Γράφει η Βέρα Σιατερλή
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, υπολογίζεται ότι ο άνθρωπος ένιωσε για πρώτη φορά την ανάγκη να ντυθεί πριν από περίπου 72.000 χρόνια. Έως τότε, η γύμνια ήταν κάτι απολύτως φυσικό για τον Homo Sapiens και εξακολούθησε να είναι για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς.
Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, για παράδειγμα, είχαν μία αρκετά διαφορετική άποψη σε σχέση με τις σύγχρονες αντιλήψεις για το γυμνό σώμα. Στην πραγματικότητα, ο όρος «γυμνάσιο», που χρησιμοποιείται παγκοσμίως (gymnasium), προέρχεται από τη λέξη «γυμνός», καθώς οι αρχαίοι Έλληνες συμμετείχαν στις αθλοπαιδιές με «αδαμιαία περιβολή».
Τα διάφορα ταμπού γύρω από το θέμα άρχισαν να δημιουργούνται όταν ο ιματισμός μετατράπηκε από ανάγκη σε συνήθεια. Τα ρούχα έγιναν, τελικά, μέρος του πολιτισμού κάθε λαού, παρότι αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για πρακτικούς λόγους, όπως την προστασία από το κρύο ή από τον ήλιο στην έρημο.
Από τα μέσα του 15ου αιώνα και μέχρι την Αναγέννηση δεν θεωρείται απρεπές οι γυναίκες να αποκαλύπτουν το στήθος τους (θηλασμός σε δημόσιους χώρους, δηλαδή παντού). Αν, αντιθέτως, δείξουν τα πόδια και τον αστράγαλό τους, τότε κινδυνεύουν περισσότερο να προσβάλλουν τη δημόσια αιδώ. Κατά τα τέλη του 19ου οι Ινδιάνες, που δεν είχαν ανατραφεί με τις πουριτανικές αμερικανικές παραδόσεις, κυκλοφορούσαν γυμνόστηθες στους δημόσιους χώρους. Το ίδιο και οι Χαβανέζες – μέχρι το 1910, όταν οι ιεραπόστολοι τις ανάγκασαν να καλύψουν το πάνω μέρος του σώματός τους.
Συνήθως, οι όποιες αντιρρήσεις εκφράζονται απέναντι στον γυμνισμό για δημόσια αιδώ έχουν θρησκευτική προέλευση, ακόμη κι αν συνδέονται με την πολιτιστική εξέλιξη κάποιων λαών. Αρκετοί λαοί χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά ενδύματα, κατόπιν προτροπής των ιεραποστόλων.
Ταυτόχρονα σήμερα η ισλαμοφοβία που επικρατεί στη Δύση αλλάζει τις ενδυματολογικές συμπεριφορές. Στις παραλίες διαφόρων κρατών, υπάρχουν άνθρωποι διαφορετικών θρησκευμάτων, με αποτέλεσμα οι λουόμενες να μην αισθάνονται άνετα να κάνουν τόπλες, π.χ., μπροστά σε μουσουλμάνους.
Η πρώτη οργανωμένη λέσχη γυμνιστών ιδρύθηκε το 1903, κοντά στο Αμβούργο. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κίνημα του γυμνισμoύ εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και κατά τη δεκαετία του 1920 γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση, κυρίως στη Γερμανία. Όμως, με την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία τέθηκε υπό διωγμό.
Στην Ελλάδα, μία πρώτη κίνηση γυμνιστών παρουσιάστηκε στον Μεσοπόλεμο, άλλα δεν εδραιώθηκε. Τότε οι οπαδοί του κυκλοφορήσαν για σύντομο χρονικό διάστημα κι ένα περιοδικό, με τίτλο «ΦΛΕΡΤ» (Φυσιολατρική Λογοτεχνική Επιθεώρηση Ριζοσπαστικών Τάσεων).
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η χώρα μας ελκύει πολλούς γυμνιστές τουρίστες, που όμως αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα σχετικά με τις παραλίες όπου μπορούν να ασκήσουν τον γυμνισμό ελευθέρα.
Από την άλλη το 1900 παρουσιάζεται το πρώτο ολόσωμο μαγιό: ένα ένδυμα που καλύπτει ολόκληρο το γυναικείο σώμα. Οι άντρες επίσης φορούν ολόσωμο μαγιό, μια και δεν θεωρείται πρέπον να δείχνουν το στήθος τους.
Οι γυναίκες αποκτούν το δικαίωμα να δείχνουν τα γόνατά τους από το 1910 και το1920 αποκαλύπτεται και λίγο… μπούτι.!
Μπικίνι
Το μπικίνι, με την έννοια του ενδύματος που χωρίζεται σε δύο μέρη, είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Ανάλογα ενδύματα συναντάμε σε απεικονίσεις αθλητριών σε αρχαιοελληνικές υδρίες και τοιχογραφίες.
Το πρώτο σύγχρονο μπικίνι, σχεδιασμένο από τον γάλλο μηχανικό Λουί Ρεάρ, παρουσιάστηκε στις 5 Ιουλίου του 1946, σε υπαίθρια επίδειξη μόδας στο Παρίσι. Πήρε το όνομά του από την Ατόλη Μπικίνι στα νησιά Μάρσαλ, όπου έγιναν οι πρώτες δοκιμές ατομικής βόμβας, με τις εκρήξεις των οποίων παρομοιάστηκε η έκρηξη ενθουσιασμού που προκλήθηκε στον ανδρικό πληθυσμό από τη δημιουργία του νέου μαγιό.
Στην ουσία, ο Ρεάρ τελειοποίησε τη δημιουργία ενός άλλου σχεδιαστή, του Ζακ Εν, ο οποίος είχε παρουσιάσει το δικό του μπικίνι δύο μήνες νωρίτερα. Το είχε ονομάσει Άτομο, υποδηλώνοντας το μικροσκοπικό του μέγεθος. Ο Ρεάρ το έκανε ακόμη μικρότερο, αλλά το πρόβλημά του ήταν ότι δεν έβρισκε κανένα μοντέλο που να τολμά να το φορέσει στην επίδειξη. Τη λύση έδωσε τελικά η Μισελίν Μπερναρντινί, μία αισθησιακή χορεύτρια που εργαζόταν στο Καζίνο του Παρισιού. Το 1951 η χρήση του απαγορεύτηκε στον διεθνή διαγωνισμό ομορφιάς για την ανάδειξη της Μις Υφηλίου. Χρειάστηκαν δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια μέχρι το μπικίνι να γίνει αποδεκτό στις ΗΠΑ.
Σταδιακά το μέγεθός του συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο, κυρίως κατά τη δεκαετία του 1980, οπότε έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα string, αποτελούμενα από λεπτές λωρίδες υφάσματος ή δέρματος. Για την περίπτωση που χρησιμοποιείται μόνο το κάτω μέρος, αφήνοντας το στήθος εκτεθειμένο, συχνά χρησιμοποιείται ο όρος μονοκίνι, εμπνευστής του οποίου είναι ο αυστριακός σχεδιαστής μόδας Ρούντι Γκερνράιχ. Βέβαια στην Ελλάδα του σήμερα μονοκίνι χαρακτηρίζεται το ολόσωμο μαγιό, το μονό τεμάχιο (mono) για να το αποδώσω ελεύθερα, ενώ το διπλό τεμάχιο (bi) είναι το μπικίνι.
Μονοκίνι
Εδώ θέλω να σημειώσω μια πρόσφατη δημοσίευση ιδιαίτερης φωτογράφησης μοντέλων. Μία ομάδα σχεδιαστών μόδας από τη Φινλανδία που έχει πάρει το όνομα Monokini σχεδίασε, για πρώτη φορά μαγιό για γυναίκες με έναν μαστό, τα οποία απευθύνονται μόνο στις πολύ θαρραλέες και δυνατές γυναίκες, με το σύνθημα ότι δεν χρειάζεται πλέον να κρύβουν τα σημάδια τους. Οι σχεδιαστές υποστηρίζουν ότι «Σκοπός μας είναι να σπάσουμε τα ταμπού της κοινωνίας απέναντι σε αυτές τις γυναίκες, οι οποίες αναγκάζονται να κρύβονται για να μην σοκάρουν”
Tankini
Κατά το bi-kini το δεύτερο συνθετικό του όρου χρησιμοποιήθηκε για έναν νέο τύπο μαγιό το λεγόμενο tan-kini. Πρόκειται για μαγιό αποτελούμενο από το κλασικό κάτω μέρος αλλά για τοπ στη θέση του σουτιέν έχουμε ένα μπλουζάκι. Εγώ πρώτη φορά είδα να χρησιμοποιεί το Tankini μια φίλη με προβλήματα υγείας. Το θεώρησα πολύ πρακτικό στη φάση που μια γυναίκα δεν έχει προλάβει να εξοικειωθεί ακόμη μα το τραυματισμένο σώμα της.
Ωστόσο, στην ταινία του 1957 Και ο Θεός έπλασε τη γυναίκα το μπικίνι της Μπριζίτ Μπαρντό δημιούργησε μια νέα τάση στην αγορά των μαγιό, που “απογειώθηκε” το 1960, μετά την ποπ επιτυχία του Μπράιαν Χίλαντ Itsy Bitsy Teenie Weenie Yellow Polka Dot Bikini. Την δεκαετία του ’60 η Μπριζίτ Μπαρντό βγάζει το πάνω μέρος του μαγιό της στη Γαλλική Ριβιέρα. Οι στάρλετ και τα μοντέλα των Καννών είναι οι πρώτες γυναίκες που αγνοούν τους νόμους περί ενδυματολογικού καθωσπρεπισμού. Από τότε που η Μπριζίτ Μπαρντό έβγαλε το πάνω μέρος του μαγιό της στη Γαλλική Ριβιέρα, οι έννοιες του τόπλες και της γυναικείας απελευθέρωσης εδραιώθηκαν στη γαλλική κουλτούρα ως ένα βήμα προς την επίτευξη της πραγματικής ισότητας. Πολλές μιμήθηκαν τη διάσημη σταρ και σιγά σιγά η νέα μόδα επικράτησε και σε άλλα μέρη του δυτικού κόσμου. Σήμερα, όμως, οι έρευνες δείχνουν ότι μόλις το 2% των γυναικών κάτω των 35 ετών ακολουθούν το παράδειγμά της.
Το πρώτο τόπλες μαγιό λανσάρεται στην αγορά το 1964 από τον Νεοϋορκέζο σχεδιαστή μόδας Rudy Gernreich. Όμως, εκείνη την εποχή δεν εθεάθη ποτέ στις παραλίες της Αμερικής.
Το 1986 επτά Αμερικανίδες κάνουν γυμνόστηθες μπάνιο και συλλαμβάνονται. Το γεγονός αυτό θα αλλάξει τη νομοθεσία περί τόπλες και το 1992 η Νέα Υόρκη γίνεται επισήμως πολιτεία που επιτρέπει το τόπλες σε δημόσιο χώρο. Η πλέον πρόσφατη εξέλιξη αφορά στην ίδρυση το2011 στη Νέα Υόρκη της οργάνωσης «Outdoor Co-ed Topless Pulp Fiction Appreciation Society» της οποίας τα μέλη, κάνοντας τόπλες, διαβάζουν βιβλία σε πάρκα και άλλους δημόσιους χώρους!
«Το τόπλες φαινόταν παλιά στις γυναίκες ως μια νέα μορφή ελευθερίας. Και τώρα καλύπτουν το πάνω μέρος του σώματος; Αυτό είναι σημάδι οπισθοδρόμησης», γράφει το Elle. «Έχει επιστρέψει η σεμνοτυφία στην παραλία». Οι γυναίκες αποφεύγουν να δείχνουν το στήθος τους. Σύμφωνα με το δημοσίευμα του γαλλικού περιοδικού (το οποίο αναδημοσίευσε και η Guardian στο σάιτ της), τρεις είναι οι κυριότεροι λόγοι. Πρώτον, οι αυξανόμενες ανησυχίες για τους κινδύνους από την έκθεση στον ήλιο και ειδικά για τον καρκίνο του δέρματος – είναι πολύ ευαίσθητη η επιδερμίδα στην περιοχή αυτή. Δεύτερον, τίθενται θέματα ηθικής -οι γυναίκες που κάνουν μπάνιο τόπλες θεωρούνται «εύκολες»- και, τρίτον, η αύξηση του γυναικείου ακτιβισμού που χρησιμοποιεί τα γυμνά στήθη, όπως οι Femen, προκαλεί αντίθετα αποτελέσματα. Οι Femen (η γνωστή φεμινιστική ομάδα από την Ουκρανία) εμφανίζονται από το 2008 και υπερασπίζονται τα δικαιώματα των γυναικών χρησιμοποιώντας ως «όπλο» το γυμνό στήθος τους.
Θέλω όμως να αναφερθώ πάλι στην απελευθέρωση ορισμένων γυναικών που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή για το θάρρος και την αποδοχή του σώματός τους μέσα από μια σημαντική δουλειά με την εαυτή τους μετά την συγκλονιστική εμπειρία υγείας που έζησαν.
Μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού κρατάει πλέον καλυμμένο το πάνω μέρος του σώματός του. Ένας από τους πολύ ουσιαστικούς λόγους είναι, ότι η κοινωνία μας τείνει να γίνει πιο συντηρητική. Στην Αμερική την δεκαετία του ’50 το κάτω μέρος του μπικίνι εξακολουθούσε να καλύπτει όση περισσότερη σάρκα γίνεται, όπως τον ομφαλό που θεωρείτο απρέπεια να τον αποκαλύπτει μια γυναίκα. Μόδα που επανέρχεται για το φετινό καλοκαίρι όπως και πέρσι η πρόταση του ολόσωμου μαγιό στα πλαίσια ενός υπόκωφου συντηρητισμού. Παρότι θεωρητικά ζούμε σε έναν πιο φιλελεύθερο κόσμο, ένα νέο είδος συντηρητισμού έχει διεισδύσει σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, κι αυτό είναι λίγο τρομακτικό, αν το καλοσκεφτούμε.
Σ’ αυτή την στάση επίσης έχουν παίξει το ρόλο τους και τα μίντια, τα οποία κατακρίνουν τις σταρ όταν αποκαλύπτουν περισσότερη σάρκα απ’ όσο θα «έπρεπε». Ο Τύπος στην Αμερική παρουσιάζει το τόπλες σαν να διαπράττεται έγκλημα. Τέλος, τα social media έχουν τη δική τους ευθύνη. Σήμερα υπάρχει ο κίνδυνος να σε τραβήξει κάποιος φωτογραφία και να την ανεβάσει στο Facebook ή κάπου αλλού στο Ιντερνέτ. Δεν προστατεύεται πια η ιδιωτικότητά μας. Βέβαια, τα σημερινά κορίτσια αποκάλυπταν τα τελευταία χρόνια το στήθος τους με αβυσσάλεα ντεκολτέ κατόπιν περισσότερο την κοιλιά – αφαλό – μέση τους και τώρα κυρίως τα οπίσθιά τους.
Η επιλογή ή όχι του τόπλες έχει, όμως, να κάνει και με θέματα κυρίαρχης αισθητικής. Δεν έχουν όλες οι γυναίκες το σώμα ή τα καλοσχηματισμένα στήθη ενός μανεκέν, οπότε δεν κάνουν γυμνές μπάνιο. Ίσως τα σημερινά κορίτσια έχουν λιγότερη αυτοεκτίμηση. Δεν τους αρέσει το σώμα τους επειδή το συγκρίνουν με τα δεδομένα της μόδας και γι’ αυτό το καλύπτουν περισσότερο. Το ρούχο πάντα αφορούσε όλες τις σχέσεις του ανθρώπου με το σώμα αλλά από την άλλη ποτέ πριν δεν βομβαρδιζόταν ο γυναικείος πληθυσμός τόσο πολύ με «δοσμένες προδιαγραφές σωματότυπου» όπως πράττει η σύγχρονη βιομηχανία μόδας, body building και body shaping!
Καταλήγοντας θέλω να καταθέσω ότι όλη αυτή η ποικιλία ενδυματολογικών προτάσεων όπως έχουν διαμορφωθεί μέχρι σήμερα έχουν εν πολλοίς χάσει τον επαναστατικό τους χαρακτήρα και προτείνονται από την αγορά για να καλύψουν τις δικές μας ανάγκες όπως εμείς θα πρέπει να τις καθορίζουμε χωρίς ενοχές. Αγαπώντας το σώμα μας για να αισθανόμαστε ισορροπημένες μέσα σ’ αυτό πρέπει να αισθανόμαστε άνεση και αποδοχή κι όχι σαν να κατοικούν οι ψυχές μας σ’ ένα κέλυφος που δεν είμαστε εμείς.
Πηγές:
www.sansimera.gr, www.kathimerini.gr, www.news.gr, www.huffingtonpost.com, www.today.com