της Ματίνας Καραγιαννίδου-Σταμπουλή
Εδώ και έναν μήνα σπουδάζω στο Πεκίνο. Κάθε ώρα που περνάει αποκτώ νέες εμπειρίες, βλέπω, ακούω και μαθαίνω καινούργια πράγματα. Πολλές είναι οι πλευρές της καθημερινής ζωής που διαφέρουν από όσα ήξερα και όσα είχα συνηθίσει αλλά σήμερα θέλω να αναφερθώ ειδικά σε μία από αυτές: εδώ και έναν μήνα δεν έχω δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση!
Ξέρω πολύ καλά πώς είναι να βρίσκεται μια νέα γυναίκα μόνη της στο εξωτερικό, επειδή ταξιδεύω πολύ. Έχω πάει ολιγοήμερα ταξίδια σε πάνω από 20 ευρωπαϊκές χώρες (και την Τουρκία) και έχω μείνει από 2 ως 10 μήνες στη Γαλλία, τη Σκωτία, τη Γερμανία και τη Σενεγάλη. Σε λίγα από τα ταξίδια μου πήγα με παρέα ή με κάποιο γκρουπ και σε πολύ περισσότερα πήγα μόνη μου, έμεινα σε γνωστούς γνωστών, σε hostel ή σε couchsurfing και κυκλοφόρησα στις πόλεις μόνη. Δεν υπήρξε ούτε ένα από αυτά στη διάρκεια του οποίου να μην με παρενοχλήσει κανείς σεξουαλικά.
Στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας, μόλις βγήκα από τον σιδηροδρομικό σταθμό, ένας άγνωστος μου πρότεινε χρήματα για να κάνουμε σεξ. Στις Βρυξέλλες δέχτηκα να πάω για μπύρα με κάποιον που γνώρισα σε μια διαδήλωση και έφυγα αφήνοντας το ποτό μου στη μέση γιατί δεν έπαιρνε τα χέρια του από πάνω μου. Στη Μασσαλία περαστικοί άντρες συνεχώς μου φωνάζανε και μου σφυρίζανε στον δρόμο, ενώ κάποιοι από αυτούς με ακολούθησαν ως την πόρτα του σπιτιού μου. Στο Λονδίνο, όταν πήγα σε κλαμπ, αισθάνθηκα χέρια να με αγγίζουν και ο ιδιοκτήτης τους δεν ντράπηκε καν όταν είδε πως τον αντιλήφθηκα. Στη Γερμανία, στις γιορτές μπύρας και κρασιού, τα χυδαία σχόλια έρεαν άφθονα. Στο Ντακάρ της Σενεγάλης αρκετές φορές χρειάστηκε να αλλάξω θέση στο αστικό γιατί κάποιος τριβόταν πίσω μου μέσα στην πολυκοσμία. Θα μπορούσα να γράψω ένα μικρό βιβλίο μόνο με τέτοιου είδους περιστατικά που συνέβησαν προσωπικά σε εμένα όσο βρισκόμουν στο εξωτερικό. Κάποια από αυτά μάλιστα ήταν πιο σοβαρά από μια λεκτική παρενόχληση ή ένα απλό άγγιγμα.
Στην Ελλάδα είμαι και φαίνομαι ντόπια. Την πρώτη φορά που άπλωσε χέρι πάνω μου ένας άγνωστος στο δρόμο δεν ήμουν ούτε 12 χρονών. Από τότε έχω χάσει εντελώς το μέτρημα σε προσβλητικά βλέμματα, χυδαία σχόλια και αγγίγματα σε μέσα συγκοινωνίας, δρόμους, κέντρα νυχτερινής διασκέδασης. Ας μην βγαίνω όμως εκτός θέματος. Όποτε βρέθηκα κάπου όπου φαινόταν πως είμαι ξένη, πως δεν έχω γνωστούς, πως δεν ξέρω καλά τους δρόμους, πως δεν ξέρω πού να πάω για φαΐ ή ποτό, πως πήγα μόνη μου για διακοπές και σύντομα θα ξαναφύγω, η συχνότητα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων ήταν ασύγκριτα υψηλότερη. Ξέρουμε πολύ καλά ότι τα ίδια υφίστανται και στην Ελλάδα οι τουρίστριες, οι ξένες φοιτήτριες και γενικά όσες ταιριάζουν στην παραπάνω περιγραφή.
Λαμπρή εξαίρεση σε όλα αυτά, η Κίνα!
Ας κάνω σαφές ότι δεν γνωρίζω πολλά για την κουλτούρα και τον πολιτισμό τής Κίνας γενικά ούτε για τα γυναικεία δικαιώματα ειδικά, οπότε όσα θα γράψω δεν είναι παρά μόνο τα δικά μου προσωπικά βιώματα σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα που βρίσκομαι εδώ.
Στη διάρκεια αυτού του ενός μήνα κυκλοφορώ μόνη μου στο Πεκίνο. Παίρνω μετρό και λεωφορεία, περπατάω στους δρόμους, πηγαίνω για φαγητό και ποτό, πηγαίνω σε πάρκα και σε μαγαζιά. Παιδιά και ηλικιωμένοι/ες με κοιτάνε με περιέργεια όταν τυχαίνει να βρεθώ σε γειτονιές που δεν είναι τουριστικές και δεν τις επισκέπτονται λευκοί και λευκές συχνά. Ούτε ένας άντρας όμως δεν με έχει κοιτάξει με τρόπο που να με κάνει να νιώσω άβολα. Ούτε ένας δεν έχει επιχειρήσει να απλώσει το χέρι του στο στριμωξίδι του μετρό, ούτε ένας δεν μου έχει φωνάξει ή σφυρίξει στον δρόμο. Τι συμβαίνει με τους Κινέζους;
Η ερώτηση στριφογυρίζει στο μυαλό μου από τις πρώτες μέρες. Δεν έχω προλάβει να διαβάσω η να κάνω έρευνα για το ζήτημα, όποτε όμως βρίσκομαι με Κινέζες φίλες και αισθάνομαι ότι με παίρνει να ανοίξω τέτοια συζήτηση ρωτάω και περιμένω τις απαντήσεις τους με τεντωμένα αφτιά. Τη μεγαλύτερη προθυμία να κουβεντιάσει για αυτό μαζί μου έδειξε η Γιν, μια 30χρονη που έχει ταξιδέψει πολύ και έχει σπουδάσει στην Ευρώπη.
Η Γιν μου εξήγησε ότι το σεξ είναι ταμπού στην κινέζικη κοινωνία. Παραδοσιακά οι Κινέζοι δεν μιλάνε ούτε με τους γνωστούς τους για το θέμα αυτό, πόσο μάλλον δεν κάνουν καμία νύξη σε άγνωστες περαστικές. Της είπα ότι οι κάτοικοι του Πεκίνου δεν μου φαίνονται και τόσο συντηρητικοί, αφού για παράδειγμα τα νεαρά ζευγάρια κυκλοφορούν άνετα δημόσια και οι προγαμιαίες σχέσεις είναι ελεύθερες. Μου είπε ότι για τη δική τους κοινωνία το μόνο αποδεκτό μοντέλο είναι τελειώνοντας τις σπουδές να κάνεις σχέση και λίγο αργότερα να παντρευτείς. Μπορεί για άλλες κοινωνίες η «σχέση» πριν το γάμο να μην είναι αποδεκτή και στο Πεκίνο να είναι, μπορεί για άλλες κοινωνίες η συνηθισμένη ηλικία γάμου να είναι πολύ μικρότερη από αυτή μιας τελειόφοιτης, όμως το δικό τους πρότυπο παρόλο που παραχωρεί αυτές τις ελευθερίες παραμένει τόσο άκαμπτο που δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί συντηρητικό.
Η Γιν συμφώνησε χωρίς να διστάσει ότι η σεξουαλική παρενόχληση στην Κίνα είναι σχετικά σπάνια. Χάρη στα ταξίδια της έχει δει την τεράστια διαφορά ανάμεσα στην Κίνα και τις χώρες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής όσον αφορά τη συμπεριφορά των αντρών απέναντι στις γυναίκες στον δημόσιο χώρο. Απέδωσε το φαινόμενο στη γενικότερη κουλτούρα που υπάρχει στην Κίνα να μην αλληλοεπιδρούν οι άνθρωποι άσκοπα, να μη μιλάνε ούτε να κοιτάνε τους άλλους αν δεν υπάρχει λόγος. Και, όπως ανέφερα, στην ντροπή που συνδέεται με καθετί που σχετίζεται με το σεξ. Δεν ήταν σίγουρη αν οι Κινέζοι όντως σέβονται την αυτονομία του γυναικείου σώματος περισσότερο από τους άντρες άλλων χωρών ή αν απλώς είναι μαθημένοι να κοιτάνε μόνο τη δουλειά τους και τίποτε άλλο. Επίσης μου είπε ότι αν πάω σε κάποιο mainstream κλαμπ αργά τη νύχτα ίσως να δω και κάποιες διαφορετικές συμπεριφορές.
Επισήμανε, όμως, ότι η σπανιότητα των περιπτώσεων και η άρνηση των ανθρώπων να αναφερθούν στο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης δυσκολεύει πολύ τη θέση των θυμάτων, που αν και λιγότερα από ό,τι σε άλλα μέρη, υπάρχουν. Κανείς δεν πιστεύει μια γυναίκα που ισχυρίζεται ότι έπεσε θύμα παρενόχλησης ή βιασμού. Συνήθως από μόνη της θα προτιμήσει να μην το πει σε κανέναν αν κάτι τέτοιο της συμβεί. Φυσικά ενημέρωση και προσπάθεια ευαισθητοποίησης δεν γίνεται από πουθενά.
Καθώς η συζήτησή μας προχώρησε, η Γιν μου μίλησε και για άλλα φαινόμενα σεξισμού στην Κίνα. Είναι γνωστό ότι η επιθυμία των ζευγαριών να αποκτήσουν γιο αντί για κόρη σε συνδυασμό με την πολιτική του ενός παιδιού ανά οικογένεια οδήγησε σε πολλές εκτρώσεις θηλυκών εμβρύων και φόνους θηλυκών βρεφών. Το αυξημένο ποσοστό αντρών σε ορισμένες περιοχές οδήγησε σε άλλη μια βίαιη παραβίαση των γυναικείων δικαιωμάτων: είναι πλέον συχνό φαινόμενο Κινέζοι να αγοράζουν ξένες νεαρές γυναίκες από τους γονείς τους με σκοπό τον γάμο. Η καταγωγή των κοριτσιών αυτών είναι συνήθως από φτωχότερες χώρες όπως η Μιανμάρ, το Λάος και η Καμπότζη.
Προχθές το μεσημέρι, κατά σύμπτωση, καθώς πήγαινα στο σπίτι τής Γιν, για πρώτη φορά ένας Κινέζος εξέφρασε κάποιο “ενδιαφέρον” για μένα. Ήταν ένας νεαρός –μάλλον λίγο μικρότερός μου– που έκανε προώθηση κάποιων προσφορών κέντρων αισθητικής στον δρόμο. Αφού μου έπιασε κουβέντα με αφορμή τα διαφημιστικά, ζήτησε ευγενικά το τηλέφωνό μου και μου είπε πως «δεν έχει κοπέλα». Σε καμία περίπτωση δεν θα θεωρούσα αυτό το αδέξιο φλερτ παρενόχληση, όταν όμως διηγήθηκα το περιστατικό στη Γιν, η αντίδρασή της ήταν να εκπλαγεί πώς ένας Κινέζος μπορεί να γίνει τόσο τολμηρός!
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χώρα χωρίς σεξισμό δεν υπάρχει. Κάποιοι πολιτισμοί όμως είναι τόσο διαφορετικοί από τον δικό μας που είναι πολύ δύσκολο για μια ξένη να καταλάβει τι κρύβεται κάτω από την ορατή επιφάνεια. Θα προσπαθήσω να ψάξω και να μάθω περισσότερα για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία της Κίνας. Αυτό που βλέπω πάντως στο Πεκίνο είναι κοπέλες που ντύνονται άνετα, κυκλοφορούν άνετα, σπουδάζουν, εργάζονται, και φιλιούνται με τα αγόρια τους στα παγκάκια του πανεπιστημίου. Κι όσον αφορά εμένα την ίδια, ίσως είναι η πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή μου που πέρασα έναν ολόκληρο μήνα χωρίς να δεχτώ ούτε ένα προσβλητικό σχόλιο και ούτε ένα χυδαίο βλέμμα.