Δεκεμβριανά και Ελένη Παπαδάκη

Συντάσσει σχολιάζει: Βέρα Σιατερλή

Φέτος για πρώτη χρονιά  γίνονται συστηματικά ιστορικές αναφορές από την ΕΡΤ και όχι μόνο της εποχής της κατοχής, του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και του εμφύλιου. Σ΄ αυτό το κλίμα θέλω να συμβάλω αναφερόμενη σε μια δολοφονία που πραγματοποιήθηκε απ’ ότι φαίνεται για άλλους λόγους από αυτούς για τους οποίους δηλώθηκε και αποκαλύπτεται μυστηριώδης και επονείδιστη δίνοντας ξεκάθαρα το στίγμα των καιρών.

 

Η Ελένη Παπαδάκη ήταν η κορυφαία ελληνίδα ηθοποιός του Μεσοπολέμου, την οποία ο Γρηγόρης Ξενόπουλος είχε χαρακτηρίσει “αδιαμφισβήτητη διάδοχο της Κοτοπούλη”. Γνώρισε την δόξα πολύ νέα, αλλά έχασε την ζωή της μόλις στα 41 της, μέσα στο χάος του Εμφυλίου πολέμου, και έκτοτε ξεχάστηκε. Το πέρασμά της από την ελληνική σκηνή άφησε ένα μυθικό αποτύπωμα οριακό και ανεπανάληπτο και ήδη σε ηλικία 36 ετών κατόρθωσε να οικοδομήσει ένα μέγιστο παράδειγμα ολοκληρωμένης καλλιτέχνιδας. Ο Μαρσάν, θαυμαστής και βιογράφος της, έπειτα από πολύχρονη έρευνα φωτίζει τις άγνωστες πτυχές της ζωής της: την θεατρική της ιδιοφυία, την βαθιά και σπάνια μόρφωσή της, την καριέρα της στο εξωτερικό, την κόντρα της με την Κατίνα Παξινού, τις ιδιόμορφες ερωτικές της επιλογές, την πατριωτική δράση της στην Κατοχή, έως την σκοτεινή δολοφονία της από την Εθνική Πολιτοφυλακή κατά τη διάρκεια των γεγονότων που έμειναν γνωστά ως Δεκεμβριανά.
Πρόκειται για την δραματική πάλη μιας ανώτερης πνευματικά προσωπικότητας για καταξίωση και δημιουργία, στην ανέκαθεν αναξιοκρατική Ελλάδα. Ξεσκεπάζεται το παρασκήνιο της λειτουργίας της κρατικής “‘επιχείρησης” του Εθνικού Θεάτρου, όπου το χρήμα και οι γνωριμίες ανέβαζαν στην κορυφή ταλαντούχους και μη καλλιτέχνες και άλλους τους “εξαφάνιζαν”.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1903 στην Αθήνα από εύπορη οικογένεια. Είχε από μικρή πάθος με το θέατρο. Ήταν εγγονή του καθηγητή Πανεπιστημίου Στυλιανού Κωνσταντινίδη. Αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε σπουδές Φιλολογίας, τις οποίες και συμπλήρωσε με σπουδές φωνητικής, μουσικής και πιάνου, στο Ελληνικόν Ωδείον Αθηνών. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης του Σπύρου Μελά το 1925 στη παράσταση Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα του Λουίτζι Πιραντέλλο. Η πρώτη αυτή παρουσία της χαρακτηρίστηκε από τους τότε κριτικούς ως αποκάλυψη. Ο Κ. Μπαστιάς, θεατρικός κριτικός, έγραψε τότε στη Δημοκρατία: «σήμερα η σκηνή απέκτησε μια μεγάλη ηθοποιό». Τον ίδιο χρόνο εμφανίσθηκε ως Ηρωδιάς στη “Σαλώμη” του Όσκαρ Γουάιλντ και ως Ρίλκε Έϋντεν στο Ο χρόνος είναι όνειρο του Ανρί Ρενέ Λενορμάν.

2

Η Παπαδάκη καθηλώνει. Καθηλώνει κριτικούς και κοινό και η θεατρική της παρουσία εμπνέει τους κριτικούς σε διθυραμβικές κριτικές μα και τον κόσμο σε πολύ μεγάλο θαυμασμό στο πρόσωπο της.. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με την Κυβέλη, Μαρίκα Κοτοπούλη, Αιμίλιο Βεάκη, Νίκο Δεδραμή, Γεώργιο Παππά, Π. Γαβριηλίδη, σε ποικίλα ρεπερτόρια, όπου και διακρίθηκε με πολλές επιτυχίες. Επικεφαλής του ίδιου θιάσου το 1931 έπαιξε στη Κωνσταντινούπολη με ενθουσιώδεις κριτικές. Η Ελένη Παπαδάκη είχε επίσης τιμηθεί με “βασιλικό έπαινο – ευαρέσκεια” στις 31 Οκτωβρίου του 1939, σε ιδιαίτερη τελετή από τον Βασιλέα, «δια τας εις το ελληνικόν θέατρον εξαιρέτους αυτής υπηρεσίας και ιδιαιτέρως δια τας εν τω εξωτερικώ παρασχεθείσας τοιαύτας».

 Εθνικό Θέατρο

Αμέσως μετά την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, προσλήφθηκε (Νοέμβριος 1932) ως πρωταγωνίστρια και ως το θάνατό της έπαιξε τους ρόλους:

  • Δυσδαιμόνα (Οθέλλος)
  • Ρεγγάνη (Βασιλιάς Ληρ του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ)
  • Πόρτσια (Έμπορος της Βενετίας)
  • Βασίλισσα Ελισάβετ (Δον Κάρλος) του Σίλλερ
  • Ναταλία (Πρίγκιπας του Χόνμπουργκ) του Χάινριχ φον Κλάιστ
  • Ερσίλια Ντρέι (Να ντύσουμε του γυμνούς) του Λουίτζι Πιραντέλλο
  • Η βεντάλια της λαίδης Γουίντερμηρ του Όσκαρ Ουάιλντ
  • Σελιμέν (Μισάνθρωπος) του Μολιέρου
  • Έλα Ρέντχαϊμ (Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν) του Ίψεν
  • Πειρασμός του Γρηγορίου Ξενόπουλου
  • Ιούδας του Σπύρου Μελά κ.α.

Ιδιαίτερα ήταν τα επιτεύγματά της και στον τομέα του αρχαίου δράματος:

  • Ως Κλυταιμνήστρα στην Ηλέκτρα με σκηνοθέτη τον Δ. Ροντήρη στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού (1936) και στην Επίδαυρο (1938)
  • Αντιγόνη του Σοφοκλή (1940-41)
  • Ιφιγένεια εν Ταύροις (1941)
  • Εκάβη του Ευριπίδη (1943-44) στο Εθνικό Θέατρο

Οι κατηγορίες εναντίον της

Ήδη από την περίοδο της Κατοχής, η Παπαδάκη κατηγορήθηκε για οριζόντιο δωσιλογισμό, (κατηγορία που συναντάται στις κατακτημένες χώρες της Ευρώπης κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο) δηλαδή σχέσεις με Γερμανούς αξιωματικούς αλλά και για σχέση με τον δωσίλογο πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη, κατηγορία που υιοθετήθηκε και από τις δεξιές εφημερίδες όπως το Ελληνικό Αίμα γράφοντας μεταξύ άλλων ο Ράλλης (..) εδώρισε στο γεροντικό του έρωτα μια ζώνη από πλατίνα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων (..) ενώ ο λαός πεθαίνει από την πείνα. Η γνωριμία της με τον κατοχικό πρωθυπουργό Ράλλη, θα περιγραφτεί συκοφαντικά ως έρωτας από τον σύγχρονο της Τύπο, και εκείνη θα κατηγορηθεί ως ”η πόρνη-φιλενάδα” του φιλογερμανού πολιτικού. Στην ουσία, σήμερα έχει ξεκαθαριστεί πλήρως η εικόνα για το υποτιθέμενο ειδύλλιο: ο Ράλλης, ήταν ενδεχομένως πολύ ερωτευμένος με την Ελένη Παπαδάκη, αλλά εκείνη δεν ανταποκρίθηκε ποτέ στα αισθήματά του. Η φιλία όμως, και ο θαυμασμός του για την Παπαδάκη, επέτρεπαν στην ηθοποιό να ζητά χάρες από τον Ράλλη, και να σώζει κυριολεκτικά από τον θάνατο έλληνες πατριώτες, είτε κομμουνιστές αντάρτες, είτε εβραίους καταζητούμενους.

Οι Γερμανοί φεύγουν το ‘44 κακήν κακώς. Ο Άρης βρίσκεται στα βουνά θριαμβευτής. Το ΚΚΕ τον φοβάται. Ο Φλωράκης με στρατιωτική στολή τον επιτηρεί στην Ευρυτανία. Τον Οκτώβρη ο Παπανδρέου με την κυβέρνηση έρχονται στην Αθήνα. Μας ήρθαν κι οι Εγγλέζοι μα ο λαός τους χέζει, τραγουδάει ο κόσμος. Ο Τσώρτσιλ θέλει μανιασμένα τον βασιλιά και την Ελλάδα χωράφι του, σύμφωνα με τη μοιρασιά που κάνανε με τον Στάλιν. Προσπαθεί να σαμποτάρει τον αφοπλισμό. Τον βοηθάει η Αριστερά με τις επιπολαιότητές και τα ιστορικά της λάθη. Στην Αθήνα καραδοκούν ένα σωρό ένοπλες οργανώσεις: Ο.Π.Λ.Α., Χίτες, ατιμώρητοι ταγματασφαλίτες, Εαμίτες με το όπλο παρά πόδα, χωροφύλακες, η εθνικιστική ταξιαρχία του Ρίμινι και, βεβαίως, οι Άγγλοι.

Στις εκλογές του Σωματείου Των Ηθοποιών το Νοέμβρη του 1944 εκλέγουν την δεξιά παράταξη : Δημήτρης Χόρν, Άννα Καλουτά, Νίκος Δενδραμής, Ρένα Βλαχοπούλου, Ορέστης Μακρής, Βασίλης Αυλωνίτης, Σπύρος Μουσούρης, κ.α. Στον αντίποδα, βέβαια, οι αριστεροί : Αιμίλιος Βεάκης, Μάνος Κατράκης, Τίτος Βανδής, Δήμος Σταρένιος, Δημήτρης Μυράτ, Αλέξης Δαμιανός, Ζώρζ Σαρρή, Νίκος Τζόγιας, κ.α. Όμως, κατ’ απαίτηση μερίδων του σωματείου, αρχίζουν οι διαγραφές ηθοποιών από τον σύλλογο. Όσοι θεωρούνται ”προδόται”, δικάζονται συνοπτικά για να αποβληθούν. Στην Απελευθέρωση στις 23 Νοεμβρίου δημοσιεύουν στην εφημερίδα Απελευθερωτής μια λίστα με τίτλο ΟΙ ΠΡΟΔΟΤΑΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ όπου την περιλάμβανε. Μία πρόγευση λαϊκού δικαστηρίου αποτέλεσε η «δίκη» του Σωματείου των Ηθοποιών στο θέατρο Διονύσια στις 24 Νοεμβρίου 1944. «Θάνατος στην πουτάνα!», ακουγόταν από πολλά στόματα και η Ελένη Παπαδάκη διαγράφηκε από το Σωματείο. Σε επιστολή που έστειλε ωστόσο, προς τη συνέλευση, μια και η ίδια δεν παρέστη για να απολογηθεί, διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «Κατά πόσον η όλη στάσις μου κατά το διάστημα της κατοχής υπήρξεν «αντεθνική, αντισυναδελφική, εγωιστική και απρεπής», δύνανται καλλίτερον από εμέ να διαφωτίσουν την Συνέλευσιν πολλοί εκλεκτοί συνάδελφοι, οι οποίοι, ασφαλώς θα παρίστανται εις αυτήν, αλλά και πολλοί επίσης διακεκριμένοι συνάδελφοι μη προς εμέ φιλικά διακείμενοι, θα ευρεθούν έστω και κατʼ ιδίαν σκεπτόμενοι ότι εις πολλάς περιπτώσεις η στάσις μου υπήρξε κάθε άλλο παρά αντισυναδελφική ή εγωιστική…».

Πράγματι, η «πριγκίπισσα της μοναξιάς», όπως την αποκαλούσαν, κατά τη διάρκεια της Κατοχής λόγω των διασυνδέσεών της, είχε καταφέρει να σώσει πολύ κόσμο ανεξαρτήτως ιδεολογίας, μεταξύ των οποίων τον γιό του γνωστού βιβλιοπώλη Ελευθερουδάκη και τον γιατρό Γιώργο Μουστρούφα, κατοπινό στέλεχος του Υπουργείου Υγείας υπό τον Πέτρο Κόκκαλη στην Κυβέρνηση του Βουνού. Όμως όλα αυτά είχαν ξεχαστεί τόσο γρήγορα.. Τελικά όμως η ποινή της διαγραφής της από το σωματείο δεν εφαρμόστηκε.

3

Στις 3 Δεκεμβρίου προκηρύσσεται αντιμοναρχικό συλλαλητήριο από το ΕΑΜ.  Η Αστυνομία το απαγορεύει την προηγούμενη νύχτα. Ο κόσμος δεν προλαβαίνει να το μάθει. Κατεβαίνει κατά χιλιάδες στο Σύνταγμα. Διαδηλώνει ειρηνικά. Ξαφνικά ο Άγγελος Έβερτ, διοικητής της αστυνομίας, διατάσσει πυρ. Οι αστυνομικοί πυροβολούν στο ψαχνό, ακόμα και αυτούς που προσπαθούν να περιθάλψουν τους τραυματίες. 28 νεκροί και πάνω από εκατό οι τραυματισμένοι. Κάποιοι μαζεύουν το αίμα των θυμάτων σε τενεκεδάκια. Την επομένη γίνεται μεγαλειώδης πορεία-κηδεία των θυμάτων. Τα πανό είναι γραμμένα με το αίμα που μαζεύτηκε την προηγούμενη. Οι Χίτες εφορμούν. Πάνω από τριάντα, ξανά, οι νεκροί.  Ο Ελάς μπαίνει στην πόλη και καταλαμβάνει αστυνομικά τμήματα. Η παραστρατιωτική του ΚΚΕ, Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ), ξεκινά εφόδους και συλλήψεις. Η αστυνομία αντεπιτίθεται. Η μάχη της Αθήνας ξεκινά και θα αιματοκυλήσει τις γιορτές του Δεκέμβρη του 1944.

Η Ελένη Παπαδάκη όπως αναφέρθηκε συκοφαντείται και διαγράφεται από το σωματείο Ηθοποιών ως συνεργάτης των Γερμανών. Μέσα στη συνέλευση του σωματείου, στο οποίο η ίδια δεν προσκλήθηκε, γνωστότατοι ηθοποιοί, ουρλιάζουν: θάνατος στην πουτάνα!
Η περίπολος του ΟΠΛΑ την έψαξε στο σπίτι της. Δεν τη βρήκε. Την εντόπισε στο σπίτι του αριστερού Μυράτ. Μαζί με άλλους συλληφθέντες την οδήγησαν στην ερημική τοποθεσία. Οι εκτελεστές της τη διέταξαν να γδυθεί. Αρνήθηκε. Άρχισε να φωνάζει αρνούμενη να γονατίσει. Την πυροβόλησαν πίσω από το κεφάλι. Σκότωσαν και τους άλλους γονατιστούς. Τους άφησαν εκεί και έφυγαν. Ήταν 21 Δεκεμβρίου 1944.

Η κατάπαυση του πυρός στην Αθήνα έγινε λίγες μέρες μετά την Πρωτοχρονιά του ’45. Λίγο αργότερα έγινε η συμφωνία της Βάρκιζας. Ως το τέλος του ίδιου χρόνου το κεφάλι του Βελουχιώτη  θα κρεμιόταν στον φανοστάτη των Τρικάλων.
Τα Δεκεμβριανά δεν ήταν θυσία. Ήταν χαμένος θάνατος και ντροπή. Για όλους. Και ας το παραδεχτούμε, δεν ήταν πάντα ηρωικοί οι αριστεροί υπήρχαν και καθάρματα που λέρωσαν την ιστορία.

Η συνέχεια γνωστή. Οι Αριστεροί πήραν τα βουνά. Οι Δεξιοί τους κυνήγησαν ανελέητα επί μια εικοσαετία ακόμη, συν τη χούντα. Εάν με το τέλος του εμφυλίου η Δεξιά και οι βασιλιάδες της χώρας σταματούσαν τις διώξεις και τον στιγματισμό, θα ξεπερνούσαμε σημαντικά την εθνική μας διχόνοια. Αλλά οι διχασμοί και η εκδίκηση σε αυτόν τον τόπο δεν τελειώνουν ποτέ.

Το τέλος

Στα Δεκεμβριανά όπως ανέφερα, συνελήφθη και εκτελέστηκε από μέλη της πολιτοφυλακής Γαλατσίου-Πατησίων, στα 41 της χρόνια στις 21 Δεκεμβρίου 1944, στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ, κατηγορούμενη για τη στάση που κράτησε κατά τη διάρκεια της Κατοχής από ομάδα υπό τον Καπετάνιο Ορέστη της Εθνικής Πολιτοφυλακής.

Ο Δημήτρης Μυράτ, στο τελευταίο βιβλίο του θυμήθηκε την ημέρα εκείνη:

”Τη μέρα που ξέσπασε το Δεκεμβριανό κίνημα του’44, ήταν μια Κυριακή. Ξεκίνησα ποδαρόδρομο ως τα Πατήσια – είχαμε συνηθίσει στην Κατοχή την έλλειψη συγκοινωνιακών μέσων – να πάω στην παράσταση του ΡΕΞ. Δεν είχαμε μάθει πως το πρωί στο Σύνταγμα είχε χυθεί το πρώτο αίμα. Φτάνοντας στο μακαρίτικο θέατρο ‘Παπαιωάννου” άκουσα κάτι συναδέλφους να μου φωνάζουν ”Που πάς, δεν υπάρχουν παραστάσεις!”. Γύρισα πίσω, φυσικά με το ίδιο συγκοινωνιακό μέσο. Στην οδό Ιακωβίδου όπου μέναμε κι οι δυό, απάντησα την Ελένη έξω απ’ το σπίτι της. Της είπα τα νέα: ”Πήγαινε κάπου να κρυφτείς, φοβάμαι μη σε βρει κακό”. Έγινε θηρίο ανήμερο. Πρώτη φορά την είδα έτσι στα τόσα χρόνια της στενής μας φιλίας ”Είσαι και συ από κείνους που με λένε δωσίλογη!”, φώναξε με την κρυστάλλινη φωνή της, που δεν έχανε την μαγεία της ακόμα κι όταν ήταν οργισμένη. Δεν τόλμησα να της αντιμιλήσω. Λίγες μέρες πριν, στο Θέατρο Διονύσια, της Πλατείας Συντάγματος είχε οργανωθεί από το Σωματείο των ηθοποιών μια γενική συνέλευση με σκοπό την δίκη των δωσίλογων ηθοποιών….Όλη η γεμάτη ευθύτητα ζωή της Ελένης, κορυφώθηκε με την τελευταία αυτή στάση της, την εποχή του φόβου και της τρομοκρατίας. Με ήσυχη τη συνείδηση παρέμεινε στα Πατήσια, ενώ πολύς κόσμος από την ΕΑΜοκρατούμενη ζώνη δραπέτευσε προς το Κολωνάκι. Πολλοί διερωτήθηκαν αργότερα, πώς και γιατί δεν διέφυγε κι εκείνη, και το θεώρησαν απρονοησία και κακή εκτίμηση της κατάστασης, ενώ για την Ελένη ήταν μια πράξη συνέπειας προς όλη τη ζωή της. Το πόσο διέφερε η Ελένη από τους άλλους το απέδειξε το γεγονός ότι δεν ζήτησε να διαφύγει ή να κρυφτεί….”
Η Μαρία Αλκαίου, κόρη της ηθοποιού Σαπφώς Αλκαίου θυμάται την αγωνία για την τύχη της Ελένης Παπαδάκη που είχε εξαπλωθεί και στον καλλιτεχνικό χώρο πια.
Διηγείται:

”Θυμάμαι η μάνα μου, όταν ο Ρίτσος μπήκε στο σπίτι μας, αντί για καλημέρα του είπε,
-Που είναι η Παπαδάκη; Που είναι η Παπαδάκη, Ρίτσο;
Κατέβαζε το κεφάλι εκείνος. Δεν είχε ιδέα. Δεν ήξερε τίποτα.
-Που είναι η Ελένη; Που είναι η Ελένη! Που είναι, Ρίτσο; επέμενε η μητέρα μου, αντί για καλημέρα. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ..”

Το ΚΚΕ εκτέλεσε όσους ήταν υπεύθυνοι για το θάνατό της, αφού τους κατηγόρησε ότι ως πράκτορες της Inteligence Service σκότωσαν την Παπαδάκη για να δυσφημήσουν το ΕΑΜ. Ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης, αργότερα, στη 12η Ολομέλεια, αναφέρθηκε στη δολοφονία της Παπαδάκη ως ένα από τα σφάλματα του κόμματος. Το 1945 ο Νίκος Ανδρικίδης παραπέμφθηκε σε κακουργιοδικείο κατηγορούμενος για τη δολοφονία των εκτελεστών της Παπαδάκη και καταδικάστηκε ισόβια. Ο φυσικός αυτουργός της εκτέλεσης Βλάσης Μακαρωνάς εκτελέστηκε το 1948.

4

Υστεροφημία

Στις 23 Ιανουαρίου ανευρέθηκε το πτώμα της στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ και μετά από δύο ημέρες, έγινε μεγαλοπρεπής κηδεία στην οποία ο θάνατος της Παπαδάκη, θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια. Τότε ο  Άγγελος Σικελιανός έγραψε ένα επίγραμμα-αφιέρωση:

Μνήσθητι Κύριε: Για την ώρα που η λεπίδα του φονιά άστραψε

κι΄ όλος ο θεός της Τραγωδίας εφάνει.

Μνήσθητι Κύριε: για την ώρα που άξαφνα, κι οι εννιά αδελφές εσκύψαν

να της βάλλουνε των αιώνων το στεφάνι.
Στις 25 Ιανουαρίου 1945 , Κυριακή πρωί έγινε η κηδεία της Ελένης, στην εκκλησία του Άγιου Γεώργιου Κυρίτση, μέσα σε κλίμα έντονης αγανάκτησης. Μερικοί συνάδελφοι και αληθινοί φίλοι της παραβρέθηκαν στην πρώτη γραμμή. Η Μελίνα Μερκούρη, ο Βασίλης Λογοθετίδης, Δημήτρης Χόρν, Σάμ Μπράντενμπουργκ, Άννα Καλουτά, Ανδρέας Φιλιππίδης και πολλοί άλλοι, την τίμησαν με το ειλικρινές τους πένθος.

Άνθρωποι του καλλιτεχνικού στερεώματος έβγαλαν λόγους πλημμυρισμένους από οργή εναντίον των συκοφαντών της που της κόστισαν τη ζωή.

Ο Θεόδωρος Ανδρουδής είπε κι ..άστραψε :
”Ξέρουμε καλά πως ο τόσο άδικος χαμός σου οφείλεται σε καλλιτεχνικό φθόνο. Αυτοί που σε ζήλευαν το έκαναν καθ’ υπόδειξη. Σε φάγανε, γιατί δεν μπορούσαν να σε φθάσουν.”

Μετά το θάνατό της, η Ελένη Παπαδάκη χρησιμοποιήθηκε από την αντικομμουνιστική προπαγάνδα ως παράδειγμα που τεκμηρίωνε μια βία της Αριστεράς που είχε ως βάση της το φθόνο και την προσπάθεια να εξοντωθεί η παλιά ελίτ –είτε είχε φταίξει είτε όχι–, ώστε οι κομμουνιστές να πάρουν τη θέση των εκπροσώπων της. Η θλίψη για την απώλεια της ηθοποιού, πάντως, ξεπέρασε το αντικομουνιστικό στρατόπεδο. Ως αθώο θύμα, έγινε ποίημα από τον Άγγελο Σικελιανό και εικονογραφήθηκε σαν Αγία Ελένη από τον Φώτη Κόντογλου. H Παπαδάκη ενέπνευσε τρεις σημαντικούς νεοέλληνες συγγραφείς σε διάστημα έξι δεκαετιών, να τη χρησιμοποιήσουν ως ηρωίδα στα βιβλία τους που αναφέρονται στα Δεκεμβριανά.

5

Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης αναγνώρισε ως υπερβασία την εκτέλεση της Παππαδάκη και την καταδίκασε, ενώ για τη Ελληνική αλλά και την Βρετανική κοινή γνώμη η εκτέλεση αξιοποιήθηκε εναντίον του ΕΑΜ ως πρόσφατα.

Πηγές: https://el.wikipedia.org, http://www.zougla.gr, http://www.protagon.gr