«Η Μεγάλη Μητέρα»

γράφει: η Βέρα Σιατερλή

 

Στο Βασιλικό Μέγαρο (Palazzo Reale) στην πλατεία Duomo στον πιο αξιόλογο εκθεσιακό χώρο της πόλης του Μιλάνου το ίδρυμα Nicola Trussardi οργανώνει την έκθεση «La Grande Madre» (=Η Μεγάλη Μητέρα) Στην έκθεση αυτή ο επιμελητής Massimiliano Gioni, συνθέτει μία εικόνα της μητέρας και της μητρότητας συγκεντρώνοντας πάνω από 400 έργα και 139 καλλιτέχνες από τις πρωτοπορίες της τέχνης στην αρχή του 20ου αιώνα ως τις μέρες μας όπου καλούμαστε να ανακαλύψουμε μια  μορφή της μητέρας η οποία είναι ίσως λιγότερο συμβατική, αλλά πιο πολύπλευρη και ισχυρή: μια μάνα πάνω στην οποία όλη η δυτική κοινωνία πρόβαλε επιθυμίες, αγωνίες και φιλοδοξίες.

Από τις παλαιολιθικές αφροδίτες ως τα «κακά κορίτσια» του μεταφεμινισμού, διατρέχοντας την παράδοση χιλιετιών η θρησκευτική απεικόνιση με τις αναρίθμητες σκηνές μητρότητας, η ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού συχνά έχουν τοποθετήσει στο κέντρο τους, την μορφή της μητέρας, σύμβολο της δημιουργικότητας και μεταφορική απόδοση του ορισμού της ίδιας τέχνης. Αρχέτυπο και αρχέγονη εικόνα, η μητέρα και η πιο οικεία εκδοχή της η «μαμά» είναι στερεότυπα άρρηκτα συνδεδεμένα με την μεσογειακή κουλτούρα.

Ένα ταξίδι ξεχωριστό στην διεθνή ιστορία της τέχνης που δίνει την ευκαιρία για διείσδυση στην μορφή της μητέρας-τροφού  η οποία ενσαρκώνει πάνω απ’ όλα την ιδέα της διατροφής (Κεντρικό θέμα της Expo 2015) Η Beatrice Trussardi πρόεδρος του Ιδρύματος  Nicola Trussardi σχετικά με την έκθεση υπογράμμισε ότι η «Μεγάλη Μητέρα» προσφέρει μια διηθητική ματιά μέσω της τέχνης στην μητρότητα και την θέση της γυναίκας που ξαναπροτείνει σήμερα ζητήματα όχι μόνο παρόντα αλλά συχνά άλυτα. Αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε προβληματισμούς συνδεδεμένους με το γενικό θέμα της διοργάνωσης Expo 2015 σύμφωνα με μια οπτική του φύλου που ενισχύει την κεντρικότητα των γυναικών μέσα στην κοινωνία, ρόλος που συχνά δεν αναγνωρίζεται επάξια.

Παρόλα τα σημαντικότατα βήματα προόδου που έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και τις κοινωνικές και πολιτικές προστασίας των γυναικών οι οποίες συνέβαλαν στην διάδοση δικαιωμάτων  και γνώσεων και στις πιο φτωχές χώρες είναι ακόμη πολλοί οι κίνδυνοι που απειλούν να εμποδίσουν και να καθυστερήσουν το δρόμο της γυναικείας χειραφέτησης.

Η Μεγάλη Μητέρα είναι μία έκθεση που αφορά στην εξουσία της γυναίκας: όχι μόνο σχετικά με την γενετική και δημιουργική εξουσία αλλά κυρίως στην εξουσία τη στερημένη από τις γυναίκες αυτήν που διεκδίκησαν και κατέκτησαν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Με αφετηρία την απεικόνιση της μητρότητας, η παρουσίαση διευρύνεται για να περάσει στην αφήγηση -παρουσίαση ενός αιώνα συγκρούσεων και αγώνων ανάμεσα στην παράδοση και την χειραφέτηση, αφηγείται τις κοινωνικές μεταλλάξεις σχετικά με την σεξουαλικότητα των φύλων και την αντίληψη του σώματος και των επιθυμιών του, σύμφωνα με τις επιταγές του φεμινισμού της τρίτης γενιάς .

Η σύλληψη της έκθεσης ως πρόσκαιρο μουσείο, συνδυάζει την ιστορία της τέχνης και την  σύγχρονη οπτική κουλτούρα, αναδομώντας μια εγκάρσια αφήγηση της τέχνης του 20ου αι. εξερευνώντας τους μύθους και τα cliché του θηλυκού γένους, και ζωντανεύει έναν πολύπλοκο αναστοχασμό της γυναικείας μορφής ως υποκείμενο -και όχι μόνο- ως αντικείμενο απεικόνισης.

Η έκθεση ανοίγει με την παρουσίαση του αρχείου της Olga Fröbe-Kapteyn, η οποία από τη δεκαετία του 1930 και εφ’ όρου ζωής συγκέντρωνε χιλιάδες εικόνες γυναικείων προτύπων- ειδώλων, μητέρες, δέσποινες αφροδίτες και θεότητες προϊστορικές, συρρέουσες σε μια ευρύτατη εικονογραφική συλλογή από την οποία αντλούσαν  οι  Carl Gustav Jung, Erich Neumann και πολλοί άλλοι ψυχολόγοι και ανθρωπολόγοι που ερευνούσαν το αρχέτυπο της Μεγάλης Μητέρας και τους προϊστορικούς μητριαρχικούς πολιτισμούς.

Κάποιες δεκαετίες πριν τα γραπτά του Sigmund Freud και οι παρατηρήσεις του για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, είχαν μετατρέψει τις οικογενειακές σχέσεις σε μία τραγωδία σεξουαλικών επιθυμιών και καταπιεσμένων διαθέσεων που στιγμάτισαν τον προηγούμενο αιώνα. Αυτή η ατμόσφαιρα επανέρχεται μορφοποιημένη στα σύγχρονα σχέδια και τα χαρακτικά  του  Alfred Kubin και του Edvard Munch.

Στις  πρώτες αίθουσες της έκθεσης εναλλάσσονται αυτές οι παραισθησιακές οπτικές με τις διδασκαλικές εικόνες της εκλαϊκευμένης μητρότητας κατά τα  τέλη του 19ου αι. διαμέσου των φωτογραφιών της Gertrude Käsebier και του film της πρώτης γυναίκας σκηνοθέτιδας κινηματογράφου Alice Guy-Blaché. Ένα σημαντικό τμήμα της έκθεσης είναι εστιασμένο στην συμμετοχή καλλιτέχνιδων των ιστορικών πρωτοποριών της τέχνης, και ειδικά των κινημάτων του φουτουρισμού, ντανταϊσμού και σουρεαλισμού.

Αντιπαραβάλλοντας το έργο των καλλιτεχνών με εκείνο των καλλιτέχνιδων, η έκθεση θα προβάλλει τις πλέον αντιθετικές  όψεις του μοντερνισμού, αναλύοντας τις ριζικές μεταμορφώσεις των ρόλων του φύλου που ακολούθησαν τις βαθιές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές των αρχών του 20ου αιώνα.

Umberto Boccioni, Studio di testa — La madre, 1912
Umberto Boccioni, Studio di testa — La madre, 1912

Η μελέτη της θέσης της γυναίκας μέσα στον φουτουρισμό –με έργα του  Benedetta, Umberto Boccioni, Valentine De Saint-Point, Giannina Censi, Mina Loy, Filippo Tommaso Marinetti, Marisa Mori, Regina, Rosa Rosà και άλλα– αναδεικνύει την σύγκρουση μεταξύ ανανεωτικών και καταπιεστικών δυνάμεων στην Ιταλία στις αρχές του 1900.

  Οι αίθουσες που είναι αφιερωμένες στον ντανταϊσμό επικεντρώνονται στη γέννηση του μύθου της μηχανικής και αυτόματης  γυναίκας της  – «κόρης γεννημένης χωρίς μητέρα» όπως τη βάφτισε ο Francis Picabia – συνδέοντάς την με το κοινωνικό πανόραμα ταχύτατης αλλαγής των δεκαετιών 1910 και 1920 τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.     Περνώντας από τις άγαμες μηχανές του  Marcel Duchamp, Picabia και Man Ray, στις μηχανικές κούκλες της Sophie Taeuber-Arp,  Emmy Henningse,  Hannah Höch ως τις ασεβείς performances της βαρονέσας Elsa von Freytag-Loringhoven, η έκθεση περιγράφει τις επικίνδυνες σχέσεις που στις αρχές του περασμένου αιώνα περιπλέκονται μεταξύ βιολογίας μηχανικής και επιθυμιών.

 

Hannah Höch Der Vater, 1920 Collage 34 x 27,5 cm
Hannah Höch Der Vater, 1920 Collage 34 x 27,5 cm

Η λατρεία της γυναίκας στο σουρεαλισμό αναλύεται μέσα από την εξαιρετική παρουσίαση πενήντα πρωτότυπων collage του έργου «Η Γυναίκα 100 κεφάλια»  του  Max Ernst, που εκτίθενται δίπλα σε έργα και ντοκουμέντα του André Breton, Hans Bellmer, Salvador Dalí και άλλων.

Εξερευνώντας τις αισθητικές και ηθικές επιπτώσεις της σουρεαλιστικής γοητείας απέναντι στο θηλυκό, η έκθεση φέρνει σε πρώτο πλάνο τα έργα καλλιτέχνιδων που αγκαλιάζουν και συγχρόνως αρνούνται τη ρητορική του σουρεαλισμού, στο εσωτερικό του οποίου βρίσκουν εργαλεία για την γυναικεία χειραφέτηση αλλά και καταπιεστικά σεξιστικά στερεότυπα. Αυτό το τμήμα εμπεριέχει αριστουργήματα και φημισμένα έργα της    Leonora Carrington, Dora Maar, Meret Oppenheim, Frida Kahlo, Lee Miller, Dorothea Tanning, Remedios Varo, Unica Zürn και άλλες καλλιτέχνιδες αυτής της εποχής, που η φήμη τους παρέμεινε για καιρό σκιασμένη από τους  άντρες συνάδελφούς τους. Αυτά τα έργα διασταυρώνονται με μία επιλογή σκηνών με μητέρες του βωβού  κινηματογράφου και ντοκουμέντα σχετικά με την πολιτική γεννήσεων κατά τον φασισμό, οι οποίες συνοδεύονται με εικόνες από μητέρες πονεμένες και περήφανες ηρωίδες του νεορεαλιστικού σινεμά. Σ΄ αυτό το οικογενειακό άλμπουμ, η εικόνα της μητέρας επικαλύπτει συχνά την ιδέα του έθνους και του κράτους, δημιουργώντας ανησυχητικούς συνδυασμούς μεταξύ σωμάτων και πατρίδας.

Frida Khalo The Wounded Deer 1946
Frida Khalo The Wounded Deer 1946

Το δεύτερο μέρος της έκθεσης έχει σαν ιδεαλιστικό επίκεντρο μία επιλογή έργων της Louise Bourgeois, που αφομοιώνει την επιρροή του σουρεαλισμού και την μετατρέπει αναμιγνύοντας αναφορές και πολιτισμούς αρχαϊκούς, για να δημιουργήσει μια δική της μυθολογία εξαιρετικής συμβολικής δύναμης.

Louise Bourgeois, Γυναίκα
Louise Bourgeois, Γυναίκα

Πολλές καλλιτέχνιδες αναδεικνύονται τις δεκαετίες του εξήντα και εβδομήντα –μεταξύ των οποίων Magdalena Abakanowicz, Ida Applebroog, Lynda Benglis, Judy Chicago, Eva Hesse, Dorothy Iannone, Anna Maria Maiolino, Ana Mendieta, Yayoi Kusama, Marisa Merz, Annette Messager και άλλες – δημιουργούν ένα νέο λεξιλόγιο από φόρμες όπου αφθονούν οι βιολογικές αναφορές με τις  οποίες οι καλλιτέχνιδες διεκδικούν την κεντρικότητα του γυναικείου σώματος και συχνά το συνδέουν στις φυσικές δυνάμεις και τις δυνάμεις της γης. Την ίδια περίπου εποχή  –στην οποία αντιστοιχούν οι διεκδικήσεις των φεμινιστικών κινημάτων και όπου παρουσιάζονται διάφορα δικά τους ντοκουμέντα στην έκθεση– καλλιτέχνιδες διαφορετικές μεταξύ τους όπως η Carla Accardi, Joan Jonas, Mary Kelly, Yoko Ono, Martha Rosler, Valie Export και άλλες περιγράφουν τον οικιακό χώρο σαν τόπο εντάσεων και εξουσιαστικής αυθαιρεσίας, ξαναβάζοντας σε συζήτηση τον διαχωρισμό της εργασίας και των ρόλων των φύλων στο περιβάλλον του σπιτιού και της οικογένειας.

Yayoi Kusama φαλλικό κορίτσι 1967. 180 × 40 × 40 cm. Collezione Caroline de Westenholz.
Yayoi Kusama φαλλικό κορίτσι 1967. 180 × 40 × 40 cm. Collezione Caroline de Westenholz.

Ιεραρχίες και εξουσιαστικές σχέσεις μπαίνουν σε κρίση στα έργα της Sherrie Levine, Lee Lozano και Elaine Sturtevant που – με διαφορετικό τρόπο –  αντιτίθενται στις παραδοσιακές συνήθειες της παραγωγής και αναπαραγωγής. Μέσα από αντίγραφα  και ρέπλικες ή αρνούμενες εντελώς να δημιουργήσουν εκ του μηδενός, αυτές οι καλλιτέχνιδες εικάζουν νέα μοντέλα ιδιοκτησίας και νέες μορφές κυριαρχίας που αφαιρούν την εξουσία της πατριαρχίας.

Μέσα από τη σύγκριση εικόνων που έχουν βρεθεί και  collage, η Barbara Kruger, Ketty La Rocca, Suzanne Santoro και άλλες επιχειρούν έναν σημειολογικό ανταρτοπόλεμο που κριτικάρει τα  slogan και μηνύματα των media και αποδομεί την εικόνα της γυναίκας και της μητέρας που δημιουργούν τα  μέσα μαζικής επικοινωνίας.

Katharina Fritsch, Madonnenfigur (1982-1987/2009)    Thomas Bayrle Verdun-Kreuzmadonna, 1988
Katharina Fritsch, Madonnenfigur (1982-1987/2009)    Thomas Bayrle Verdun-Kreuzmadonna, 1988

Τα έργα διαφόρων καλλιτέχνιδων όπως της Katharina Fritsch, Cindy Sherman, Rosemarie Trockel – ενεργές από τη δεκαετία του ογδόντα – αναπλάθουν την ιστορία της τέχνης, μπλέκοντας  προϊόντα και εικονογραφικές αναφορές από την θεματολογία της μητρότητας και την θρησκευτική ζωγραφική και γλυπτική.

Τη δεκαετία του 90 αναδεικνύονται διάφορες καλλιτέχνιδες που το έργο τους χαρακτηρίζεται από μια επιθετική απλότητα. Σε μια  θρυλική πλέον σειρά η  Rineke Dijkstra αποτυπώνει σε πορτραίτα μητέρες και νεογνά , λίγες ώρες μετά τη γέννα.

Rineke Dijkstra
Rineke Dijkstra

 

Η  Sarah Lucas συνθέτει σε γλυπτά με bricolage του θηλυκού-αρσενικού.

Sarah Lucas
Sarah Lucas

 Η Catherine Opie τεκμηριώνει τη ζωή και τις επιθυμίες της κοινότητας των σαδομαζομοφυλόφιλων  του Los Angeles.

 

 

Catherine Opie
Catherine Opie

Ενώ αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους ζωγράφοι όπως η Marlene Dumas και η Nicole Eisenman απεικονίζουν τη μητρότητα ως σταυρό και απόλαυση, απελευθέρωση και καταδίκη.

Ο Pipilotti Rist αναμιγνύει ζωγραφική  μπαρόκ και videoclip σ’ ένα ανέκδοτο έργο που μεταμορφώνει την οροφή μιάς αίθουσας του  Βασιλικού Μεγάρου σε ηλεκτρονική τοιχογραφία, ενόσω η Rachel Harrison τεκμηριώνει τις εμφανίσεις της Παναγίας σ’ ένα επαρχιακό αμερικανικό προάστιο.  Από τα έργα της Nathalie Djurberg, Robert Gober, Keith Edmier, Kiki Smith,

 

Pipilotti Rist, Mother, Son and the Holy Milanese Garden ΟΡΟΦΗ
Pipilotti Rist, Mother, Son and the Holy Milanese Garden ΟΡΟΦΗ Nancy Spero, Sheela-Na-Gig at Home ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ-ΜΠΟΥΓΑΔΑ
Nancy Spero, Sheela-Na-Gig at Home ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ-ΜΠΟΥΓΑΔΑ
Nathalie Djurberg It’s the Mother, 2008

 

Nathalie Djurberg It’s the Mother, 2008
Nari Ward, Amazing Grace, 1993 (photo: Marco de Scalzi, courtesy Fondazione Nicola Trussardi, Milano)

Gillian Wearing και άλλων αναδύεται μια ευαισθησία μετα-Γυναικανθρώπινη  (post Fumana) στην οποία η τεχνολογία και η βιολογία ανοίγουν προοπτικές άγνωστες  μέχρι σήμερα μέσω των οποίων ξεπερνιόνται οι παλιές διαφορές των φύλων.

Lucio Fontana, Concetto Spaziale, La fine di Dio e Concetto Spaziale, Natura – Ana Mendieta, Esculturas rupestres photo: Marco de Scalzi

Σημαντικές  άλλες παρουσίες  θα εμπλουτίσουν την έκθεση με εγκαταστάσεις Thomas Schütte, Nari Ward και ανάγλυφα Thomas Bayrle, Constantin Brancusi, Maurizio Cattelan, Lucio Fontana, Kara Walker για να αναφέρουμε μερικά ονόματα.

 Lennart Nilsson

Το περίφημο  video «Grosse Fatigue» που πήρε το Ασημένιο Λιοντάρι στην τελευταία μπιενάλε της Βενετίας η Camille Henrot αναλύει τους μύθους της δημιουργίας και της γένεσης του σύμπαντος, αφηγούμενη κατ’ αυτόν τον τρόπο τη γέννηση της Μάνας Γης.

Ένας ασυνήθιστος κύκλος φωτογραφιών του  Lennart Nilsson – ο πρώτος που κατάφερε να φωτογραφίσει ενδοσκοπικά έμβρυο ζωντανό – αντιπροσωπεύει την μητρότητα με υπερρεαλιστικό τρόπο, μετατρέποντάς την σε θέαμα στα όρια της επιστημονικής φαντασίας.

Ανάμεσα στα πιο πρόσφατα έργα είναι η περίφημη σειρά πορτραίτων των αδελφών Brown (Brown Sisters) που απαθανάτιζε για σαράντα χρόνια ο Nicholas Nixon.

Nicholas Nixon
Nicholas Nixon

Από αυτά και πολλά άλλα έργα της έκθεσης αναδύεται η εικόνα της μητέρας σαν προβολή και επιθυμία ατομική και συλλογική αντρική και θηλυκή. Μια εικόνα ίσως  λιγότερο καθησυχαστική από την καθιερωμένη στην οποία μας έχουν συνηθίσει η διαφήμιση και η πολυσύνθετη εξουσιαστική ρητορική .

Σε εμβαδόν  περίπου 2.000 τετραγωνικών  η έκθεση Η Μεγάλη Μητέρα, συνδέει την ιστορία της τέχνης με τα πιο επείγοντα προβλήματα της εποχής μας. Η Μεγάλη Μητέρα μπλέκει το σύγχρονο με το ιστορικό  αντιπαραθέτει σύγχρονες δημιουργίες με ιστορικά αριστουργήματα, άγνωστα «πετράδια» και προϊόντα τέχνης που προέρχονται από τον κόσμο του κινηματογράφου και της λογοτεχνίας  και αναπολεί ένα πλούσιο πλέγμα  σχέσεων, αναμνήσεων και εικόνων
Ο Massimiliano Gioni, επιμελήθηκε εκτός από την έκθεση και έναν δίγλωσσο κατάλογο  (ιταλικά αγγλικά) ο οποίος  την συνοδεύει.
  Η έκθεση «La Grande Madre» λαμβάνει χώρα από τις 26 Αυγούστου ως τις 15 Νοεμβρίου 2015.

Φωτογραφίες από το Αρχείο του Ιδρύματος Nicola Trussardi

 

Cindy Sherman Untitled #223, 1990  φωτογραφική εκτύπωση 147.3 x 106.7 cm
Cindy Sherman Untitled #223, 1990  φωτογραφική εκτύπωση 147.3 x 106.7 cm

 

Sherrie Levine Body Mask, 2007 Calco in bronzo 57,2 x 24,1 x 14,6 cm Foto Zeno Zotti Collezione privata
Sherrie Levine Body Mask, 2007 Calco in bronzo 57,2 x 24,1 x 14,6 cm Foto Zeno Zotti Collezione privata

 

Keith Edmier Beverly Edmier 1967, 1998 Tecnica mista 128.9 x 80 x 57.2 cm Foto Lamay Photo Collezione Rachel e Jean-Pierre Lehmann Courtesy l’artista; Petzel, New York
Keith Edmier Beverly Edmier 1967, 1998 Tecnica mista 128.9 x 80 x 57.2 cm Foto Lamay Photo Collezione Rachel e Jean-Pierre Lehmann Courtesy l’artista; Petzel, New York
Gillian Wearing Self Portrait as My Mother Jean Gregory 2003 Stampa in bianco e nero incorniciata 150 x 131 cm © Gillian Wearing Courtesy Maureen Paley, Londra
Gillian Wearing Self Portrait as My Mother Jean Gregory 2003 Stampa in bianco e nero incorniciata 150 x 131 cm © Gillian Wearing Courtesy Maureen Paley, Londra
Oscar Bony La familia obrera, 1968 Fotografia in bianco e nero, cornice di legno, targa di bronzo 200 x 180 cm Foto Oscar Balducci Collezione Carola Bony
Oscar Bony La familia obrera, 1968 Fotografia in bianco e nero, cornice di legno, targa di bronzo 200 x 180 cm Foto Oscar Balducci Collezione Carola Bony
Pawel Althamer Self-portrait, 2006 Ceramica, stoffa, legno 111,5 x 24 x 24 cm Foto Roberto Marossi Collezione Goetz, Monaco
Pawel Althamer Self-portrait, 2006 Ceramica, stoffa, legno 111,5 x 24 x 24 cm Foto Roberto Marossi Collezione Goetz, Monaco
Thomas Bayrle Verdun-Kreuzmadonna, 1988 Collage su tavola di legno 222 x 170 cm Foto Jens Ziehe Courtesy l’artista; Galerie Barbara Weiss, Berlino
Thomas Bayrle Verdun-Kreuzmadonna, 1988 Collage su tavola di legno 222 x 170 cm Foto Jens Ziehe Courtesy l’artista; Galerie Barbara Weiss, Berlino
Maurizio Cattelan Mother, 1999 Stampa Silver Dye Bleach 158,5 x 127 cm Foto Attilio Maranzano Collezione Domenico Carluccio Courtesy Archivio Maurizio Cattelan
Maurizio Cattelan Mother, 1999 Stampa Silver Dye Bleach 158,5 x 127 cm Foto Attilio Maranzano Collezione Domenico Carluccio Courtesy Archivio Maurizio Cattelan
Marlene Dumas Pregnant Image, 1988-1990 Olio su tela 180 x 90 cm Collezione Connie e Jack Tilton Courtesy l’artista; David Zwirner, New York/Londra
Marlene Dumas Pregnant Image, 1988-1990 Olio su tela 180 x 90 cm Collezione Connie e Jack Tilton Courtesy l’artista; David Zwirner, New York/Londra
Ketty La Rocca Vergine, 1964-1965 Collage su carta 30 x 45 cm Estate Ketty La Rocca by Michelangelo Vasta
Dorothea Lange Migrant Mother, 1936 Altro titolo: Destitute pea pickers in California. Mother of seven children. Age thirthy-two. Nipomo, California Stampa fotografica The Library of Congress, Washington DC
Cindy Sherman e la sua rivisitazione delle Madonne Rinascimentali (photo: Marco de Scalzi, courtesy Fondazione Nicola Trussardi, Milano)
Cindy Sherman e la sua rivisitazione delle Madonne Rinascimentali (photo: Marco de Scalzi, courtesy Fondazione Nicola Trussardi, Milano)
Ida Applebroog, Monalisa – Nathalie Djurberg, It’s the Mother (photo: Marco de Scalzi, courtesy Fondazione Nicola Trussardi, Milano)
Ida Applebroog, Monalisa – Nathalie Djurberg, It’s the Mother (photo: Marco de Scalzi, courtesy Fondazione Nicola Trussardi, Milano)
Jeff Koons, Baloon Venus (Red)
Jeff Koons, Baloon Venus (Red)
Annette Messager, La femme et… 
Annette Messager, La femme et… 
Katarina-Fritsch-Thomas-Bayrle-Maurizio-Cattelan-
Katarina-Fritsch-Thomas-Bayrle-Maurizio-Cattelan-
Magdalena-Abakanowicz  -foto-Marco-De-Scalzi
Magdalena-Abakanowicz  -foto-Marco-De-Scalzi
Sarah-Lucas e Thomas Schutte  foto Marco De Scalzi
Sarah-Lucas e Thomas Schutte  foto Marco De Scalzi

 

Catherine Opie, Miggi & Ilene, Los Angeles, California, 1995  (C-print, 103 × 128 cm; Courtesy Catherine Opie; Stephen Friedman Gallery, Londra; Regen Projects, Los Angeles)
Catherine Opie, Miggi & Ilene, Los Angeles, California, 1995
(C-print, 103 × 128 cm; Courtesy Catherine Opie; Stephen Friedman Gallery, Londra; Regen Projects, Los Angeles)
Katharina Fritsch, Madonnenfigur (1982-1987/2009);
Katharina Fritsch, Madonnenfigur (1982-1987/2009);

Πηγή: www.fondazionetrussardi.com