της Βέρας Σιατερλή
Η προσπάθεια του έλεγχου των γεννήσεων στην ιστορία των ανθρώπων έχει διανύσει μεγάλη πορεία. Αντισύλληψη είναι η χρήση μίας η περισσοτέρων πρακτικών, συσκευών ή φαρμάκων με σκοπό την πρόληψη ή τη μείωση της πιθανότητας εγκυμοσύνης. Η ιστορία των αντισυλληπτικών μεθόδων ξεκίνησε με την ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ της συνουσίας και της εγκυμοσύνης. Οι αρχαιότερες μορφές αντισύλληψης περιελάμβαναν την διακεκομμένη συνουσία, πεσσούς και βότανα που θεωρούνταν αντισυλληπτικά ή ότι προκαλούσαν έκτρωση. Η αρχαιότερη καταγραφή χρήσης αντισυλληπτικής μεθόδου είναι μια σειρά αρχαίων Αιγυπτιακών οδηγιών για την κατασκευή ενός αντισυλληπτικού πεσσού.
Στις αρχαιότερες μεθόδους αντισύλληψης πέρα από την σεξουαλική αποχή συγκαταλέγονται η διακεκομμένη συνουσία, η γαλουχία, κάποιες μέθοδοι φραγμού και κάποια βότανα που προκαλούσαν έμμηνη ρήση και έκτρωση. Η μέθοδος της διακοπτόμενης συνουσίας είναι ίσως από τις παλαιότερες αντισυλληπτικές μεθόδους και συνίσταται στην απόσυρση του πέους από τον κόλπο λίγο πριν από την εκσπερμάτωση Όταν η σχέση μεταξύ εκσπερμάτωσης στον κόλπο και εγκυμοσύνης έγινε αντιληπτή, ξεκίνησε η χρήση αυτής της τεχνικής που, όπως είναι πλέον γνωστό, δεν αποτελεί αξιόπιστη μέθοδο αντισύλληψης.
Τα αρχαιότερα αντισυλληπτικά ιστορικά αρχεία στην γεωγραφική μας περιοχή τα βρίσκουμε σε κείμενα Αιγυπτίων κάποια από αυτά ανέρχονται σε τρεις χιλιάδες χρόνια πριν. Οι αιγύπτιες χρησιμοποιούσαν έναν πεσσό (κολπικό υπόθετο, κάτι σαν μικρό ταμπόν) φτιαγμένο από γάζες αλειμμένες, με σπόρους ακακίας τριμμένους. Ο ανυδρίτης του γαλακτικού οξέος που περιέχεται στους σπόρους ακακίας χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στην φαρμακολογία. Όξινες ουσίες από ρίζες και βότανα κοπανισμένα, κολλώδεις ύλες, τριμμένα ορυκτά, θαλασσινά φύκια, σφουγγάρια, υλικά από ζώα και μέλι ή λάδι ως λιπαντικό, ήταν σε κάποιο βαθμό αποτελεσματικά ως σπερματοκτόνα. Το παρασκεύασμα τοποθετούσαν στον κόλπο για να εμποδίζει την άνοδο των σπερματοζωαρίων στην μήτρα.
Πρόκειται δηλαδή για πρακτικές που συνδύαζαν τη χρήση μηχανικής απόφραξης και ουσίες με σπερματοκτόνα δράση.
Διάφορα φάρμακα έχουν χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες για την πρόκληση έκτρωσης. Κάποια από αυτά ήταν αποτελεσματικά, άλλα όχι. Αυτά όμως που ήταν πιο αποτελεσματικά είχαν και σημαντικές παρενέργειες. Ένα τέτοιο φυτό, το silphium, που αναφέρθηκε ότι είχε μικρές παρενέργειες, συλλέχθηκε μέχρι εξαφάνισης τον 1ο αιώνα.
Η κατάποση κάποιων δηλητηρίων από τη γυναίκα μπορεί να αναστατώσει το αναπαραγωγικό σύστημα. Γυναίκες έπιναν διαλύματα που περιείχαν υδράργυρο, αρσενικό ή άλλες τοξικές ουσίες για το σκοπό αυτό. Ο Έλληνας ιατρός Soranus το 2ο αιώνα μΧ. συνιστούσε οι γυναίκες να πίνουν το νερό που χρησιμοποιούσαν οι σιδηρουργοί για να ψύχουν τα μέταλλα.
Από την αρχαιότητα μέχρι τουλάχιστον τον διαφωτισμό εικάζεται ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν λαδωμένο χαρτί σαν μέθοδο φραγμού στην Ασία και κερί μέλισσας στην Ευρώπη . Το σπέρμα ανακαλύφθηκε τον 17ο αιώνα όταν ο Άντον Βαν Λέβενχουκ εφηύρε το μικροσκόπιο οπότε αποκαλύφθηκαν οι λεπτομέρειες της αντισύλληψης και οι μέθοδοι φραγμού των προηγούμενων εποχών αποδείχτηκαν ανεπαρκείς. Το ανδρικό προφυλακτικό εμφανίστηκε κάπου τον 17ο αιώνα. Η ιστορία του ξεκινά από τον Fallopi και τον Casanova όπου περιέγραφαν τη χρήση κατασκευών, είτε από λεπτοϋφασμένο λινό εμποτισμένο με λίπος είτε κατασκευές από έντερο ζώων που παρείχαν προστασία κυρίως έναντι των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές ούτε τόσο αποτελεσματικό όσο τα μοντέρνα προφυλακτικά από λάτεξ αλλά χρησιμοποιείτο τόσο ως μέθοδος αντισύλληψης όσο και με την ελπίδα αποφυγής της σύφιλης, η οποία ήταν αντικείμενο φόβου και θανάτου πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών.
Από την εποχή του Αριστοτέλη ήταν γνωστό ότι οι γυναίκες που θηλάζουν έχουν λιγότερες πιθανότητες να συλλάβουν. Η μέθοδος αυτή εφαρμοζόταν εμπειρικά για να εξασφαλιστεί το μεσοδιάστημα μεταξύ των κυήσεων. Η βιολογική βάση της υπογονιμότητας της γαλουχίας μελετήθηκε εντατικά κατά τα τελευταία 30 χρόνια. Σε μελέτες από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 αναφέρεται ότι σε γυναίκες που θηλάζουν καθυστερεί η εμφάνιση εμμήνου ρύσης και ωοθυλακιορρηξίας.
Η στάση των κοινωνιών και των θρησκειών απέναντι στις μεθόδους αντισύλληψης ποικίλουν σημαντικά. Στα κείμενα της “Γένεσης” και του “Ταλμούδ” περιγράφονται συγκεκριμένοι τρόποι αντισύλληψης. Είναι γνωστό ότι οι εβραίες χρησιμοποιούσαν το “mock”, μια σπογγώδη ουσία την οποία τοποθετούσαν στον κόλπο, φράζοντας την είσοδο της μήτρας. Ο εβραϊκός νόμος επέτρεπε αυτήν την αντιμετώπιση στις ανήλικες- συζύγους (παιδιά), στις λεχώνες και στις γυναίκες που είχαν παιδιά σε πολύ κοντινές ηλικίες. Ο θεϊκός νόμος «αυξάνεστε και πληθύνεστε» αφορούσε μόνο τους άντρες.
Η χρήση αντισυλληπτικών μέτρων απαντάται ευρέως σε αρχεία τόσο αρχαιοελληνικά όσο και ρωμαϊκά. Βρίσκουμε αναφορές σε κείμενα φιλοσόφων που διατυπώνουν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, γιατροί όπως ο Σοβράνος ο Εφέσιος και ο Ezio di Armida. Ο τελευταίος μας δίνει την πρώτη γραπτή πληροφορία για χρήση οξικού οξέος (ξιδιού). Στην Εγγύς Ανατολή, αρχικά στην Περσία και μετά στους άραβες και τους μουσουλμάνους απαντάμε πλήθος αναφορών σε αντισυλληπτικές πρακτικές των γυναικών του συνδυασμού απόφραξης με σπερματοκτόνο
Στην Άπω Ανατολή, την Κίνα και την Ιαπωνία, γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούσαν ανάλογες αντισυλληπτικές μεθόδους, με σπερματοκτόνα ουσίες πάνω σε λεπτότατο χαρτί.
Μολονότι η χρήση της μεθόδου της διακοπτόμενης συνουσίας σε ιστορικές και μοντέρνες κοινωνίες ποικίλλει, είναι συχνές οι αναφορές σε εβραϊκά, χριστιανικά και ισλαμικά κείμενα. Ο Μωάμεθ ενέκρινε τη διακοπτόμενη συνουσία με τη σύμφωνη, όμως, γνώμη της γυναίκας.
Οι Θρησκείες έχουν παίξει ιστορικά το ρόλο του νόμου. Οι απόψεις τους διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά την ηθική πλευρά του ελέγχου των γεννήσεων. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχεται μόνο τους “Φυσικού τρόπους Οικογενειακού Προγραμματισμού” απαγορεύει τη χρήση προφυλακτικού ακόμη και σήμερα που το ΑIDS θερίζει, ενώ οι εκτρώσεις θεωρούνται «φόνος». Οι Προτεστάντες διατηρούν ένα ευρύ φάσμα απόψεων. Οι Ινδουιστές μπορούν να χρησιμοποιούν τόσο τα φυσικά όσο και τα τεχνητά αντισυλληπτικά. Στην βουδιστική άποψη του ελέγχου των γεννήσεων αναφέρεται ότι η πρόληψη της σύλληψης είναι ηθικά αποδεκτή, ενώ η παρέμβαση μετά από τη σύλληψη δεν είναι. Στο Ισλάμ, τα αντισυλληπτικά επιτρέπονται εφόσον δεν απειλούν την υγεία, παρόλο που η χρήση τους αποθαρρύνεται από μερικούς. Στο Κοράνι δεν υπάρχουν ρητές δηλώσεις σχετικά με την ηθική της αντισύλληψης, αλλά περιέχονται και δηλώσεις ενθάρρυνσης της τεκνοποίησης. Ο Προφήτης Μωάμεθ φέρεται να έχει πει «παντρεύεστε και αναπαράγεστε».
Ο έλεγχος των γεννήσεων έχει απασχολήσει πολύ τον επιστημονικό κόσμο. Πιο πρόσφατη ιστορικά αντιμετώπιση είναι η στειροποίηση, με τη μέθοδο της λαπαροσκόπησης που κυριολεκτικά έφερε την επανάσταση στη διαδικασία αυτή. Πρωτοεμφανίστηκε και άρχισε να εφαρμόζεται το 1937 στις ΗΠΑ από τον Anderson, στη Γαλλία το 1962 από τον Palmer και στην Αγγλία το 1967 από τον Steptoe1.
Η αντισυλληπτική δυνατότητα των ορμονών προτάθηκε στην ιατρική για πρώτη φορά το1931 από τον Αυστριακό γυναικολόγο Haberlandt, η ιδέα όμως αγνοήθηκε εντελώς. Πολύ αργότερα, το 1958 τρείς γιατροί (Garcia, Rock e Pincus) πειραματιστήκαν με επιτυχία και το πρώτο αντισυλληπτικό χάπι ήταν γεγονός. Στην αγορά βέβαια κυκλοφόρησε δύο χρόνια αργότερα. Η χρήση του χαπιού αρχικά στις Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1960 (με το όνομα Enovidκαι σύνθεση: 150 mcg mestranolo και 9,85 mg noretinodrel) και στη συνέχεια διαδόθηκε το 1961 στην Ευρώπη( με διαφορετικό όνομα Anovlar και σύνθεση: 5 m m³g di etinil-estradiolo 4 mg di noretisterone acetato ) και έγινε πολύ δημοφιλές.
Το «χάπι» έδωσε μεγάλη ώθηση στη γυναικεία απελευθέρωση και δικαιώματα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στα 1970, ο φεμινιστικός ακτιβισμός συνήθως κάνει εκστρατείες σε θέματα όπως το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του σώματος της γυναίκας και της αναπαραγωγικής της ικανότητας. Από τα σημαντικότερα θέματα που εξερευνώνται στον φεμινισμό είναι η πατριαρχία, τα στερεότυπα (διακρίσεων λόγω φύλου και παραδοσιακών ρόλων των φύλων), η αντικειμενοποίηση, η προβολή της γυναίκας ως σεξουαλικό αντικείμενο και η καταπίεση. Ο έλεγχος των γεννήσεων και το δικαίωμα στην απόφαση τεκνοποίησης αφορά την γυναίκα σαν υπόσταση.
Πολύ συχνά η μητρότητα επηρεάζει τον ψυχισμό, συμβάλλοντας στο να υποκύψει τελικά στον εκβιασμό του παραδοσιακού ρόλου «της καθώς πρέπει μητέρας και συζύγου», εγκλωβίζοντας την ελεύθερη βούλησή των γυναικών. Η αντισύλληψη προσφέρει στη γυναίκα τον έλεγχο του σώματος και της ψυχής της και την απελευθερώνει.
Enovid τα πρώτα αντισυλληπτικά που κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑ το 1960
Anovlar τα πρώτα αντισυλληπτικά που κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη το 1961
