο εξευτελισμό και διασυρμό.
Σε επίπεδο υστεροφημίας, οι άντρες έχουν δικαίωμα στη δόξα, ενώ οι γυναίκες πληρώνουν ακόμη τις χειρότερες στιγμές τους. Και αυτό δεν είναι καινούργιο. Ήδη η Τζάνις Τζόπλιν είχε χαρακτηριστεί «περιθωριακή» με «εκρηκτική συμπεριφορά» από τη New York Times το 1970. Την ίδια χρονιά σβήνει και ο Τζίμι Χέντριξ. Παρόλο που ήταν γνωστός για καταχρήσεις σε αλκοόλ και LSD, τα πρωτοσέλιδα γράφουν το όνομά του μόνο για να τον δοξάσουν για την «εκτυφλωτική σκηνική του παρουσία» και το «αισθησιακό του στυλ».
Το μοτίβο είναι πάντα το ίδιο. Ένα επικήδειο δημοσίευμα για τη Μπίλι Χόλιντεϊ αφιέρωσε μια ολόκληρη στήλη στη σύλληψη και την καταδίκη της για ναρκωτικά το 1947. Πολλά χρόνια αργότερα, ο επικήδειος του Κηθ Μουν ανέφερε μόνο ότι «ο θάνατός του έρχεται μια στιγμή που έδειχνε να έχει ανανήψει από τις καταχρήσεις του παρελθόντος», χωρίς να υπενθυμίζει ότι αυτές οι «καταχρήσεις» συμπεριλάμβαναν μια καλά καταγεγραμμένη μάχη με τον αλκοολισμό και τα 32 χάπια κλομεθειαζόλης που τελικά τον σκότωσαν. Η Γουίτνει Χιούστον, όπως και η Έιμι Γουάινχαους, απεικονιζόταν ως ράκος και βουτηγμένη στα ναρκωτικά μέχρι να πεθάνει από υπερβολική δόση, σε αντίθεση με το Μάικλ Τζάκσον που αντιμετωπίστηκε με πολλή λεπτότητα και που η συνήθειά του να παίρνει συνταγογραφούμενα χάπια με τις χούφτες τα τελευταία του χρόνια αποδιδόταν με σιγουριά και επίδειξη συμπόνοιας στη μοναξιά που φέρνει η φήμη ή δεν αναφερόταν καθόλου.
Δεν προσπαθούμε να πούμε ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές ή τάσεις αξίζουν απαραίτητα το σεβασμό μας. Υπάρχει όμως χάσμα και εμφανής ανισότητα σε όφελος των αντρών και σε βάρος των γυναικών που αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα –αναφορικά με το δικαίωμά τους να έχουν προβλήματα. Οι άντρες που παλεύουν με δαίμονες ενώ είναι διάσημοι καλλιτέχνες εξαγνίζονται με το θάνατό τους. Οι γυναίκες που κάνουν το ίδιο υποβαθμίζονται, κατά κάποιο τρόπο λόγο του ίδιου τους του χαμού.
Αυτή η άνιση μεταχείριση εξηγείται από τη συντηρητική εικόνα της γυναίκας-μητέρας, την άποψη ότι οι γυναίκες, επειδή είναι ικανές να τεκνοποιήσουν, δε θα μπορέσουν ποτέ ή έστω δε θα έπρεπε να αφιερώσουν τον εαυτό τους στην τέχνη όπως οι άντρες.
Σύμφωνα με έναν ιστορικό τέχνης που μίλησε στο Pitchfork: «Οι γυναίκες που βιοπορίζονται από την τέχνη και βάζουν την τέχνη μπροστά από την οικογένειά τους αντιμετωπίζονται ως εγωίστριες, ενώ οι άντρες που κάνουν το ίδιο θεωρούνται ιδιοφυΐες που τους έχει απορροφήσει η δουλειά τους.»
Οι πολύ επιτυχημένες γυναίκες παραβιάζουν τις κοινωνικές συμβάσεις και ως κουλτούρα δεν έχουμε βρει ακόμη τρόπο να το δεχτούμε. Όταν οι γυναίκες έχουν επιτυχία, όπως η Γουάινχαους, περιμένουμε την πτώση τους για να τους ορμήσουμε. Είναι εγγεγραμμένο στις προσδοκίες μας, ως κοινό, από τις γυναίκες, όπως φαίνεται από τις πρόσφατες κοροϊδίες στη Μπιγιονσέ για τη διατροφή της ή από την καθημερινή συζήτηση για την ηλικία της Μαντόνα. Τέτοιες έγνοιες δεν αγγίζουν τους άντρες, τύπου AC/DC ή Bono. Κάνουμε τις γυναίκες να υποφέρουν, επειδή φοβόμαστε την επιτυχία τους. Φοβόμαστε αυτές που ζουν έξω από τα όρια.
μετάφραση-προσαρμογή: Ματίνα Καραγιαννίδου-Σταμπουλή
πηγές: pitchfork.com www.lesinrocks.com