Συνέντευξη με την Jane Caputi, καθηγήτρια στο Τμήμα Γυναίκειων Σπουδών, Φύλου και Σεξουαλικότητας, στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα
-Είναι πολιτικά ορθή η χρήση του όρου «γυναικοκτονία»;
-Είναι σημαντικό να διεκδικήσουμε την εξουσία να μιλάμε ανοιχτά. Κάθε σύστημα της καταπίεσης αρνείται ότι είναι καταπιεστικό, και αφαιρεί οποιαδήποτε αναφορά στη γλώσσα. Έτσι, θα πρέπει να κάνουμε ορατή τη βία των ανδρών κατά των γυναικών, την ανθρωποκτονία, τον βιασμό, τον περιορισμό των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα στην άμβλωση και την αντισύλληψη. Θα πρέπει να έχουμε ένα όνομα για αυτήν τη βία που οδηγεί σε μια μορφή κοινωνικού ελέγχου, σε ένα σύστημα κυριαρχίας των ανδρών πάνω στις γυναίκες. Αν δεν την ονομάσουμε γίνεται θολή, εξαφανίζεται και δεν μπορούμε να την καταπολεμήσουμε. Όμως τα πράγματα έχουν ονόματα που δεν μπορούμε να αρνηθούμε.
-Ένας από τους κύριους άξονες της έρευνάς σας έχει όλους τους συμβολισμούς της ανδρικής κυριαρχίας στον κινηματογράφο. με ταινίες όπως το Pretty Woman και τον Τζακ τον Αντεροβγάλτη, ή τα μεγάλα έργα τέχνης και της διαφήμισης από διαφορετικές μάρκες.
-Το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε στην μελέτη του λαϊκού πολιτισμού γιατί είναι μια πηγή μάθησης, μέσα από τα σύμβολα που εσωτερικεύουν πολλά πράγματα, σχεδόν πάντα ασυνείδητα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια κρίσιμη ματιά στο κόσμο. Αυτό που βλέπουμε είναι μια πραγματικότητα που ότι συμβαίνει μοιάζει να είναι αναπόφευκτο. Αλλά πραγματικά πίσω από κάθε σύμβολο υπάρχει μια μεγάλη προπαγάνδα, ένας κόσμος όπου φαίνεται ότι οι μόνες ζωές που έχει σημασία είναι εκείνες των μεσαίων και των εύπορων τάξεων, ένας κόσμος για τον οποίο παίρνουμε συνεχώς μηνύματα από την ανδρική κυριαρχία, τον τομέα των ανδρών, την αρρενωπότητα. «Είσαι καλή μόνο αν είσαι παθητική, και είσαι μια κακή σύζυγος αν είσαι σεξουαλικά ενεργή ή αυτόνομη». Η βία των ανδρών σε βάρος των γυναικών δοξάζεται, στον κινηματογράφο, την λογοτεχνία, την τέχνη και την τηλεόραση. Οι γυναίκες ζούμε κάτω από ένα συνεχές μοτίβο της τρομοκρατίας, δεν είμαστε ποτέ ασφαλείς, φοβόμαστε, και αυτό είναι κάτι που μας κάνει να αλλάζουμε την συμπεριφορά μας. Έχουμε εσωτερικεύσει ότι μπορούμε να είμαστε τα θύματα βίας λόγω φύλου ανά πάσα στιγμή και τυχαία, στην εργασία, στην πόλη, από κάποιον γνωστό ή ξένο, ο τρόμος των γυναικών τροφοδοτείται συνεχώς.
-Μπορούμε να δούμε το μη δικαίωμα στην άμβλωση και την αντισύλληψη ως παραδείγματα της βίας; Θεωρείτε ότι είναι το κράτος συνένοχο στις δολοφονίες των γυναικών;
-Αυτό είναι ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι φεμινίστριες. Το πιο τρανό παράδειγμα είναι η άρνηση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα. Στην Αμερική πολλές μαύρες γυναίκες δέχονται επιθέσεις από τους συζύγους τους, αλλά καθώς υπάρχουν οι φυλετικές διακρίσεις από την αστυνομία, δεν τολμούν να παραπονεθούν. Έτσι, είναι απροστάτευτες και δεν έχουν την ίδια πρόσβαση με μια λευκή γυναίκα στις κοινωνικές υπηρεσίες. Υπάρχει συνενοχή με αυτό το πρότυπο της ανδρικής κυριαρχίας. Σε άλλες χώρες, εξάλλου, είναι η αστυνομία και ο στρατός που καταστέλλουν και σκοτώνουν ακτιβίστριες φεμινίστριες, όπως, για παράδειγμα, στο Μεξικό και τη Γουατεμάλα. Αν μιλάμε για γυναικοκτονία, το κράτος θα πρέπει να νοηθεί ως ένας παράγοντας που συμμετέχει ενεργά.
-Θεωρείτε ότι η πατριαρχία αποσυντίθεται ή υπάρχει μια επαναφορά της;
-Πράγματι, η πατριαρχία είναι σάπια, αισθάνεται να απειλείται και για αυτό οδηγεί σε περισσότερη βία, επειδή η βία δεν είναι έμφυτη στον άνθρωπο, αλλά παράγεται από τον αρσενικό ρόλο. Οι άνδρες αισθάνονται ότι πάντα πρέπει να αποδείξουν τον ανδρισμό τους, ειδικά όταν νοιώθουν ντροπή ή αμφισβητούνται, και ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω μιας επιθετικής στάσης. Εμείς ποτέ δεν θα απαλλαγούμε από τη βία, αν δεν αλλάξουμε την έννοια της δεσπόζουσας αρρενωπότητας.
-Στην Ισπανία εδώ και μερικά χρόνια υπάρχει μια αναβίωση οργανωμένων ομάδων macho αντρών με μεγάλη παρουσία στο διαδίκτυο.
-Οι ομάδες αυτές υπάρχουν επίσης και στις ΗΠΑ. Ο λόγος ύπαρξής τους είναι χτισμένος γύρω από την ιδέα ότι οι άνδρες υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου. Η στρατηγική τους είναι πολύ προβλέψιμη. Προσπαθούν να αντιστρέψουν την αλήθεια, να αντιστρέψουν την πραγματικότητα ότι οι άνδρες καταπιέζουν τις γυναίκες συστηματικά. Συνεχώς λένε «όχι, πραγματικά είναι οι άνδρες που καταπιέζονται κυρίως από τις γυναίκες». Είναι μια πολύ κοινή τακτική των καταχρήσεων, ένα μοτίβο αρκετά τυπικό σε περιπτώσεις βίας. Προσπαθούν να αντιστρέψουν την ιστορία και να μην εξετάσουν τι κάνουν λάθος. Οι θύτες πάντα κάνουν το ίδιο, παρουσιάζονται ως θύματα.
-Ποια είναι η σχέση μεταξύ του περιβάλλοντος και της σεξιστικής βίας;
-Ακόμα και αν το δούμε μεταφορικά, μιλάμε για μια κακοποίηση, για τον βιασμό της γης. Ωστόσο, η γη είναι το περιβάλλον μας, ο χώρος όπου ζούμε, αυτή που μας στηρίζει, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτήν. Η πραγματικότητα είναι ότι όλες οι αντιλήψεις που σχετίζονται με την αρρενωπότητα έχουν επεκταθεί στη φύση, όπως η επιθυμία να ελεγχτούν τα πάντα. Ο άνθρωπος νομίζει ότι μπορεί να αντικαταστήσει τη γη με κάποιο τρόπο. Η κυριαρχία και η αλαζονεία είναι πολύ αρρενωπές επειδή δεν μπορούν να λειτουργήσουν διαφορετικά. Το να μένει κάποιος μακριά από την πατριαρχία είναι πραγματικά ένα θέμα επιβίωσης για όλους. Λέγεται ότι τα ανθρώπινα όντα καταστρέφουν το περιβάλλον, αλλά δεν είναι αλήθεια, είναι η βιομηχανική και η καπιταλιστική πατριαρχία.
-Μπορούμε να φανταστούμε ένα μέλλον χωρίς πατριαρχία;
-Φυσικά. Στην πραγματικότητα, δεν νομίζω ότι υπάρχει μέλλον αν συνεχιστεί η πατριαρχία. Βασικά, επειδή η πατριαρχία έχει στόχο να καταστρέψει κάθε τι που γεννά ζωή. Και αυτό είναι κάτι που δεν υπήρχε ανέκαθεν, εφευρέθηκε περίπου πριν από 7.000 χρόνια, αλλά έχει γίνει τόσο μεγάλη προπαγάνδα, ωστε να πιστεύεται ότι ήταν πάντα έτσι. Επομένως, οι λέξεις είναι πολύ σημαντικές, όχι μόνο για να αναφέρουμε ότι υπάρχει, αλλά για να σκεφτούμε νέα πράγματα. Χρειαζόμαστε όλες αυτές τις έννοιες και τα οράματα για να μας υπενθυμίζουν ότι δεν έχουμε ζήσει πάντα με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να ξεκινήσουμε ένα άλλο διαφορετικό μέλλον. Αυτό, θα εξαρτηθεί πολύ από τη δημιουργικότητά μας.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις 29/12/2015 στην ισπανική εφημερίδα «diagonal»
Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης