Όταν οι εκπαιδευτικοί ονειρεύονται το νέο σχολείο

Γράφει η Ντίνα Ιωακειμίδου

Το δέντρο της διαφορετικότητας έχει ήδη στηθεί στο κέντρο Τύπου και εκπαιδευτικοί, ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση του Κέντρου Ερευνας και Δράσης για την Ειρήνη, σπεύδουν να προσθέσουν το δικό τους φυλλαράκι.

Ποιο είναι το σχολείο που ονειρευόμαστε;

Και με ποιο τρόπο αυτό θα μπορούσε να αγκαλιάσει τα ζητήματα της επίλυσης των συγκρούσεων και της διαφορετικότητας;

Ποιο είναι το σχολείο που ονειρεύεστε;

Οι απαντήσεις ρέουν αβίαστα: πολύχρωμο, με βιβλιοθήκες και σεμινάρια, με λουλούδια και φως, με ζώα, κατάκτηση της γνώσης μέσω του παιχνιδιού.

Οταν οι εκπαιδευτικοί ονειρεύονται, το Δέντρο της Διαφορετικότητας γίνεται πολύχρωμο και εξωτικό.

Οταν αυτοί οι εκπαιδευτικοί ονειρεύονται, όλες οι φυλακές καταρρέουν.

sxoleia

Αυτό που σε κάνει να προχωράς

Τι είναι ουτοπία λοιπόν και δη στα χρόνια της κρίσης και της λιτότητας;

Η Βίλμα Μενίκη, καθηγήτρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επιμορφώτρια σχολικής διαμεσολάβησης για την επίλυση των συγκρούσεων, ολοκληρώνει την παρέμβασή της.

Στο σχολείο της στην Αρτέμιδα κατά τα τελευταία έτη η σχολική διαμεσολάβηση εφαρμόζεται ως μέθοδος πρόληψης και επίλυσης της ενδοσχολικής βίας.

Οι ίδιοι οι μαθητές και μαθήτριες εκπαιδεύονται και λειτουργούν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των παιδιών που έχουν συγκρουστεί προκειμένου οι δυο πλευρές να προσεγγίσουν η μια την άλλη, να εκφραστούν και να αναζητήσουν από κοινού μια λύση ελαχιστοποιώντας την τιμωρητική λογική του εκπαιδευτικού συστήματος.

Απαραίτητη προϋπόθεση οι εμπλεκόμενες πλευρές να επιθυμούν την προσφυγή τους στη σχολική διαμεσολάβηση.

«Oταν δώσεις χώρο και χρόνο στα παιδιά, έχουν πολλά να σου πουν» προσθέτει η εκπαιδευτικός.

Το κουτί της Διαμεσολάβησης είναι τοποθετημένο σε εμφανές σημείο και σε αυτό, επώνυμα ή ανώνυμα, οι μαθητές μπορούν να καταθέσουν την αναφορά τους για κάποιο περιστατικό προς διερεύνηση.

Οι εκπαιδευτικοί της σχολικής μονάδας μετέχουν ενεργά παρατηρώντας επιθετικές συμπεριφορές ή αλλαγές στην συμπεριφορά των παιδιών όπως απομόνωση, άρνηση συμμετοχής στο μάθημα και σε κοινές δραστηριότητες.

Παράλληλα εκδίδεται εφημερίδα με «Τα νέα της σχολικής διαμεσολάβησης», διενεργούνται ομαδικές ασκήσεις, προβάλλονται ταινίες και βίντεο, φιλοτεχνούνται πανό με συνθήματα κατά της βίας με τη συμμετοχή όλων των παιδιών.

Στη σχολική διαμεσολάβηση «οι μαθήτριες και μαθητές μαθαίνουν να συνδιαλέγονται με σεβασμό αναγνωρίζοντας ότι και οι άλλοι έχουν συναισθήματα και ανάγκες. Ενορχηστρώνεται έτσι μια μοναδική γνωσιακή και συναισθηματική συμφωνία. Ο,τι μέχρι τώρα το μάθαιναν λογικά και εγκεφαλικά, τώρα το βιώνουν εσωτερικά και συλλογικά» καταλήγει η κ. Μενίκη.

sxoleio_petroupolis

Η ομάδα διαμεσολάβησης των παιδιών από το Γυμνάσιο Πετρούπολης

Τη σκυτάλη παραλαμβάνουν στη συνέχεια εκ μέρους του 2ου Γυμνασίου Πετρούπολης οι καθηγήτριες Ελένη Μάλλιου και Τζένη Αργυρίου.

Οπως σημειώνουν: «Η επιμόρφωσή μας στη μη βίαιη επικοινωνία μάς ενθάρρυνε σε αυτή την προσπάθεια, μας έδειξε ένα δρόμο ελπιδοφόρο ενισχύοντάς μας όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σε ομαδικό, κοινοτικό που άλλωστε θεωρούμε ότι είναι και το ζητούμενο, η ανάγκη της εποχής μας, η επανατοποθέτηση μας. Η διδακτική πράξη που με έμφαση μόνο στο γνωστικό αντικείμενο πραγματοποιείται με τους “κλασικούς τρόπους” διδασκαλίας οδηγεί σε αδιέξοδο και ταυτόχρονα δεν αναζητά το πώς θα υπάρξει βαθύτερη επικοινωνία με τους μαθητές, ώστε να δημιουργηθεί γόνιμο έδαφος στο πλαίσιο της ομάδας, πράγμα που θα διευκολύνει και τη διαδικασία της μάθησης. Το άνοιγμα προς τον άλλον είναι ο προσανατολισμός μας γιατί ο άλλος δεν είναι “η κόλασή μας” αλλά ο συνοδοιπόρος μας».

Η εκπαιδευτική διαδικασία που ακολουθείται δίνει έμφαση στη συμμετοχή, στην έρευνα, στη συναισθηματική στήριξη και στη διερεύνηση των δυνατοτήτων των μαθητών.

Οι ομάδες των μαθητών διαμορφώνουν ένα είδος «κοινωνικού συμβολαίου» στη μεταξύ τους επικοινωνία, ενώ το ταμπλό των συναισθημάτων κατέχει περίοπτη θέση στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Η σχολική διαμεσολάβηση έκανε το θαύμα της στο Γυμνάσιο της Πετρούπολης κατά την κατάληψη των μαθητών.

Οι διαμαρτυρόμενοι και εξοργισμένοι μαθητές και μαθήτριες συνομίλησαν ανοιχτά με τους καθηγητές τους καθώς «όταν τα παιδιά αισθανθούν αποδοχή, σεβασμό και εκτίμηση όλο το κλίμα στο σχολείο αλλάζει» όπως επισήμαναν οι καθηγήτριες.

Και η ομάδα διαμεσολάβησης των μαθητών της Πετρούπολης, ο Παναγιώτης, η Γλυκερία, η Χρυσούλα, η Χρυσαυγή, η Αία κ.ά. απευθύνθηκαν προς τους εκπαιδευτικούς στην αίθουσα Τύπου κάνοντας λόγο για έκφραση συναισθημάτων, συνεργασία, έλλειψη φόβου.

«Είναι μαγικό όλο αυτό. Και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους» ανέφερε μία εκ των 15χρονων μαθητριών.

sxoleio

Διδάσκοντας τα καμηλοπαρδαλίστικα στα νήπια.

Καμηλοπάρδαλη ή τσακάλι;

Το τσακάλι είναι ένα ζώο σαρκοφάγο, πονηρό και βίαιο. Είναι αυτό που είμαστε όλοι μας τις περισσότερες φορές.

Το τσακάλι μιλάει «τσακαλίστικα», τη γλώσσα που μιλάμε τον περισσότερο καιρό.

Το τσακάλι προσπαθεί με βίαιο τρόπο να πάρει αυτό που θέλει, έχοντας όπλα του τις ενοχές προς τους άλλους, την ντροπή, την τιμωρία, τον φόβο. Δεν ζητάει, αλλά απαιτεί.

Η τσακαλίστικη γλώσσα προκαλεί δυσπιστία στους άλλους, επιπλέον βία από τους άλλους, προβλήματα στην επικοινωνία, μη οικειότητα, ψυχρότητα, συνεχόμενες εντάσεις, καχυποψία, σωματική βία.

Υποφέρει κι όλα του φταίνε και δεν γνωρίζει γιατί.

Η καμηλοπάρδαλη, από την άλλη, είναι ζώο φυτοφάγο, άκακο, με τη μεγαλύτερη καρδιά από όλα τα ζώα που ζουν στη στεριά.

Η όραση και η ακοή του είναι πολύ αναπτυγμένες.

Μιλάει καμηλοπαρδαλίστικα με βάση γεγονότα και όχι απόψεις, συναισθήματα, ανάγκες και αιτήματα.

Αιτείται πράγματα, δεν απαιτεί, αποδέχεται την άρνηση στο αίτημά της.

Η καμηλοπάρδαλη είναι μη βίαιη, αλλά όχι απαραίτητα συμπαθητική κι ευγενική.

Το τσακάλι κρίνει, επικρίνει και συγκρίνει ενώ η καμηλοπάρδαλη παρατηρεί δίχως να κρίνει, εκφράζει τι αισθάνεται για το συγκεκριμένο γεγονός, εκφράζει ποια ανάγκη της είναι συνδεδεμένη με το συγκεκριμένο γεγονός και συναίσθημα και αιτείται τι χρειάζεται από τους άλλους να πράξουν.

Το τσακάλι και η καμηλοπάρδαλη αποτελούν τα δυο σύμβολα της ανθρώπινης συμπεριφοράς που περιέγραψε ο ψυχοθεραπευτής Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ για την επικοινωνία δίχως βία ως προς την επίλυση των συγκρούσεων με τρόπο μη βίαιο.

Η επικοινωνία δίχως βία βασίζεται στην υπόθεση πως όλοι νιώθουμε από τη φύση μας συμπόνια και πως κάθε βίαιη πράξη -είτε λεκτική είτε σωματική- αποτελεί επίκτητη συμπεριφορά.

Παράλληλα υποστηρίζει πώς όλοι έχουμε κοινές βασικές ανθρώπινες ανάγκες και πώς κάθε ενέργεια και πράξη μας είναι μια στρατηγική για να καλύψουμε μία ή περισσότερες από αυτές τις ανάγκες.

Επομένως κατά την άποψη του Αμερικανού ψυχοθεραπευτή απαιτείται επαναπροσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο εκφραζόμαστε αλλά και του τρόπου με τον οποίο ακούμε τους άλλους.

Η γλώσσα εν ολίγοις που χρησιμοποιούμε θα πρέπει να γίνει συνειδητή και να βασίζεται στο τι αντιλαμβανόμαστε, τι αισθανόμαστε και τι έχουμε ανάγκη.

Στη ζωή επιλέγουμε, αφού πάντα έχουμε επιλογές. Μπορεί να μη μας αρέσουν, αλλά υπάρχουν.

Στον Ελληνογερμανικό Εκπαιδευτικό Σύλλογο Athener Schule η διευθύντρια του νηπιαγωγείου Ελένη Γκαλδανίδου και η νηπιαγωγός Σταυρούλα Μαντάκου πήραν το ρίσκο να εκπαιδεύσουν στο Νηπιαγωγείο καμηλοπαρδαλάκια σε έναν κόσμο τσακαλιών.

Οπως τόνισαν οι δύο νηπιαγωγοί:

«Τα παιδιά μαθαίνουν να λένε όχι, αλλά και να το δείχνουν με το σώμα τους ώστε να είναι ασφαλή. Οταν νιώθουμε ότι η ανάγκη μας για ασφάλεια απειλείται είναι πολύ σημαντικό να λέμε όχι, δεν θέλω.

Αναφερόμαστε στην ανάγκη για σεβασμό, η οποία είναι πολύ σημαντική για τα παιδιά και καθορίζει την ποιότητα της σχέσης.

Η ανάγκη για αναγνώριση ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους.

Τους λέμε ότι θα δουν έναν αγαπημένο φίλο και βλέπουν σε ένα κουτάκι που έχει μέσα έναν καθρέφτη τον εαυτό τους και λένε κάτι που τους αρέσει στο πρόσωπο που είδαν.

Φτιάχνουν ένα βραβείο για τον εαυτό τους, για πράγματα στα οποία είναι καλοί.

Το επόμενο βήμα είναι το “αίτημα” με λέξη-κλειδί τη λέξη: ζητάω. Τα παιδιά μαθαίνουν να ζητάνε αυτό που έχουν ανάγκη.

Σημαντικό είναι να μάθουν να ζητάνε αυτό που θέλουν με τη μορφή ερώτησης και όχι αυτό που δεν θέλουν. Θα πρέπει να κατανοήσουν ότι για να ικανοποιήσουμε μια ανάγκη μας χρειάζεται τις περισσότερες φορές οι άλλοι να μας δώσουν κάτι.

Δεν είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν, για τον λόγο αυτό τους ρωτάμε εάν θα ήθελαν να ικανοποιήσουν την ανάγκη μας.

Το πέμπτο βήμα είναι η “ενσυναίσθηση”. Τους εξηγούμε ότι με αυτό καταλαβαίνουμε πώς αισθάνεται και ποιες ανάγκες έχει η μαμά, ο μπαμπάς, ο φίλος, η δασκάλα μας.

Για να έχουμε την καλύτερη ενσυναίσθηση πρέπει να έχουμε τα μάτια και τα αυτιά της καμηλοπάρδαλης αλλά κυρίως μια μεγάλη καρδιά.

Τα παιδιά ζωγραφίζουν μια καρδιά από χαρτόνι και την κρεμάνε με κορδέλα στο ύψος του θώρακα.

Ο σκοπός της είναι η σύνδεση, η οποία μας επιτρέπει να κατανοήσουμε αυτό που ο άλλος βιώνει.

Θα μάθουν να ακούν και να βλέπουν τον άλλον, όχι να δίνουν λύση. Θα μάθουν να ρωτάνε π.χ. αισθάνεσαι φόβο, έχεις ανάγκη από ασφάλεια, θα ήθελες να σε αγκαλιάσω;».

Και πώς ανταποκρίθηκαν σε όλο αυτό τα παιδιά του Νηπιαγωγείου;

«Είναι αξιοσημείωτο με πόση ευκολία αρχίζουν να χρησιμοποιούν τα καμηλοπαρδαλίστικα στην υπόλοιπη σχολική τους ζωή, την ώρα που παίζουν, κατά τη διάρκεια του φαγητού. Αρχίζουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται καλύτερα τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους καθώς και των άλλων, ενώ οι γονείς ανταποκρίνονται θετικά μεταφέροντας την ευεργετική επίδραση που έχει το πρόγραμμα και στην καθημερινότητα των παιδιών στο σπίτι» συμπλήρωσαν οι δύο νηπιαγωγοί.

afissa

Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται

«Δεν ξέρω τι γλώσσα να χρησιμοποιήσω; Τι γλώσσα του τσακαλιού ή της καμηλοπάρδαλης; Το βέβαιο είναι ότι εντυπωσιάστηκα με τις καινοτόμες πρακτικές που εφαρμόζονται και παρουσιάζονται σε αυτή την εκδήλωση. Σε αυτή τη θεματική εβδομάδα που δημιουργήσαμε ακούσαμε την γλώσσα του τσακαλιού πολλές φορές. Στην ένταξη των προσφυγόπουλων στη σχολική διαδικασία, επίσης. Το τσακάλι μάς έλεγε: αλλοιώνετε την ταυτότητά μας. Και η καμηλοπάρδαλη το ακριβώς αντίθετο» τόνισε στον χαιρετισμό του ο αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Παύλος Χαραμής.

Αναφέρθηκε παράλληλα στο πιλοτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης για την εφαρμογή της παιδαγωγικής Σ. Φρενέ (σ.σ ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται) στη δημόσια εκπαίδευση.

«Το σχολείο που θα είναι συνδεδεμένο με τα ανθρώπινα δικαιώματα, που θα εντάσσει και δεν θα αποκλείει από την ομάδα, που θα βρίσκεται σε επαφή με την κοινωνία. Ενα τέτοιο σχολείο θέλουμε να υπηρετήσουμε» πρόσθεσε ο κ. Χαραμής.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης υπήρξαν παρεμβάσεις για τα θέματα της αντιμετώπισης της ομοφοβίας, του σεξισμού, της αναπηρίας, της ένταξης των προσφυγόπουλων στις σχολικές κοινότητες.

«Από το 2011 που έχουμε εφαρμόσει το πρόγραμμα Επικοινωνία Δίχως Βία, με επιστημονική υπεύθυνη την ψυχοθεραπεύτρια-εγκληματολόγο Μαρία Ζάννη, περισσότεροι από 1.500 εκπαιδευτικοί συμμετείχαν. Τα αποτελέσματα είναι εξόχως θετικά καθώς σε όποιο σχολείο εφαρμόστηκε η αυτοπεποίθηση μαθητών και εκπαιδευτικών ενισχύθηκε, οι επιδόσεις των μαθητών βελτιώθηκαν εντυπωσιακά, το κλίμα μεταστράφηκε σε όλο το σχολικό περιβάλλον. Τα ίδια τα παιδιά διαμορφώνουν ρόλο για τον εαυτό τους. Οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν είναι πρωτίστως λειτουργοί. Είναι οι δάσκαλοι και καθηγητές που ονειρεύονται. Και επιτρέπουν στα παιδιά να ονειρευτούν» σημειώνει στην «Εφ.Συν.» η κ. εκ μέρους του ΚΕΔΕ.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα των Συντακτών 11-3-17