800 γυναίκες πεθαίνουν κάθε μέρα εξαιτίας των επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
της Αλεξίας Τσούνη
Αυτές τις ημέρες (8-26 Σεπ. 2014) διεξάγεται στη Γενεύη η 27η τακτική σύνοδος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Ένα από τα σημαντικά ζητήματα στην ατζέντα είναι η αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω φύλου και της μητρικής θνησιμότητας και νοσηρότητας.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 800 γυναίκες πεθαίνουν κάθε μέρα εξαιτίας των επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. 289.000 γυναίκες πέθαναν μέσα στο 2013. Σχεδόν όλοι αυτοί οι θάνατοι σημειώθηκαν σε περιβάλλον χαμηλών πόρων, και οι περισσότεροι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Οι κύριες αιτίες θανάτου είναι η αιμορραγία, η υπέρταση, οι λοιμώξεις, αλλά και έμμεσες αιτίες, κυρίως λόγω της αλληλεπίδρασης μεταξύ των προ-υπαρχουσών ιατρικών συνθηκών και της εγκυμοσύνης. Από τους 800 καθημερινούς μητρικούς θανάτους, οι 500 σημειώθηκαν στην υπο-Σαχάρια Αφρική και οι 190 στη Νότια Ασία, σε σύγκριση με 6 στις ανεπτυγμένες χώρες. Ο κίνδυνος που διατρέχει μια γυναίκα σε μια αναπτυσσόμενη χώρα να πεθάνει από μια αιτία που σχετίζεται με την μητρότητα κατά τη διάρκεια της ζωής της είναι περίπου 23 φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με τον κίνδυνο που διατρέχει μια γυναίκα που ζει σε μια ανεπτυγμένη χώρα. Η μητρική θνησιμότητα είναι ένας δείκτης για την υγεία που αποκαλύπτει ένα πολύ ευρύ χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αστικών και αγροτικών περιοχών, τόσο μεταξύ των χωρών όσο και στο εσωτερικό τους.
Ο αριθμός των γυναικών που πεθαίνουν εξαιτίας των επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό μειώθηκε κατά 45% μεταξύ 1990 (523.000 θάνατοι) και 2013 (289.000 θάνατοι). Η πρόοδος αυτή είναι αξιοσημείωτη, αλλά ο ετήσιος ρυθμός μείωσης είναι μικρότερος από το μισό αυτού που απαιτείται για την επίτευξη του Αναπτυξιακού Στόχου της Χιλιετίας, ο οποίος στοχεύει στη μείωση του ποσοστού της μητρικής θνησιμότητας κατά 75% μεταξύ 1990 και 2015. Αυτό απαιτεί μια ετήσια μείωση κατά 5,5%, ενώ τώρα η μέση ετήσια μείωση είναι μόλις 2,6%.
Δυστυχώς, οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένων των στερεότυπων και των συμπεριφορών που δημιουργούν διακρίσεις κατά των γυναικών και των κοριτσιών, είναι ανεπαρκείς και οδηγούν σε υψηλά ποσοστά μητρικής θνησιμότητας και νοσηρότητας που θα μπορούσαν να προληφθούν. Η ακάλυπτη ανάγκη για αντισύλληψη, η έλλειψη ολοκληρωμένης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και πληροφόρησης, και οι παιδικοί, πρόωροι και αναγκαστικοί γάμοι είναι επίσης παράγοντες που συμβάλλουν σε μητρική θνησιμότητα και νοσηρότητα που θα μπορούσε να προληφθεί. Οι μη ασφαλείς αμβλώσεις είναι η τρίτη αιτία μητρικών θανάτων, της τάξης του 13% παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η εκτίμηση για το 2008 είναι ότι 21,6 εκατομμύρια μη ασφαλείς αμβλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, οδηγώντας στο θάνατο 47.000 γυναίκες και σε αναπηρία επιπλέον 5 εκατομμύρια γυναίκες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι θάνατοι και η νοσηρότητα που προκύπτει από τις αμβλώσεις είναι σε υψηλά επίπεδα σε χώρες όπου η πρόσβαση στην άμβλωση είναι νομικά περιορισμένη.
Σύμφωνα με την Έκθεση του Γραφείου του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα με τίτλο «Εφαρμογή της τεχνικής καθοδήγησης για την εφαρμογή μιας προσέγγισης βασισμένης στα ανθρώπινα δικαιώματα για την υλοποίηση πολιτικών και προγραμμάτων για τη μείωση της μητρικής θνησιμότητας και νοσηρότητας που μπορεί να προληφθεί» (A/HRC/27/20): «Η κατανόηση της μητρικής θνησιμότητας και νοσηρότητας ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαιτεί αναγνώριση του γεγονότος ότι οι θάνατοι και οι σοβαρές βλάβες που υφίστανται οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού δεν είναι αναπόφευκτα γεγονότα, αλλά μάλλον ένα άμεσο αποτέλεσμα των νόμων και των πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις, της αποτυχίας καθιέρωσης και διατήρησης λειτουργικών συστημάτων και υπηρεσιών υγείας, και της έλλειψης λογοδοσίας».
Συμφωνώντας απόλυτα με το συμπέρασμα αυτό, ζητάμε να υιοθετηθεί άμεσα από όλα τα Κράτη του ΟΗΕ μια τέτοια προσέγγιση του προβλήματος ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστηρίζουμε τις σχετικές συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας όπως διατυπώνονται στην γραπτή δήλωσή της στην 27η τακτική σύνοδο του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
Μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα σημαίνει ότι τα συστήματα υγείας ενισχύονται για να φροντίζουν για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των διαφόρων ομάδων γυναικών και κοριτσιών, παρέχοντας πλήρη και ολοκληρωμένη πληροφόρηση και υπηρεσίες για την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους φάσματος των σύγχρονων μεθόδων αντισύλληψης. Απαιτεί, επίσης, την πρόληψη και τη θεραπεία του HIV και άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων, την παροχή προγεννητικής και μεταγεννητικής φροντίδας και των επειγουσών μαιευτικών υπηρεσιών, την παροχή ασφαλών και νόμιμων υπηρεσιών αμβλώσεων και φροντίδας μετά την άμβλωση, καθώς και την πρόληψη και αντιμετώπιση των αναπαραγωγικών συνθηκών ή ασθενειών. Ποιοτικές υπηρεσίες μητρικής υγείας πρέπει να παρέχονται με τρόπο που συνάδει πλήρως με τα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του ατόμου στην ιδιωτική ζωή, την εμπιστευτικότητα και στο να λαμβάνει ενημερωμένες αποφάσεις, χωρίς διακρίσεις, εξαναγκασμό ή βία. Οι υπηρεσίες δεν θα πρέπει να αποκλείουν καμία ομάδα – για παράδειγμα, τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες, τις άγαμες, ή τις λεσβίες, τους γκέι, τα αμφισεξουαλικά ή διεμφυλικά άτομα. Οι εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας θα πρέπει να εκπαιδεύονται για να παρέχουν υπηρεσίες χωρίς διακρίσεις σε βάρος γυναικών και κοριτσιών από οποιαδήποτε ομάδα. Θα πρέπει να αντιμετωπιστούν και άλλα εμπόδια, όπως η απόσταση από τις υπηρεσίες υγείας, οι οικονομικοί πόροι και η γλώσσα, που εμποδίζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Τέλος, θα πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί λογοδοσίας και επανόρθωσης μέσα στο σύστημα υγείας και δικαιοσύνης, η συλλογή στατιστικών στοιχείων, η ανάπτυξη πολιτικών και προγραμμάτων με την πλήρη συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών.