της Νικολέττας Αλεξανδρή
Ετοιμάζεσαι, κάθεσαι στον καναπέ, είσαι έτοιμος/-η να πατήσεις «play», κάτι όμως ξέχασες! Να ελέγξεις την ταινία για σεξισμό, να κάνεις το Bechdel τεστ!
Όλα ξεκίνησαν το 1985, όταν η κόμικ artist, Alison Bechdel, θέλησε να ευαισθητοποιήσει τους/τις αναγνώστες/-τριές της σχετικά με την ανισότητα των φύλων στον κινηματογράφο. Έτσι, δείχνει μια γυναίκα σε μια ιστορία της να έχει τον εξής κανόνα: να μην παρακολουθεί καμία ταινία αν δεν ικανοποιεί τρεις απλές αρχές:
1. Η ταινία να έχει τουλάχιστον δύο επονομαζόμενους γυναικείους χαρακτήρες,
2. που μιλούν μεταξύ τους
3. για κάποιο θέμα άσχετο με τους άνδρες.
Το μικρό αυτό κόμικ story, που ονομάζεται «The Rule», άνοιξε ήδη από το 1985 έναν διάλογο για το πότε είναι μια ταινία σεξιστική και πότε όχι. Οι τρεις κανόνες κυριάρχησαν και δεν άργησε να κατασκευαστεί και αντίστοιχη ιστοσελίδα (bechdeltest.com) όπου γίνεται αξιολόγηση των ταινιών με βάση το αν περνάν το Bechdel τεστ, όπως ονομάστηκε, ή όχι. Με μια μικρή ματιά στις πρόσφατες ταινίες που έχουν αξιολογηθεί, βλέπουμε την τελευταία ταινία της Pixar, «Inside Out» («Τα μυαλά που κουβαλάς») να περνάει το τεστ, ενώ τα αγαπητά σε πολλούς και πολλές «Minions» δεν πέρασαν το τεστ. Μπορεί να υπάρχουν τέσσερις γυναικείοι χαρακτήρες στην ταινία, σε μια σκηνή να μιλάει η κόρη με τη μητέρα της, αλλά σε αυτό το ένα λεπτό του διαλόγου μιλάνε για έναν άνδρα.
Είναι ένας απλοϊκός τρόπος ταξινόμησης των ταινιών σε σεξιστικές και μη σεξιστικές, αλλά ελλείψει κάποιου άλλου και χάρη ακριβώς στην ευκολία ταξινόμησης με βάση τον κανόνα, έχουν αξιολογηθεί έως τώρα σχεδόν 6.000 ταινίες. Πάρα πολλές διάσημες ταινίες δεν μπορούν να περάσουν το τεστ, γιατί πολύ απλά οι δημιουργοί τους δεν σκέφτηκαν ότι οι γυναίκες μπορούν να συζητούν και για κάτι άλλο εκτός από άνδρες. Όσον αφορά τις σειρές, το πιο τρανταχτό παράδειγμα είναι το «The Big Bang Theory», που μετά από οχτώ σεζόν, ακόμα δεν έχουν δώσει ένα επίθετο στην πρωταγωνίστρια Πένυ, σε αντίθεση με τους ανδρικούς ρόλους.
Το επόμενο βήμα στην επικράτηση του Bechdel τεστ έγινε στη Σουηδία το 2013, όπου αρχικά τέσσερις κινηματογράφοι, με στόχο να ευαισθητοποιήσουν το κοινό σχετικά με την έλλειψη αντιπροσώπευσης του γυναικείου φύλου στην κινηματογραφική βιομηχανία, χρησιμοποίησαν το τεστ βάζοντας την ταμπέλα της σεξιστικής στις ταινίες που δεν το περνούσαν. Γρήγορα φυσικά, το γεγονός διαδόθηκε και ακολούθησαν και άλλοι κινηματογράφοι και φεστιβάλ σε όλη τη χώρα.
Σίγουρα, το τεστ δεν μπορεί να είναι απόλυτο, γιατί κάλλιστα μπορεί μια ταινία να είναι φεμινιστική χωρίς να μιλάνε μεταξύ τους δυο γυναικείοι χαρακτήρες, αλλά οι εξαιρέσεις είναι αυτές που κάνουν τον κανόνα. Άλλωστε, σύμφωνα με το ΤΙΜΕ και το ινστιτούτο Τζίνα Ντέιβις, μόνο το 23% των ταινιών που διανεμήθηκαν διεθνώς μεταξύ 2010 και 2013 είχε γυναίκες πρωταγωνίστριες και μόνο το 31% των ομιλούντων χαρακτήρων ήταν γυναίκες. Ακόμα όμως και όταν έχουμε γυναικείους ρόλους, οι χαρακτήρες τους δεν είναι αντίστοιχοι με αυτούς των ανδρών. Τα σχόλια για την εμφάνισή τους είναι πέντε φορές συχνότερα από τους ανδρικούς χαρακτήρες, ενώ οι γυναίκες ηθοποιοί κάνουν τις διπλάσιες γυμνές σκηνές από ότι οι άνδρες.
Αυτήν την περίοδο πάντως, όλοι και όλες στο Χόλυγουντ μιλάνε για τη διαφορά των αποδοχών μεταξύ ανδρών και γυναικών ηθοποιών, ενώ ίσως το κύριο ερώτημα είναι αν θα έπρεπε να δουλεύουν για ταινίες που προωθούν τον σεξισμό.