Πόλεμος και κοινωνική κρίση: οι φεμινιστικές παράμετροι για την Ελλάδα

Στο Θερινό Πανεπιστήμιο του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, που έλαβε χώρα στις 23-29 Ιουλίου κοντά στο Βερολίνο, μεγάλη ήταν η συμμετοχή φεμινιστριών.

Το τμήμα φεμινιστικής πολιτικής El-Fem, σε συνεργασία με γυναικείες οργανώσεις από όλη την Ευρώπη, διοργάνωσε 4 εργαστήρια με φεμινιστικό περιεχόμενο:

  • Φεμινισμός και ταξικοί αγώνες- Φεμινιστική αντίσταση
  • Όχι μόνο αριστερές αλλά και φεμινιστικές εναλλακτικές 
  • Γυναίκες σε κατάσταση κοινωνικής κρίσης και πολέμου: Φεμινιστικές προοπτικές στην ειρήνη και τον πόλεμο
  • Γυναικεία αντίσταση στην πολιτική της Τρόικα και φεμινισμός στους ταξικούς αγώνες

Διαβάστε την ομιλία της Αφροδίτης Σταμπουλή, που αποτέλεσε μέρος του εργαστηρίου με θέμα “Γυναίκες σε κατάσταση κοινωνικής κρίσης και πολέμου: Φεμινιστικές προοπτικές στην ειρήνη και τον πόλεμο”:

Αγαπητές συντρόφισσες

Ευχαριστώ για την τιμή να συμμετέχω στο σημερινό εργαστήριο που οργανώνει το EL-FEM. Σας μεταφέρω το χαιρετισμό των γυναικών της Ελλάδας, που πλήττονται από μια κοινωνική κρίση χωρίς προηγούμενο σε καιρό ειρήνης και οργανώνουν τις αντιστάσεις τους διεκδικώντας μια διέξοδο.

Η ταξική επίθεση κατά των λαϊκών στρωμάτων στην Ελλάδα έχει ανθρώπινα θύματα, καθώς οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί κατά 24% στους άνδρες και 122% στις γυναίκες. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Lancet το προσδόκιμο επιβίωσης έχει μειωθεί κατά 3 με 4 χρόνια, όχι μόνο λόγω της διάλυσης του συστήματος υγείας αρχίζοντας από την εντατική φροντίδα, αλλά και λόγω της γενικής επιδείνωσης των συνθηκών ζωής. H περιγεννητική θνησιμότητα, που παρουσίαζε σταθερά πτωτική τάση επί χρόνια, ξανάρχισε να αυξάνεται από το 2010 και ήδη ξεπερνά το μέσο όρο της ευρωζώνης. Το 2012 υπήρξαν 12300 γεννήσεις λιγότερες από ό,τι θάνατοι, καθώς ο δείκτης γεννητικότητας αυτή τη χρονιά ήταν 9 γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους. Παρ’ όλα αυτά η κατάσταση απέχει πολύ από το να μπορεί να χαρακτηριστεί πόλεμος.

Οι δυνάμεις των ΜΑΤ δε σταμάτησαν ποτέ τις βάρβαρες επιθέσεις τους σε οποιαδήποτε ομάδα που διαμαρτύρεται, αν και τα τελευταία 2 χρόνια δεν υπήρξαν τεράστιες διαδηλώσεις. Εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σχολικοί φύλακες, δημοτικοί αστυνομικοί, καθαρίστριες και κυρίως φωτορεπόρτερ έχουν νοσηλευτεί με σπασμένα χέρια, πόδια και κεφάλια ή με δύσπνοια από τα δακρυγόνο και μόνο από τύχη δε θρηνήσαμε νεκρούς. Εν τούτοις, κανείς δε θα ισχυριζόταν ότι υπάρχει πόλεμος στους δρόμους των ελληνικών πόλεων ανάμεσα στην αστυνομία και τους πολίτες.

Η έξαρση έμφυλης βίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μία έκφραση του «πολέμου των φύλων», τον οποίο η κρίση οξύνει όλο και περισσότερο. Σε διάστημα 2 χρόνων (11/3/2011 έως 11/3/2013) η Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 της ΓΓΙΦ, που παρέχει ψυχοκοινωνική στήριξη και συμβουλευτική σε γυναίκες θύματα βίας, δέχθηκε 10176 κλήσεις, η πλειοψηφία των οποίων αφορούσε σε καταγγελίες περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας.. Είναι γνωστό ότι οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι μερικώς απασχολούμενες, οι μετανάστριες έχουν ιδιαίτερη δυσκολία να δημοσιοποιήσουν το πρόβλημά τους και ακόμα περισσότερο να αντιδράσουν, άρα ο πραγματικός αριθμός γυναικών θυμάτων βίας παραμένει άγνωστος. Υπάρχει σε εξέλιξη ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δημιουργίας δομών υποστήριξης και φιλοξενίας για γυναίκες θύματα βίας και τα παιδιά τους. Η λειτουργία αυτών των δομών θα απειληθεί σοβαρά μετά το τέλος του 2015, όταν θα πρέπει να την αναλάβουν οι ΟΤΑ, καθώς το μνημονιακό «Παρατηρητήριο» επιβάλλει άγριες περικοπές στους προϋπολογισμούς τους. Ωστόσο ούτε αυτά τα δεδομένα συνιστούν κατάσταση πολέμου.

Αντίθετα, μοιάζει όλο και περισσότερο με ακήρυκτο πόλεμο αυτό που συμβαίνει στα ανατολικά σύνορα της χώρας, τα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, της Ευρώπης-Φρούριο, ενάντια στα θύματα αληθινών πολέμων, που διεξάγονται κοντά μας. Τo 2012 κατασκευάστηκε φράχτης μήκους 11χλμ στο Βόρειο Έβρο, στη μόνη χερσαία πρόσβαση από την Τουρκία, η οποία εξ άλλου είχε αποναρκοθετηθεί ελάχιστα χρόνια νωρίτερα. Για την κατασκευή διατέθηκαν 3,5εκ ευρώ από εθνικούς πόρους ενώ το 1,5εκ ευρώ που απαιτήθηκε για το σύστημα παρακολούθησης συγχρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκό

ταμείο. Από τότε οι ροές των προσφύγων στράφηκαν στα περάσματα του ποταμού και κυρίως στο Αιγαίο. Οι παράνομες πρακτικές απώθησης και επαναπροώθησης με τις πολεμικής έμπνευσης επωνυμίες «επιχείρηση Ασπίδα» «επιχείρηση Ποσειδών», κάτω από την ένοχη σιωπή της Frontex και με ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση πολλαπλάσια αυτής που διατίθεται για τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, έχουν κοστίσει τη ζωή εκατοντάδων προσφύγων. Πρόκειται κυρίως για Σύρους Αφγανούς και Σομαλούς, μεταξύ των οποίων υπάρχει μεγάλη αναλογία γυναικών και παιδιών. Σε πολλές περιπτώσεις τη βαρβαρότητα των ελληνικών λιμενικών η αστυνομικών αρχών συμπληρώνει η πατριαρχική αντίληψη για την προστασία των γυναικών και παιδιών, που τις προτιμά κλεισμένες στο αμπάρι του σαπιοκάραβου. Η ίδια πατριαρχική αντίληψη έχει αποτρέψει τις ελληνικές διωκτικές αρχές από του να κατηγορήσουν ως διακινήτρια κάποια από τις επιζώσες, πράγμα που κάνουν ανελλιπώς σε βάρος κάποιου επιζώντα άντρα, έστω και ανήλικου.

Επιπλέον, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν τον ανοιχτό πόλεμο της νεοναζιστικής συμμορίας της Χρυσής Αυγής που έχει δολοφονήσει τουλάχιστον 5 μετανάστες και έχει ξυλοκοπήσει ή κακοποιήσει εκατοντάδες μέχρι να συλληφθούν κάποια από τα μέλη της για τη δολοφονία ενός νεαρού Έλληνα αντιφασίστα ράπερ. Τριάντα δύο (32!) υποθέσεις παραδόθηκαν στους εισαγγελείς από τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης Νίκο Δένδια, ο οποίος ποτέ δεν εξήγησε γιατί τις είχε κρατήσει στο συρτάρι του μέχρι τότε ή γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις τα θύματα που δεν είχαν χαρτιά συνελήφθησαν και κινήθηκαν εναντίον τους οι διαδικασίες απέλασης.

Βεβαίως δεν έχει εξηγήσει ούτε γιατί οι Αρχές δε δείχνουν τον ίδιο ζήλο για τις υποθέσεις trafficking, αν και η Ελλάδα αποτελεί γνωστό κόμβο παράνομης διακίνησης ανθρώπων, κυρίως γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Μολονότι οι περίοικοι συγκεκριμένων σημείων στην πρωτεύουσα και αλλού γίνονται καθημερινά μάρτυρες μιας από τις βαναυσότερες μορφές παραβίασης δικαιωμάτων των θυμάτων, που σχετίζονται άμεσα με το φύλο τους, οι αστυνομικές αρχές διαπίστωσαν μονοψήφιο αριθμό υποθέσεων trafficking τους τελευταίους 24 μήνες, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα ταλαιπώρησαν με ελέγχους που θυμίζουν πογκρόμ πάνω από 100.000 μετανάστες και πρόσφυγες για να επιβάλουν τον εγκλεισμό 7000-8000 από αυτούς, επειδή στερούνταν νομιμοποιητικών εγγράφων, σε κέντρα κράτησης με συνθήκες που συνιστούν βασανισμό. Το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς πρέπει να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να σταματήσει αυτό το όνειδος.

Δε θα μπορούσα να παραλείψω μια αναφορά στις εξελίξεις στην Κύπρο, στην οποία η εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων που ακολούθησε το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας, οδήγησε στη συνεχιζόμενη επί 40 χρόνια κατοχή του 40% του νησιού και στον αποκλεισμό 250000 προσφύγων και των δύο κοινοτήτων από τις εστίες τους. Οι ομαδικοί βιασμοί και το δράμα των γυναικών συγγενών – κυρίως συζύγων – των αγνοουμένων, οι οποίες παρέμειναν σε ασαφή οικογενειακή κατάσταση σχεδόν επί τρείς δεκαετίες μέχρι να αποφασισθεί το άνοιγμα των ομαδικών τάφων και η ταυτοποίηση των οστών, έχει προφανείς αντιστοιχίες με όσα γνωρίζουμε για την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Κάτι που αξίζει να υπενθυμίζεται σε κάθε ευκαιρία είναι το ψήφισμα 1325 του ΟΗΕ το οποίο εγκρίθηκε πριν 14 χρόνια και απαιτεί τη συμμετοχή γυναικείων οργανώσεων στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Τη συμμετοχή αυτή διεκδικεί κοινή επιτροπή που σχηματίστηκε το 2009 από Ελληνοκύπριες και Τουρκοκύπριες ακτιβίστριες και πανεπιστημιακές με την επωνυμία Gender Advisory Commitee, η οποία το 2010 είχε επαφή με ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ. Παρ’ όλα αυτά ποτέ δεν κλήθηκε να συμμετέχει ούτε σε εκείνο τον κύκλο των διαπραγματεύσεων ούτε στον επόμενο, που ακόμη συνεχίζεται, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα οι αναφορές των διαπραγματευτών περί ισότητας

να αφορούν την ισότητα των δύο κοινοτήτων αλλά ποτέ των φύλων και οι αναφορές περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αγνοούν τα δικαιώματα που σχετίζονται με το φύλο. Η άμεση εφαρμογή του ψηφίσματος 1325 του ΟΗΕ στις διαπραγματεύσεις για την Κύπρο αλλά και για κάθε άλλη περίπτωση μπορεί να γίνει διεκδίκηση του EL-FEM και του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Οι ελληνικές γυναικείες και φεμινιστικές συλλογικότητες που κινούνται στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς συμμετέχουν ενεργά σε δράσεις υποστήριξης προσφύγων και θυμάτων traffiking και έμφυλης βίας. Παράλληλα καλλιεργούν σχέσεις αλληλεγγύης και συνεργασίας με γυναικείες και αντιμιλιταριστικές οργανώσεις και ομάδες κυρίως γειτονικών χωρών είτε μέσω γυναικείων τμημάτων αδελφών κομμάτων της ευρωπαϊκής αριστεράς είτε με τη βοήθεια «οργανώσεων ομπρέλα» όπως η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών. Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις με συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται σε χώρες των οποίων οι κυβερνήσεις βρίσκονται κατά καιρούς σε διένεξη με την ελληνική κυβέρνηση της περιόδου (ας θυμηθούμε το βαλκανικό καραβάνι για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ της Κων/πολης το 2010 και την πρόσφατη συμμετοχή στην εκδήλωση για τα 100 χρόνια από την έναρξη του 1ουΠΠ στο Σεράγεβο). Υπάρχει σταθερά διακριτή παρουσία των γυμαικείων οργανώσεων στις ειρηνιστικές διαδηλώσεις με πιο πρόσφατη αυτή ενάντια στον πόλεμο στην Ουκρανία, όμως η κρίση προσθέτει και οικονομική δυσχέρεια στις ούτως η άλλως δύσκολες παρεμβάσεις ελληνικών γυναικείων συλλογικοτήτων στους τόπους των συγκρούσεων, όπου η παρουσία τους είχε γίνει αισθητή στο παρελθόν όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία και στην Παλαιστίνη, όπου μάλιστα εξακολουθεί να έχει σημαντική δραστηριότητα ο Σύνδεσμος Ελληνίδων Παλαιστίνης.

Τελειώνω με τις θρυλικές απολυμένες καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών που πριν κάποιες μέρες ταξίδεψαν μεταξύ άλλων στην Κρήτη για να συμμετάσχουν στον αποκλεισμό της αμερικανικής βάσης της Σούδας ενάντια στην καταστροφή του χημικού οπλοστάσιου της Συρίας στα νερά της Μεσογείου. Είναι ένα εμβληματικό παράδειγμα που συνδυάζει καταπάτηση εργασιακών δικαιωμάτων και κοινωνική κρίση, πόλεμο και κίνδυνο οικολογικής καταστροφής, και γυναίκες που αντιστέκονται σε όλα αυτά, αμφισβητώντας συγχρόνως τους κοινωνικούς ρόλους, που τους επέβαλλαν τα πατριαρχικά στερεότυπα και που μέχρι πρόσφατα αποδεχόταν αδιαμαρτύρητα.

Αφροδίτη Σταμπουλή