Η ιστορία μιας Ελληνίδας αντάρτισσας, από τη Διδώ Σωτηρίου

Της Αννας Μαρίας Δρουμπούκη

 

didw-swthriouΤο βιβλίο αυτό είναι η πρώτη επανέκδοση της νουβέλας «Ηλέκτρα» της Διδώς Σωτηρίου, που είχε πρωτοδημοσιευτεί στον τόμο «Αρματωμένη Ελλάδα» (επιμέλεια Θέμος Κορνάρος). Πρόκειται για μια μυθιστορηματική βιογραφία της θρυλικής αγωνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου και στελέχους του ΚΚΕ, της ΟΚΝΕ, της ΕΠΟΝ και της εθνικοαπελευθερωτικής, φεμινιστικής οργάνωσης Λεύτερη Νέα. Σύμφωνα με τη Μάρω Δούκα, η ζωή και το μαρτύριο της Ηλέκτρας θα μπορούσε να είναι το όχημα για ένα χρονικό της Κατοχής. Πράγματι, σε αυτό το βιβλίο αναδεικνύονται σε όλο τους το εύρος οι αγώνες του ελληνικού λαού. Μια κοπέλα από ευκατάστατη αστική οικογένεια, που φοιτούσε στη Γερμανική Σχολή, αποφασίζει να έρθει σε ρήξη με την οικογένειά της και να ακολουθήσει τον αγνό, ιδεαλιστικό της ρομαντισμό. «Δεν ήταν εύκολο να μεγαλώσεις με νταντάδες και γκουβερνάντες κι ύστερα να τα παρατήσεις όλα και να μοιράζεσαι το πικρό ψωμί του λαού, τη φασολάδα, την αναπαραδιά, τη γύμνια, την παράγκα, τον δίχως ανάσα μόχθο του», γράφει η φίλη της Ηλέκτρας, Διδώ Σωτηρίου.

 

Η συγγραφέας αποδίδει με έναν τόνο δημοσιογραφικό και εν είδει χρονικού όλη την περίοδο της Κατοχής στην ταραγμένη πρωτεύουσα. Η αφήγηση ξεκινάει με την περιγραφή της πανυπαλληλικής απεργίας του Απριλίου ’42, γνωστή ως απεργία των «τριατατικών». Τριατατικοί λέγονταν οι εργαζόμενοι που δούλευαν στα τρία «Τ»: Τηλέφωνα, Τηλέγραφος, Ταχυδρομεία. Η απεργία γρήγορα γενικεύτηκε σε πολλούς κλάδους του Δημοσίου και μετά από οκτώ ημέρες οι απεργοί κερδίζουν τα αιτήματά τους: «Οι χαρτογιακάδες έσβησαν για πάντα τη φήμη της συντηρητικότητάς τους», γράφει η Σωτηρίου, μέσα από μια αξιοθαύμαστη περιγραφή του παλμού των ημερών εκείνων. Στην αφήγηση παρελαύνουν εργάτες, υπάλληλοι, φοιτητές, γυναίκες, οι άοκνες προσπάθειες της Ηλέκτρας να διαφωτίσει όλες τις γειτονιές της πόλης, διασχίζοντάς τες με τα πόδια καθημερινά, ο χιτλερικός που σπάει τον καρπό ενός παιδιού στην Αθηνάς επειδή έκλεψε μια κουραμάνα, τα χωνιά, τα μπλόκα, οι ηρωικές (και άγνωστες ευρέως) Παναγιώτα Σταθοπούλου και Κούλα Λίλη, το κολαστήριο των Ες Ες στη Μέρλιν, το Σκοπευτήριο, τα αντίποινα στα Καλάβρυτα και στο Δίστομο, το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, η απεργία των υπαλλήλων των ΣΕΚ την 4η Μαρτίου 1944, η ηρωική Καισαριανή που ονομάστηκε «Στάλινγκραντ», οι τρεις ΕΠΟΝίτες που έπεσαν σε πολύωρη μάχη σε μια αποθήκη όπλων και πυρομαχικών στον Υμηττό (το λεγόμενο «Κάστρο του Υμηττού»), η οδός Μπιζανίου στην Καλλιθέα, όλες αυτές οι πράξεις που σήμερα μας φαίνονται «ρομαντικές εφευρέσεις», όμως ήταν «το ψωμοτύρι του αγώνα».

 

xeimarrosdidw-vivlio 

 

 

 

 

Το χρονικό της Σωτηρίου συμπληρώνεται με τη μεγάλη διαδήλωση της 28ης Οκτωβρίου 1942, όταν πλημμύρισαν οι δρόμοι της Αθήνας με άντρες, γυναίκες, παιδιά, εργάτες, ανάπηρους με τις πατερίτσες τους, και με το μεγάλο συλλαλητήριο της 5ης Μαρτίου 1943 για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης. Οι διαδηλωτές μπήκαν στο Πολιτικό Γραφείο του ίδιου του πρωθυπουργού και έβαλαν φωτιά στα αρχεία με τους καταλόγους των εργατών που θα στρατολογούνταν στη Γερμανία. Και μετά πάλι νέο συλλαλητήριο, στις 25 Ιουνίου με σύνθημα «Το ’21 μας δείχνει τον δρόμο». Η Ηλέκτρα από κοντά, παρακολουθούσε και συμμετείχε. Εκείνη την περίοδο κάπου είκοσι παράνομες εφημερίδες έβγαιναν μόνο στην Αθήνα. Ακούραστη, δεν ήξερε τι θα πει ύπνος, με ψυχικό σθένος από τη μέθη της πάλης και το όνειρο της λευτεριάς, με γερό σκαρί και διαβολεμένη ενεργητικότητα, έλεγε «εγώ θα κουμαντάρω το κορμί μου ή η πείνα;». Ηταν το απόλυτο πρότυπο της γυναικείας κομμουνιστικής δράσης, δεν σταματούσε ποτέ: «Η ζωή του αγωνιστή, η στιγμή που μπορεί να καθηλωθεί και να του φανεί αιωνιότητα, μα μπορεί και να γίνει το αντίθετο και να τρέχουν όλα με τέτοιο ίλιγγο, που να πάψει να τα παρακολουθεί ο νους».

 

Το κτίριο της Ειδικής Ασφάλειας στην οδό Ελπίδος (ξενοδοχείο «Κρυστάλ») ήταν και ο τόπος άγριας δολοφονίας της Ηλέκτρας Αποστόλου. Σήμερα δεν υπάρχει καν αναμνηστική πλάκα, καθώς το 2007 η πρόταση της «Ανοιχτής Πόλης» να τοποθετηθεί αναμνηστική επιγραφή στο κτίριο και να μετονομαστεί η οδός Ελπίδος σε οδό Ηλέκτρας Αποστόλου συνάντησε την άρνηση της παράταξης του τότε δημάρχου Νικήτα Κακλαμάνη. Η αιτιολογία ήταν πως η μετονομασία του δρόμου θα προκαλούσε την αναστάτωση των κατοίκων. Ωστόσο, αυτό το βιβλίο, ευτύχημα που κυκλοφόρησε σε αυτήν τη χρονική συγκυρία, θα κρατήσει την εικόνα της Ηλέκτρας ζωντανή και αναλλοίωτη, μακριά απ’ τη σκουριά του χρόνου.

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών