Αφιέρωμα στις γυναίκες εικαστικούς: Artemisia Gentileschi

Το μωβ θα παρουσιάσει σταδιακά 20 καλλιτέχνιδες που άλλαξαν την πορεία στην ιστορία της τέχνης

 «Επειδή οι γυναίκες γνωρίζουν πολύ καλά να φέρνουν στο φώς (δημιουργούν) τους άντρες, δεν μας εκπλήσσει που επιθυμούν επίσης να δημιουργήσουν, με την ίδια (αυτοκυριαρχία) ευκολία, άντρες ξεκινώντας από την ζωγραφική »

 (Giorgio Vasari)

ΜΙΛΑΝΟ –  Κατ ‘αρχήν ήταν η Artemisia Gentileschi, ιταλίδα ζωγράφος της «σχολής» του Καραβάτζιο η οποία έζησε κατά το πρώτο μισό του 17ου αι, που άνοιξε το δρόμο στην ιδεολογική στάση ότι δεν είναι μόνο οι άντρες ικανοί να ανταποκριθούν στο ρόλο του καλλιτέχνη. Με το πέρασμα του χρόνου, ο ρόλος της γυναίκας κατέστη όλο και πιο διαπρεπής, αλλά κυρίως είναι η ίδια η  Τέχνη  που άλλαξε τα τελευταία χρόνια. Η σύγχρονη καλλιτεχνική σκηνή είναι πολύ πλούσια από προτάσεις και παραδείγματα που αναδύονται από όσες εκφράζονται με την τέχνη. Ας παρακολουθήσουμε όμως  λεπτομερώς ποιες είναι οι πλέον αναγνωρισμένες και γνωστές, σύγχρονες ζωγράφοι, φωτογράφοι και performer.

ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ – Στις πρώτες αναφορές σε καλλιτέχνιδες εικαστικούς του Plinio il Vecchio περιλαμβάνονται ονόματα ελληνίδων ζωγράφων: Τιμαρέτη, Καλυψώ, Αρισταρέτη, Ιαία και  Ολυμπιάς. Προφανώς η γυναικεία συνιστώσα στον κόσμο της τέχνης ήταν πάντα παρούσα. Ίσως και να υπήρχαν από καταβολής της τέχνης, αλλά μέχρι τον 16ο αι. η συμβολή τους, η αποτελεσματική τους παρουσία αποδεδειγμένη στην ιστορία παραμένει αφανής, σχεδόν ανύπαρκτη.

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τον Μεσαίωνα, οι καλλιτέχνες, γυναίκες και άντρες, σπάνια αναφέρονται ονομαστικά. Θεωρούνταν «τεχνίτες» και σπάνια υπογράφουν τα έργα τους. Σε άλλους τομείς όμως οι γυναίκες κατονομάζονταν: σαν μέλη εταιριών μινιατούρας, εικονογράφησης και κεντήματος. Ωστόσο οι περισσότερες από αυτές ήσαν κανονικά καλόγριες ή αριστοκράτισσες. Από την Αναγέννηση ως τον Ιμπρεσιονισμό όμως τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν κατά πολύ: οι γυναίκες εικαστικοί οι πραγματικά σημαντικές, εκείνες τέλος  πάντων που μπορούν να θεωρηθούν από όλες τις απόψεις πραγματικές επαγγελματίες της τέχνης, εξαιρούνται από την αφάνεια:  η Artemisia Gentileschi, η Sofonisba Anguissola, η Lavinia Fontana, η Elisabetta Sirani, η συμπαθέστατη ολλανδέζα Judith Leyster, η Rosalba Carriera, η Elizabeth Vigée Lebrun, η Angelika Kauffmann, η Mary Cassatt και η Berthe Morisot. Στη συνέχεια θα προσεγγύσουμε το έργο 20 πολύ γνωστών καλλιτέχνιδων, από το μοντερνισμό μέχρι σήμερα.

ARTEMISIA GENTILESCHIΙταλίδα μπαρόκ ζωγράφος, σήμερα θεωρείται μια από τις πλέον ολοκληρωμένες ζωγράφους της γενιάς που ακολούθησε τον Καραβάτζιο. Υπήρξε η πρώτη γυναίκα –μέλος της ακαδημίας τέχνης του σχεδίου της Φλωρεντίας. Ζωγράφισε πολλούς πίνακες με δυνατές και πονεμένες γυναίκες από μύθους και βιβλικές παραβολές –θύματα, αυτοκτονίες, αγωνίστριες. Κόρη του γνωστού φλωρεντινού ζωγράφου Orazio Gentileschi, η Artemisia είναι χωρίς άλλο η πιο γνωστή κι αγαπημένη ζωγράφος. Γεννήθηκε στις 8 Ιουλίου του 1593(-1656), και από το ύφος της κατατάσσεται στη σχολή του Καραβάτζιο. Έζησε το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, πήρε από τον πατέρα της Orazio την διαυγή σχεδιαστική σκληρότητα, το μπόλιασμα ενός ισχυρού δραματικού τονισμού υιοθετημένου από τα έργα του Καραβάτζιο, ενισχυμένου με θεατρικά εφέ. Αυτό της το στυλ συνέβαλλε στη διάδοση του ύφους Καραβάτζιο στη Νάπολη, στην οποία η Artemisia είχε μετακομίσει από το 1630. Γιά πολλά χρόνια θεωρείτο αξιοπερίεργη περίπτωση. Σήμερα αναγνωρίζεται σαν μία από τις πλέον προοδευτικές και εκφραστικές ζωγράφους της γενιάς της. Την δεκαετία του 1970 η Artemisia, εξ αιτίας της φήμης που απέκτησε  από την υπόθεση της πρώτης δίκης για βιασμό της από τον δάσκαλο της Agostino Tassi έγινε σύμβολο του διεθνούς φεμινισμού, με πολυάριθμους συλλόγους και φεμινιστικά κέντρα  να παίρνουν το όνομά της. Η ιστορία της συνέβαλε στην ενίσχυση της εικόνας της γυναίκας που αφιερώνεται  στην διασφάλιση της ανεξαρτησίας  της και της καλλιτεχνικής της δράσης ενάντια στις πολλαπλές δυσκολίες και προκαταλήψεις που συναντά στην ταλαίπωρη ζωή της.

v

αυτοπροσωπογραφία  ως αλληγορία της ζωγραφικής Artemisia Gentileschi  1630 (Royal Collection- British Royal Family)

m

«Η Ιουδίθ σφάζοντας τον Ολοφέρνη»  (1614–20) λάδι σε καμβά 199 x 162 cm Μουσεία Ουφίτσι, Φλωρεντία 1614-20

Θεωρείται ότι στο πρόσωπο του Ολοφέρνη απεικονίζεται ο Agostino Tassi και στο πρόσωπο της Ιουδίθ η Artemisia θριαμβεύτρια.

μετάφραση, επιμέλεια, σχόλια: Βέρα Σιατερλή