Άννα Φρανκ 1929 – 1945

Συντάσσει η Βέρα Σιατερλή

Η Άννα Φρανκ (Annelies Marie Anne Frank), γεννήθηκε στις 12 Ιουνίου 1929 στην Φρανκφούρτη και πέθανε στις 9 Μάρτιου 1945 στο Μπέργκεν-Μπέλζεν.

Ήταν Γερμανίδα Εβραία που έγραψε ένα ημερολόγιο ενώ κρυβόταν, μαζί με τους δικούς της και τέσσερις οικογενειακούς φίλους, σε ένα σπίτι στο Άμστερνταμ κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ολλανδίας.

Η οικογένειά της είχε μετακομίσει στο Άμστερνταμ όταν οι Ναζί πήραν την εξουσία στη Γερμανία, αλλά παγιδεύτηκε όταν η κατοχή επεκτάθηκε και στην Ολλανδία. Καθώς οι διώξεις των Εβραίων εντάθηκαν, η οικογένεια άρχισε τον Ιούλιο του 1942 να κρύβεται σε μυστικά δωμάτια του γραφείου του πατέρα, Όττο Φρανκ.

Μετά από δύο χρόνια τούς κατέδωσαν και η οικογένεια στάλθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Γκεστάπο λεηλάτησε τη σοφίτα, όπου κρυβόταν η οικογένειά της, αφήνοντας ανάκατα στο πάτωμα περιοδικά, βιβλία, εφημερίδες κτλ.

Λίγες μέρες αργότερα, μια καθαρίστρια βρήκε ανάμεσά τους το ημερολόγιο της Άννας. Χωρίς να ξέρει τι ήταν, το παρέδωσε στη Μιπ και την Έλλη, δύο κορίτσια που η βοήθειά τους στις εβραϊκές οικογένειες δεν αποκαλύφθηκε ποτέ.

Η Άννα και η αδελφή της Μαργκότ μεταφέρθηκαν, δύο μήνες πριν το θάνατο της μητέρας τους, στο γερμανικό στρατόπεδο Μπέργκεν – Μπέλζεν. Εκεί η Άννα έδειξε το ίδιο κουράγιο και καρτερικότητα που την είχαν κάνει γνωστή στο Άουσβιτς.

Τον Φεβρουάριο του 1945 και τα δυο κορίτσια αρρώστησαν από τύφο. Μια μέρα, η Μαργκότ, προσπαθώντας να σηκωθεί από το κρεβάτι της που βρισκόταν ακριβώς πάνω από το κρεβάτι της Άννας, έχασε την ισορροπία της και έπεσε κάτω. Στην κατάσταση που βρισκόταν, ο οργανισμός της δεν άντεξε το σοκ. Ο θάνατος της αδελφής της προκάλεσε στην Άννα αυτό που όλα τα προηγούμενα βάσανά της δεν μπόρεσαν να προκαλέσουν: έσπασε το ηθικό της. Λίγες μέρες αργότερα, στις αρχές Μαρτίου, πέθανε.

Ο πατέρας της Όττο, ο μόνος που επέζησε από τους οκτώ της σοφίτας, γύρισε μετά το τέλος του πολέμου στο Άμστερνταμ, όπου ανακάλυψε ότι το ημερολόγιό της είχε διασωθεί. Πεπεισμένος ότι αποτελούσε μοναδική μαρτυρία προχώρησε στην έκδοσή του. Το ημερολόγιο εκδόθηκε στην ολλανδική γλώσσα, με τον πρωτότυπο τίτλο του έργου Het Achterhuis (=Το πίσω σπίτι).

Το ημερολόγιο, που είχε δοθεί στην Άννα ως δώρο για τα 13α γενέθλιά της, περιγράφει τα γεγονότα της ζωής της από τις 12 Ιουνίου 1942 μέχρι την τελευταία μέρα που έγραψε σ’ αυτό, την 1η Αυγούστου 1944. Γραμμένο στα ολλανδικά, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες κι έγινε ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία του κόσμου. Διασκευάστηκε για την τηλεόραση, τον κινηματογράφο, το θέατρο, ακόμα και για την όπερα.

Το βιβλίο δίνει μια λεπτομερή περιγραφή της καθημερινής ζωής κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής. Μέσω των γραπτών της, η Άννα Φρανκ έγινε ένα από τα πιο γνωστά θύματα του Ολοκαυτώματος. Πολλοί αρνητές του Ολοκαυτώματος όπως ο Ρομπέρ Φωρισσόν και ο Ντέιβιντ Ίρβινγκ επέκριναν το Ημερολόγιο της Άννας Φράνκ ως μερικώς πλαστό.

Het Achterhuis (=Το πίσω σπίτι) ή Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ ή ημερολόγιο μιας νέας, όπως είναι ο αγγλικός τίτλος, έχει μεταφραστεί σε 30 γλώσσες και ως σήμερα έχει πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.

Ελληνικές μεταφράσεις

* Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, μετάφραση πρόλογος Κωνσταντίνος Καλλιγάς, Αθήναι: Ενωμένοι Εκδότες 1956.

* 8 παραμύθια, μετάφραση Εὐδοκία Παπαγκίκα, Ἀθήνα: Μπογιάτης 1980.

* Ιστορίες και συμβάντα στο πίσω σπίτι: Διηγήματα, μετάφραση Έρση Λάγκε, Αθήνα: Ζαχαρόπουλος 1983. * Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, μετάφραση Φώντας Κονδύλης, Αθήνα: Πέλλα, 1985. * Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, μετάφραση Γιάννης Θωμόπουλος, Αθήνα: Μίνωας 1992.

* Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ : Επιστολές από τη 14η Ιουνίου 1942 έως την 1η Αυγούστου 1944 : οριστική έκδοση των αυθεντικών χειρογράφων χωρίς περικοπές, με προσθήκες της Άννας Φρανκ και επιμέλεια του Otto Η. Frank και της Mirjam Pressler, μετάφραση Ρένα Χατχούτ, Αθήνα: Πατάκης 1997.

Η πρώτη μεταγραφή του ημερολογίου της Άννα έγινε από τον Όττο Φρανκ για τους συγγενείς του στην Ελβετία. Η δεύτερη, μια σύνθεση στην πραγματικότητα της επανασυγγραφής του κειμένου, αποσπασμάτων από τα δοκίμιά της, και σκηνές από τα αρχικά της ημερολόγια, έγινε το πρώτο χειρόγραφο προς έκδοση, με επίλογο γραμμένο από φίλο της οικογένειας, στον οποίο καταγραφόταν η τύχη της συγγραφέως. Την άνοιξη του 1946 το χειρόγραφο έφθασε στα χέρια του Dr. Jan Romein, ένος Δανού ιστορικού, ο οποίος έγραψε αμέσως άρθρο για την εφημερίδα Het Parool:

Τούτο το φαινομενικά ασυνεχές ημερολόγιο ενός παιδιού, αυτή η de profundis αποκάλυψη με τη φωνή ενός παιδιού, ενσωματώνει τη φρίκη του φασισμού περισσότερο από οποιοδήποτε στοιχείο της Νυρεμβέργης. 

Το άρθρο διέγειρε το ενδιαφέρον του εκδοτικού οίκου Contact Publishing που προσέγγισε τον Όττο Φρανκ. Προσφέρθηκε να εκδώσει το βιβλίο, αλλά συμβούλευσε τον Όττο Φρανκ να αποφύγει τις αφηγήσεις εκείνες που υποδείκνυαν την αναδυόμενη σεξουαλικότητα της Άννα εξαιτίας πιθανών αντιδράσεων συντηρητικών και πρότεινε περικοπές. Αρκετές από τις καταχωρήσεις του ημερολογίου διαγράφηκαν, πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο στις 25 Ιουνίου 1947.

Προς τα τέλη του 1950 βρέθηκε η μεταφράστρια της αγγλικής γλώσσας, η Barbara Mooyaart-Doubleday, που συνήψε συμβόλαιο με την Vallentine, Mitchell & Co. στην Αγγλία και κατά το επόμενο έτος η μετάφρασή της, που περιλάμβανε τα τμήματα που είχε αφαιρέσει ο Όττο Φρανκ, εκδόθηκε στις ΗΠΑ και το 1952 στη Μεγάλη Βρετανία. Έγινε μπεστ-σέλερ και ακολούθησαν μεταφράσεις στη γερμανική, την ιταλική, την ισπανική, τη ρωσική, την ιαπωνική και την ελληνική γλώσσα.

Επί του παρόντος αναμένεται να εκδοθούν άλλες πέντε σελίδες που μεταβίβασε ο Όττο Φρανκ στην κατοχή υπαλλήλου του Οίκου Άννα Φρανκ και οι οποίες είχαν αφαιρεθεί πιθανώς εξαιτίας της ωμής κριτικής που ασκούσε η Άννα Φρανκ στον γάμο των γονέων της. Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου, το συγκεκριμένο βιβλίο σημάδεψε το τέλος του Ολοκαυτώματος.

AnneFrankMuseum
Το Μουσείο της Άννας Φρανκ Άμστερνταμ. φωτο: Massimo Catarinella

Μουσείο της Άννας Φρανκ στο Άμστερνταμ

Το Μουσείο της Άννας Φρανκ βρίσκεται στο υδάτινο κανάλι “Πρίνσενχραχτ” (“Prinsengracht”) του Άμστερνταμ. Αποτελεί ένα βιογραφικό μουσείο πάνω στη ζωή της Άννας Φρανκ. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1960 μετά την αποδέσμευση μιας κρατικής χρηματοδότησης και τρία χρόνια μετά την δημιουργία επιτροπής κατοίκων ενάντια στα σχέδια καταστροφής του κτιρίου από μια κατασκευαστική εταιρία, που σκόπευε να χτίσει στο οικοδομικό τετράγωνο. Στους χώρους του μουσείου, εκτός της βιογραφικής έκθεσης με την ζωή της οικογένειας της Άννας Φρανκ και της εμπόλεμης περιόδου που έζησε, λειτουργεί εκθεσιακός χώρος όπου επισημαίνονται οι μορφές διώξεων και διακρίσεων που συναντώνται στην κοινωνία. Κάθε χρόνο, το μουσείο δέχεται πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες. Στην επέτειο των 50 χρόνων από την πρώτη λειτουργία του μουσείου, εκτέθηκαν πρωτότυπες σελίδες του ημερολογίου της και δόθηκε η δυνατότητα εικονικής περιήγησης στην ιστοσελίδα του μουσείου.

Το σπίτι της Άννας Φρανκ εμπεριέχεται στο μουσείο και οικοδομήθηκε το 1635. Από το 1940 κατοικήθηκε από τον Όττο Φράνκ και την οικογένειά του. Η ιστορία της κόρης του Άννας και του ημερολογίου της είναι το κυρίαρχο στοιχείο της συγκεκριμένης οικίας. Την είσοδο του καταφυγίου (Achterhuis), όπου κρυβόταν η ίδια συγγραφέας του ημερολογίου, η οικογένειά της και τα τέσσερα φιλικά πρόσωπα, βρίσκονταν στο πίσω μέρος του σπιτιού, πίσω από μια περιστρεφόμενη βιβλιοθήκη.

Θεατρική παράσταση

Βασισμένοι στο ημερολόγιο της έφηβης Γερμανοεβραίας, οι Φράνσες Γκούντριχ και Άλμπερτ Χάκετ δραματοποίησαν το πασίγνωστο μυθιστόρημα. Το έργο διάρκειας 90 λεπτών, περιγράφει τη ζωή της Άννας Φρανκ και του οικείου περιβάλλοντός της, ενόσω κρύβονταν σε καταφύγιο κατά την περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου προκειμένου να αποφύγουν τους διωγμούς των Ναζί. Ως θεατρικό έργο – ντοκουμέντο είναι μια καταγραφή του απάνθρωπου φυλετικού κατατρεγμού, που παραμένει διαχρονικό και συγκινεί το κοινό κάθε ηλικίας. Συγχρόνως, ως έργο – σύμβολο παραδίδει μαθήματα ζωής, απολύτως χρήσιμα ως προς την επικαιρότητά τους. Οι πρώτες του εκδόσεις πραγματοποιήθηκαν στην Ολλανδία το 1947 και στην Αμερική το 1952, ενώ μεταφράστηκε σε παραπάνω από 67 γλώσσες, πουλώντας περισσότερα από 31 εκατομμύρια αντίτυπα. Το πρώτο θεατρικό ανέβασμα έγινε στο Μπρόντγουεη το 1955 κι αποτέλεσε την κορυφαία στιγμή στην καριέρα των συγγραφέων του που τιμήθηκαν με τα βραβεία Tony, Pulitzer και Ένωσης Θεατρικών Κριτικών Νέας Υόρκης. Από τότε, οι παραστάσεις του σε όλον τον κόσμο ήταν πάντοτε ένα μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός με τεράστια εμπορική επιτυχία, ενδεικτικά ελληνικά παραδείγματα της οποίας είναι η παράσταση του 1955 με τον Κώστα Μουσούρη και τη νεαρή τότε Αντιγόνη Βαλάκου, όπως επίσης η παράσταση του 1994 με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ και την Ελένη Κούρκουλα,Από το Θεσσαλικό Θέατρο 2001-2002 σε μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη και σκηνοθεσία του Κωστή Τσώνου και πρόσφατα (2014-15) στο θέατρο Χυτήριο, σε μετάφραση Βάσιας Παναγοπούλου – Δημήτρη Μοθωναίου

Πηγές: el.wikipedia.org, tospirto.net