της Ματίνας Καραγιαννίδου-Σταμπουλή
Ηταν θέμα χρόνου να ξεσπάσει η συσσωρευμένη οργή για την όλο και αυξανόμενη βία κατά των γυναικών στην Τουρκία. Η άγρια δολοφονία την Εζγετσάν Ασλάν έγινε επιτέλους η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Καθημερινή είδηση οι γυναικοκτονίες
Οι δολοφονίες, οι βιασμοί και οι βιαιοπραγίες σε βάρος γυναικών είναι καθημερινή είδηση στον τουρκικό τύπο και οι φεμινιστικές οργανώσεις κάνουν λόγο για συστηματική βία κατά των γυναικών. Το να παρακολουθεί κανείς ανελλιπώς τα τοπικά νέα, είναι και ο μόνος τρόπος να αποκτήσει μια εικόνα για τη συχνότητα των κρουσμάτων, καθώς τα στοιχεία αυτά δε συγκεντρώνονται από κάποια επίσημη πηγή. Η γυναικεία οργάνωση Mor çatı, μάλιστα, έκρινε σκόπιμο να διεξαγάγει έρευνα με θέμα την απουσία ερευνών για το ζήτημα αυτό, τονίζοντας ότι οι διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει το τουρκικό κράτος το υποχρεώνουν να συγκεντρώνει δεδομένα και να χρηματοδοτεί μελέτες. Η τελευταία στατιστική που είδε το φως της δημοσιότητας, ωστόσο, είναι συγκλονιστική, αφού αναφέρει αύξηση κατά 1400% στους φόνους γυναικών από το 2009, όταν ανέλαβε την εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ως το 2011.
Σύμφωνα με το ανεξάρτητο ειδησεογραφικό πρακτορείο bianet, που διατηρεί το πιο πλήρες αρχείο καταγραφής κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών στην Τουρκία, το 2013 στο 66% των δολοφονιών γυναικών ο δράστης ήταν ο νυν ή πρώην σύζυγος ή σύντροφος. Πολλές είναι και οι περιπτώσεις ενός θύτη πατέρα, αδερφού ή γείτονα, ενώ οι δολοφονίες από αγνώστους, όπως αυτή της Εζγετσάν Ασλάν φτάνουν μόλις το 1%. Τα ΜΜΕ, λοιπόν, δεν μπόρεσαν αυτή τη φορά να μιλήσουν για έναν άντρα που παρασύρθηκε από πάθος ή από αίσθημα τιμής ή για έναν τυχαίο καυγά που απλώς συνέβη να ξεφύγει από τα όρια, όπως συνηθίζουν να παρουσιάζουν τις γυναικοκτονίες. Δεν μπόρεσαν καν να επισημάνουν ότι το θύμα ήταν αποκαλυπτικά ντυμένο, είχε πιει ή είχε προκλητική συμπεριφορά. Η 20χρονη φοιτήτρια είχε τη σπάνια «τύχη» για θύμα δολοφονίας μετά από απόπειρα βιασμού να δείχνει από κάθε πλευρά αθώα. Το γεγονός ότι η μοίρα της δεν της ήταν εντελώς απροσδόκητη, αφού κουβαλούσε μαζί της σπρέι πιπεριού για αυτοάμυνα, δίνει ακόμα μια τραγική πινελιά στην ιστορία της.
Επανάσταση ενάντια στο μισογυνισμό
Από τις 13 Φεβρουαρίου, που βρέθηκε το καμένο και κακοποιημένο πτώμα της Ασλάν, οι διαδηλώσεις γυναικών αλλά και αντρών δεν έχουν σταματήσει, ενώ στην κηδεία της, οι γυναίκες αγνοώντας την εντολή του ιμάμη να μείνουν στο πίσω μέρος της τελετής, σήκωσαν και έθαψαν αυτές το φέρετρο φωνάζοντας ότι «δεν θα την ξαναγγίξει αντρικό χέρι». Το κεντρικό σύνθημα στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας είναι «Δεν πενθούμε, επαναστατούμε», και πράγματι οι Τουρκάλες έχουν κάθε λόγο να επαναστατήσουν απέναντι στο μισογυνισμό που επικρατεί στην κοινωνία όπου ζουν και απέναντι στην απροκάλυπτα σεξιστική πολιτική της κυβέρνησης Ερντογάν, που φέρει μεγάλη ευθύνη για τη γιγάντωση του φαινομένου.
Το κυβερνών κόμμα AKP ακολουθεί έναν ολέθριο συνδυασμό οπισθοδρομικής ισλαμικής ρητορικής και νεοφιλελευθερισμού που επιδεινώνει τις συνθήκες ζωής ολόκληρου του πληθυσμού. Υπουργοί του AKP έχουν δηλώσει δημοσίως ότι η θέση της γυναίκας είναι η μητρότητα και η οικιακή εργασία. Οι αριθμοί δείχνουν τη βαρύτητα τέτοιων δηλώσεων: μόνο το 30% των εργαζομένων στην Τουρκία είναι γυναίκες. Όταν στο πλαίσιο έρευνας ρωτήθηκαν οι γυναίκες που δεν εργάζονται για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό, οι περισσότερες απάντησαν ότι δεν προλαβαίνουν, λόγω του φόρτου των καθηκόντων τους στο σπίτι. Από την άλλη πλευρά, η ανεργία των γυναικών -δηλαδή το ποσοστό των γυναικών που θέλουν εργασία και δε βρίσκουν- ανέρχεται στο 25%.
Με πρόσχημα τη θρησκεία
Ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν έχει εκφράσει με σαφήνεια την πεποίθησή του ότι άντρες και γυναίκες δεν είναι ίσοι, μπροστά σε εκπροσώπους γυναικείων ΜΚΟ σε μια συνάντηση το 2010. Το 2011, το υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων και Οικογένειας αντικαταστάθηκε από ένα υπουργείο Οικογενειακής και Κοινωνικής Πολιτικής. Η πρόταση για απαγόρευση των εκτρώσεων δεν έγινε τελικά νόμος, αλλά στην πράξη είναι πια σχεδόν αδύνατο να κάνει μια γυναίκα έκτρωση σε δημόσιο νοσοκομείο, μετά τη δυνατότητα που δόθηκε στους γιατρούς από το 2012 να αρνηθούν να πραγματοποιήσουν την επέμβαση για λόγους συνείδησης. Η πρόσβαση σε αντισύλληψη και σε κρατικές υπηρεσίες οικογενειακού προγραμματισμού έχει επίσης μειωθεί σημαντικά. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει υποστηρίξει δημοσίως ότι η έκτρωση είναι φόνος και ότι κάθε γυναίκα πρέπει να γεννάει τρία με πέντε παιδιά.
Αύξηση της βίας, επίθεση στις σεξουαλικές και ατομικές ελευθερίες, επισφάλεια στην εργασία ή αποκλεισμός από αυτή και όλα αυτά με ένα περιτύλιγμα σεβασμού στη θρησκεία, που δυστυχώς έχει μεγάλη απήχηση στον αγροτικό πληθυσμό και στα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο: σίγουρα πρόκειται για ένα μείγμα καταστροφικό για τον αγώνα για ισότητα. Ας αναλογιστούμε τι συνέπειες έχει αυτή η οπισθοδρόμηση ως προς τα γυναικεία δικαιώματα αλλά και ως προς την εκκκοσμίκευση, που τόσο σημαντικό ρόλο έχει παίξει στην ιστορία της Τουρκίας, και πόσο επιτακτικό είναι για τους κατοίκους της αλλά και για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να αναχαιτιστεί από το γυναικείο κίνημα.
-Μην πετάξεις το καδρόνι, θα χρειαστεί…
Οι τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν…
«Αυτά που λέγονται για τη βία κατά των γυναικών είναι υπερβολές»
Ταγίπ Ερντογάν, για την αύξηση κατά 1400% των φόνων γυναικών
«Οι γυναίκες από τη φύση τους δεν είναι ίσες με τους άνδρες. Οι φεμινίστριες δεν καταλαβαίνουν τη μητρότητα»
Ταγίπ Ερντογάν
«Θεωρώ την έκτρωση φόνο»
Ταγίπ Ερντογάν
«Όποια έχει υποστεί βιασμό πρέπει να γεννήσει. Το κράτος θα βοηθήσει για τις ανάγκες του παιδιού».
Ριτζέπ Ακντάτζ, υπουργος (AKP)
«Ο βιαστής είναι πιο αθώος από το θύμα βιασμού, το οποίο κάνει έκτρωση»
Αϊχάν Σεφέρ Ουστούν, βουλευτής AKP, πρόεδρος της επιτροπής για τα ανθρώπινα δικαιώματα
«Ακόμα και σε περίπτωση βιασμού δεν πρέπει να γίνει έκτρωση. Οι Βόσνιες που έπεσαν θύματα βιασμών γέννησαν».
Αϊχάν Σεφέρ Ουστούν
«Η γυναίκα πρέπει να έχει ηθική για να μη χρειαστεί να κάνει έκτρωση»
Μελίχ Γκοκτσέκ, (AKP) δήμαρχος Άγκυρας
«Γιατί πρέπει να πεθάνει ένα παιδί επειδή η μητέρα του έπεσε θύμα βιασμού; Η μητέρα να πεθάνει.»
Μελίχ Γκοκτσέκ
«Έπρεπε να είχαν την κόρη τους υπό έλεγχο».
Σελαλετίν Σεράχ, διευθυντής της αστυνομίας Κωνσταντινούπολης για τη δολοφονία της Μουνεβέρ Καραμπουλούτ (18χρονη φοιτήτρια, την οποία ο φίλος της σκότωσε και έκοψε κομματάκια)
«Τα ΜΜΕ υπερβάλλουν, ο τρόπος που προβάλλουν το θέμα της βίας κατά των γυναικών είναι επιλεκτικός»
Φατμά Σαχίν, υπουργός (AKP)
«Δεν σου φτάνει η δουλειά σου στο σπίτι;»
Βεϊσέλ Έρογλου, υπουργός (AKP), Απαντώντας σε μια γυναίκα που του ζητούσε βοήθεια για να βρει δουλειά
«Η ανεργία είναι υψηλή επειδή οι γυναίκες αναζητούν εργασία»
Μεχμέτ Σιμσέκ, υπουργός (AKP)
«Όταν τα κορίτσια σπουδάζουν, οι άντρες δε βρίσκουν γυναίκες να παντρευτούν».
Ερτχάν Εκμεκτσί, (AKP) μέλος του Γενικού Συμβουλίου
«Οι έγκυες δεν πρέπει να κυκλοφορούν στο δρόμο, είναι ντροπή. Αν θέλουν να βγουν έξω, μπορούν να πάνε βόλτα με το αυτοκίνητο του συζύγου τους».
Ομέρ Τουργούλ Ιναντσέρ, “Στοχαστής του Ισλάμ”, δικηγόρος
«Η Τουρκάλα είναι κόσμημα για το σπίτι της».
Βετσντί Γκιονούλ, υπουργός (AKP)