Της Βέρας Σιατερλή
Έπεσε η αυλαία της ζωής για τη Άννα Συνοδινού που νοσηλευόταν εδώ και πολύ καιρό στην κλινική «Ευαγγελίστρια» στην Κυψέλη. Το πρωί της Πέμπτης 7 Ιανουαρίου 2016 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 89 ετών. Το καλοκαίρι του 2014 είχε νοσηλευτεί στο νοσοκομείο «Σωτηρία» με λοίμωξη του αναπνευστικού και είχε υποβληθεί σε γαστροστομία. Η κηδεία της θα γίνει τη Δευτέρα 11 Ιανουαρίου, στο νεκροταφείο του Βύρωνα, στις 12 το μεσημέρι.
Σπουδαία τραγωδός, ηθοποιός με σπάνιο μέταλλο φωνής που έβγαινε από τα βάθη της ψυχής της, προσωπικότητα χαρισματική, γυναίκα με ισχυρή θέληση και πείσμα, όσο λίγοι, ένα ταλέντο σπάνιο, στο θέατρο και στον κινηματογράφο η Άννα Συνοδινού τίμησε την τέχνη της.
Γεννημένη σε μια οικογένεια με οκτώ παιδιά, στις 21 Νοεμβρίου 1927 στο Λουτράκι Κορινθίας, από πατέρα Αμοργιανό και μητέρα ιταλικής καταγωγής, ήρθε από νωρίς σε επαφή με τις τέχνες, παρά τα δύσκολα χρόνια της παιδικής της ηλικίας. Η μητέρα της εργαζόταν στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» όπου και γνώρισε τον πατέρα της. Το ζευγάρι άρχισε να ζει στη Βουκουρεστίου, έκανε τα πρώτα του παιδιά και στη συνέχεια μετακόμισε στο Λουτράκι, όπου ο πατέρας της εργαζόταν ως μάγειρας και η μητέρα της ως καμαριέρα σε μεγάλο ξενοδοχείο. Εκεί, μέσα στο ξενοδοχείο γεννήθηκε η ίδια το 1927 και βαπτίστηκε Άννα προς τιμήν της αδικοχαμένης στην Μ. Ασία ηθοποιού Άννας, ανιψιάς του νονού της.
Από παιδί αγαπούσε την ποίηση, έδινε παραστάσεις στη γειτονιά. Τελείωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα. Ήταν 17 χρονών όταν έδωσε εξετάσεις και μπήκε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (1947-1949), παρόλο που μικρή, όταν την ρωτούσαν, έλεγε πως θα γίνει μοδίστρα όπως οι δύο μεγαλύτερες αδελφές της που «με το βελόνι »την στήριξαν οικονομικά στις σπουδές της. Στην ακρόαση είπε ένα απόσπασμα από την Αντιγόνη ενθουσιάζοντας τους καθηγητές για την επιλογή. Η ίδια θεωρούσε την εισαγωγή της στο Εθνικό Θέατρο τη σπουδαιότερη στιγμή στην καριέρα της. Στη σκηνή πρωτοεμφανίστηκε το 1948 στο έργο του Εντμόν Ροστάν «Σιρανό ντε Μπερζεράκ», που σκηνοθέτησε για το Εθνικό Θέατρο ο Δημήτρης Ροντήρης. Άρχισε να συνεργάζεται στενά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη, η οποία την πήρε κοντά της στον θίασό της. Ο Θάνος Κωτσόπουλος έγινε μέντοράς της, ενώ δάσκαλοί της ήταν ο Ροντήρης, ο Τερζάκης, ο Μυράτ. Το 1955 άρχισε να συνεργάζεται με το Θέατρο του Βασιλικού Κήπου, όπου έπαιξε την Αντιγόνη.
Η σπουδαία ελληνίδα ηθοποιός του θεάτρου, που διακρίθηκε για τις ερμηνείες της, υπήρξε μόνιμο στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου από το 1956 έως το 1964 και διέπρεψε πλάι στην Κατίνα Παξινού, τον Αλέξη Μινωτή και τον Θάνο Κωτσόπουλο σε πρωταγωνιστικούς ρόλους της αρχαίας τραγωδίας, αλλά και του νεώτερου κλασικού ρεπερτορίου.
Στην καριέρα της ερμήνευσε 17 ηρωίδες του κλασικού και σύγχρονου δραματολογίου, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εξαιρετική τραγωδός, αλλά και «Λυσιστράτη», ηθοποιός με παιδεία, που όταν έπαιζε στην Επίδαυρο εκπροσωπούσε όλη εκείνη τη γενιά με τη σωστή άρθρωση και τον χρωματισμό στη φωνή. Είχε ερμηνεύσει όλους τους σημαντικούς γυναικείους ρόλους των ηρωίδων της αρχαίας τραγωδίας εκτός από τη Μήδεια με την οποία δε κατάφερε ποτέ όπως είπε να ταυτιστεί στη σκηνή της παιδοκτονίας. Τα τελευταία χρόνια δήλωνε πως είχε αποφασίσει να ερμηνεύει μόνο ρόλους ελληνίδων ηρωίδων, τιμώντας έτσι τις Ελληνίδες.
Το 1956 παντρεύτηκε με τον παλαίμαχο πρωταθλητή του τριπλούν Γιώργο Μαρινάκη που κατά τη δεκαετία του ’50 μεσουρανούσε με τη φανέλα του Εθνικού. Τον είχε γνωρίσει τον Αύγουστο του 1951 στη Θεσσαλονίκη, όταν ήταν ακόμα παντρεμένος, αλλά η σύζυγός του ζούσε στο Παρίσι. Πήγαινε κάθε μέρα στο θέατρο, στην πρώτη σειρά για να τη δει. Τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και ήταν ο συνοδοιπόρος της έως το θάνατό του το 2009. Πριν παντρευτούν, η Κοτοπούλη δεν τον ήθελε. Όταν τον έπαιρνε μαζί της σε δείπνα ή συναντήσεις, έλεγε «αυτός ο αρκουδάμαγκας να μην ξαναέρθει εδώ να κάτσει δίπλα στο κορίτσι μας».
Το 1965, η Άννα Συνοδινού ίδρυσε τον θίασο «Ελληνική Σκηνή» και αναζητώντας θεατρική στέγη εκμίσθωσε το παλαιό λατομείο του Λυκαβηττού και δημιούργησε μαζί με τον σύζυγο της το πασίγνωστο Θέατρο του Λυκαβηττού -το πρώτο σε χώρο λατομείου- σε σχέδια του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου.
Με την επιβολή της δικτατορίας το 1967, η Χούντα διέκοψε τη θεατρική της δραστηριότητα, ανακάλεσε την άδεια χρήσης του Θεάτρου του Λυκαβηττού και της αφαίρεσε το διαβατήριό της, ματαιώνοντας έτσι περιοδεία της στο εξωτερικό. Τότε διέκοψε διαμαρτυρόμενη κάθε θεατρική της δράση. Εκείνη την εποχή, εργάστηκε ως δακτυλογράφος στην εταιρεία εισαγωγών-εξαγωγών του συζύγου της.
Το 1972 πεισματάρα, αγέρωχη, παθιασμένη, υπερήφανη, επανήλθε στο θέατρο. Εμφανίστηκε στο ρόλο της Ηλέκτρας στο Ηρώδειο και λίγο αργότερα ανασυγκρότησε την «Ελληνική Σκηνή», στην οποία συνεργάστηκε με τον Θάνο Κωτσόπουλο. Από το 1973 έως το 1975 πραγματοποίησε εμφανίσεις με το Εθνικό Θέατρο και το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.
Μετά την πτώση της δικτατορίας αφοσιώθηκε στην πολιτική. Εν όψει των πρώτων εκλογών της Μεταπολίτευσης ο Καραμανλής κάλεσε τη σπουδαία ηθοποιό στο γραφείο του και της ζήτησε να είναι υποψήφια με τη ΝΔ. «Μα εγώ είμαι αριστερή», του είπε η Συνοδινού έκπληκτη. «Θα είσαι η αριστερή πτέρυγα της ΝΔ Άννα μου!», της απάντησε ο Καραμανλής. Έτσι εξελέγη βουλευτής Α’ Αθήνας με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας (1974, 1977, 1981, 1985, 1989) και διετέλεσε υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1977-1980). Την ενοχλούσε «η εγκατάλειψη των γηρατειών». Αυτά ήθελε να αλλάξει, αυτά έλεγε στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Όπως: «Πολιτισμός είναι να μην υπάρχουν ζητιάνοι». Πίστευε στους νέους και πάνω απ’ όλα στην παιδεία. «Κατηγορούν τα παιδιά ως αναρχικά και τεμπέλικα. Μια χαρά είναι. Ας τα βοηθήσουμε να μάθουν. Όλα πρέπει να τα πουλήσει η Ελλάδα και να πληρώσει δασκάλους».
Κατά τη διάρκεια της πολιτικής της σταδιοδρομίας εισηγήθηκε νομοθετικές προτάσεις για την προστασία των γερόντων, της μητρότητας, των παιδιών και ατόμων με ειδικές ανάγκες. Στον καλλιτεχνικό τομέα εισήγαγε για πρώτη φορά τα μαθήματα καλλιτεχνικής παιδείας στη Μέση Εκπαίδευση, πρότεινε την ένταξη των ηθοποιών στο ΙΚΑ αλλά και την ίδρυση της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης, ενός ονείρου πολλών ετών. Το 1986 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων με τον συνδυασμό «Νέα Εποχή» του Μιλτιάδη Έβερτ.
Τον Μάρτιο του 1990 παραιτήθηκε του βουλευτικού της αξιώματος κατά τη διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. Σε μία από τις ψηφοφορίες, η βουλευτής των Οικολόγων Εναλλακτικών Μαρίνα Δίζη, όταν κλήθηκε να ψηφίσει, άνοιξε ένα πανό, το οποίο έγραφε «Φτάνει το θέατρο για το +1, τον Πρόεδρο και το νέφος». Η Άννα Συνοδινού παρορμητική, ενοχλητική για πολλούς, παρεξηγήσιμη και πάνω απ’ όλα ευθύτατη καθώς δεν χαριζόταν σε κανέναν, διαμαρτυρήθηκε έντονα ζητώντας από τον Πρόεδρο της Βουλής να αποβάλλει αμέσως από την αίθουσα την κυρία Δίζη. Όταν είδε ότι πρόεδρος, Αθανάσιος Τσαλδάρης, είχε αντίθετη άποψη, έφυγε φανερά εκνευρισμένη.
Η ενέργεια αυτή που εξόργισε την Άννα Συνοδινού, την οδήγησε σε ένδειξη διαμαρτυρίας να υποβάλει την παραίτησή της, τόσο από το βουλευτικό της αξίωμα, όσο και από το κόμμα. Έκτοτε, δεν ξανασχολήθηκε με την πολιτική. Είχε άποψη, όμως, για όλα, ακόμη και για το κλείσιμο της ΕΡΤ που το χαρακτήρισε βεβήλωση . «Κάθε τι που κάνω είναι πολιτική πράξη», «Καμιά εποχή δεν έμεινε γυμνή από ήρωες» έλεγε. Ως προς το τελευταίο, μάλλον απογοητευμένη πρέπει να έφυγε.
Τον ίδιο χρόνο επανήλθε στη θεατρική δραστηριότητα, ερμηνεύοντας, εκτός από αρχαίο δραματολόγιο, ρόλους του νεώτερου ελληνικού θεάτρου με το Εθνικό Θέατρο («Το μυστικό της κοντέσας Βαλέραινας» του Γρηγόρη Ξενόπουλου, «Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας» του Δημήτρη Κορομηλά). Εκτός από το θέατρο, εμφανίσθηκε σε ξένες και ελληνικές κινηματογραφικές ταινίες μεταξύ άλλων στις ταινίες «Θανασάκης ο πολιτευόμενος» σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου (1954) και στην «Ηλέκτρα» του Τεντ Ζάρπας (1962). Δεν σνόμπαρε την τηλεόραση. Την είδαμε σε τηλεοπτικές σειρές στους «Φρουρούς της Αχαΐας», στο «Μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας» και άλλα όπως και στην τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματος της Διδούς Σωτηρίου «Ματωμένα χώματα» του Κώστα Κουτσομύτη που η Άννα Συνοδινού κέρδισε το βραβείο «Β΄ γυναικείου ρόλου» για την ερμηνεία της ως Καλλιόπη. Επίσης έπαιξε σε θεατρικές παραγωγές για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
Αξιοσημείωτο είναι και το εκπαιδευτικό της έργο . Ήταν δασκάλα, καλλιτέχνης που θαύμαζες για τον τρόπο που μιλούσε, την επιμονή της για τα θέματα παιδείας, τις απόψεις της, ακόμη και αν διαφωνούσες. Δίδαξε στις θεατρικές σχολές του Εθνικού Θεάτρου, του Πέλου Κατσέλη, της Καλλιτεχνικής Εταιρείας Αθηνών και του Ωδείου Αθηνών. Τιμήθηκε δύο φορές με το θεατρικό έπαθλο Κοτοπούλη 1955 και 1957 καθώς και με το Σταυρό Ευποιίας Ελλάδος, του Ιππότη του Ντάνεμπρο της Δανίας, του Ιππότη της Ιταλικής Λεγεώνας, με το μετάλλιο της Πόλεως των Αθηναίων, καθώς και με το παράσημο του Κέδρου του Λιβάνου.
Η Άννα Συνοδινού είναι συγγραφέας του αυτοβιογραφικού «Πρόσωπα και Προσωπεία» (Εκδόσεις Βλάση,1998) όπου έχει καταγράψει όσα βίωσε έως το 1969 και του βιβλίου θεατρικών αναμνήσεων «Αίνος στους άξιους» (Καστανιώτης, 1999).
Μια από τις τελευταίες της εμφανίσεις που προκάλεσαν συγκίνηση ήταν στην κηδεία της Αντιγόνης Βαλάκου, όπου την αποχαιρέτησε καταρρακωμένη, τον Νοέμβριο του 2013.
«Πάνω απ’ όλα, είμαι χορτασμένη», έλεγε, και αυτό όχι από υλικά αγαθά αλλά από αγάπη και αισθήματα: «Οι δικοί μου ήταν άνθρωποι σεμνοί, σοφοί, αγνοί. Δεν ήταν αχόρταγοι, όπως συμβαίνει στη σημερινή εποχή. Φτάνουν όσα έχω και περισσεύουν. Όσα μου έδωσαν το σπίτι μου και οι άνθρωποι που με έφτιαξαν στο θέατρο. Οι άνθρωποι εκείνοι που έφτιαχναν πολιτισμό».
«Τίποτα δεν μου λείπει. Εγώ είχα τη δύναμη να είμαι με έναν άντρα που με λάτρεψε, είχα την υγεία μου, ένας καρκίνος ευτυχώς πέρασε, είχα την κοινωνία που επίσης με λάτρεψε. Έκανα πολλές θυσίες. Έχασα τρία παιδιά στις αρένες της Επιδαύρου και της σκηνής. Πέρασα πολλά, αλλά ήταν μέσα στα καθήκοντά μου». Αυτά τα λόγια μου έμειναν από την τελευταία συνάντησή μου με την Άννα Συνοδινού την άνοιξη του 2007 γράφει η Γιώτα Συκκά..
Πηγές: https://el.wikipedia.org, http://www.protagon.gr, http://www.kathimerini.gr