Διακρίσεις στην ΕΕ το 2015

Τι δείχνει η πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρομέτρου για τις 28 χώρες μέλη της Ε.Ε.

Γράφει η Ειρήνη Πετροπούλου

Τον Οκτώβριο του 2015 δόθηκε στην δημοσιότητα η τελευταία έρευνα του Ευρωβαρομέτρου για το επίπεδο των διακρίσεων που υφίστανται διάφορες ευπαθείς ομάδες. Η έρευνα έγινε με ερωτηματολόγιο επί συνόλου 27.718 προσωπικών συνεντεύξεων (1.009 για την Ελλάδα) από τις 30/5 μέχρι τις 8/6 του 2015. Δυστυχώς και σε αντίθεση με τις προηγούμενες ανάλογες ευρωπαϊκού επιπέδου έρευνες, δεν ακούστηκε σχεδόν τίποτα στη χώρα μας για τη συγκεκριμένη έρευνα, ούτε και έγινε μια έστω μικρή μνεία πέρα από αυτή του Συνηγόρου του Πολίτη σε πρόσφατη Συνάντηση Εργασίας με βασικό θέμα τις διακρίσεις. Η αναφορά, που γίνεται εδώ, στα ευρήματα της έρευνας χωρίστηκε, για λόγους συντομίας, σε δύο σκέλη: 1) τις τάσεις που επικρατούν στην ΕΕ των 28 για τους LGBTQI+ ανθρώπους και 2) το τι ισχύει στην Ελλάδα.

1) Απόψεις της κοινής γνώμης για τους LGBTQI+ ανθρώπους στην ΕΕ (γενικά)

Σεξουαλικός προσανατολισμός (γενικές τάσεις)

Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (71%) πιστεύει ότι οι λεσβίες, οι γκέι και οι αμφισεξουαλικοί άνθρωποι πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ετεροφυλόφιλους ανθρώπους, το 67% βλέπει θετικά τις ερωτικές σχέσεις ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου και ένα 61% συμφωνεί να θεσμοθετηθεί η ισότητα στον γάμο σε ολόκληρη την Ε.Ε.. Το ποσοστό που διαφωνεί κυμαίνεται στο 23%, 27% και 33% αντιστοίχως, ενώ μόλις ένα 6% δηλώνει άγνοια πάνω στο ζήτημα. Συγκριτικά με το αποτέλεσμα του Ευρωβαρομέτρου του 2006 για την ισότητα στον γάμο, το 44% συμφωνούσε να δοθεί το δικαίωμα σε σχέση με το 49% που διαφωνούσε. Συνεπώς, η κοινή γνώμη δείχνει να έχει αλλάξει προς το καλύτερο μέσα στη τελευταία δεκαετία και οφείλεται κυρίως στον στοχευμένο αγώνα των LGBT οργανώσεων.

Πολιτική καριέρα και σεξουαλικός προσανατολισμός

Πόσο «άνετα» αισθάνεται η Ευρώπη στην περίπτωση ενός πολιτικού με ομοερωτικό σεξουαλικό προσανατολισμό; Το 54% απάντησε ότι θα εμπιστευόταν έναν ομοφυλόφιλο ή μια λεσβία ή έναν αμφισεξουαλικό άνθρωπο στα υψηλότερα αξιώματα της χώρας του, ένα 11% δεν ενδιαφέρεται για τον σεξουαλικό προσανατολισμό των πολιτικών (54% + 11% = 65%), ένα 12% δεν αισθάνεται και τόσο άνετα, ενώ το 21% δεν θέλει ούτε ν’ ακούσει περί ομοφυλοφιλίας και πολιτικής.

Σεξουαλικός προσανατολισμός και εργασία

Τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων και ερωτηθεισών θα συνυπήρχε άνετα στον ίδιο χώρο εργασίας. Ήτοι το 63% ή οι 7 στους 10 θα δούλευαν στο ίδιο γραφείο, ενώ ένα 12% ούτε που το απασχολεί ο σεξουαλικός προσανατολισμός των συνάδελφων και συναδελφισσών του. Μόνο ένα 13% δήλωσε ότι έχει πρόβλημα.

Σεξουαλικός προσανατολισμός και οικογένεια

Στην ερώτηση αν θα τους προβλημάτιζε ο ομοερωτικός σεξουαλικός προσανατολισμός των παιδιών τους, το 44% δεν έχει κανένα πρόβλημα, το 7% δεν ενδιαφέρεται καθόλου τι θα έκανε το παιδί τους στην ερωτική του ζωή (44% + 7% = 51%) και μόνο το 32% (δηλαδή, ένας στους τρεις) δήλωσε πως θα είχε πρόβλημα.

Εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας σε δημόσιο χώρο

Το 72% δεν έχει κανένα θέμα ή μένει αδιάφορο αν ένα ζευγάρι διαφορετικού φύλου εκδηλώσει την στοργή και την αγάπη του σε δημόσιο χώρο. Το ποσοστό πέφτει στο 49% για τα ζευγάρια αντρών και στο 51% για τα ζευγάρια γυναικών. Αντιθέτως, ενοχλημένο δηλώνει το 38% αν το ζευγάρι ήταν αντρών, 34% αν ήταν γυναικών και 16% αν ήταν διαφορετικού φύλου.

Ταυτότητα και έκφραση φύλου
Πολιτική σκηνή

Το 53% των πολιτών της ΕΕ δεν έχει κανένα θέμα με τρανς* ανθρώπους σε πολιτική καριέρα ή δηλώνει ότι δεν τον αφορά η ταυτότητα φύλου ενός πολιτικού – ακόμα και αν κατείχε το υψηλότερο αξίωμα της χώρας του – και το 29% θα είχε πρόβλημα γιατί δεν θέλει τρανς* ανθρώπους στην πολιτική. Το ποσοστό των ανθρώπων που δεν ενδιαφέρονται ή που δεν τους απασχολεί η ταυτότητα φύλου ενός πολιτικού έχει ανέβει συγκριτικά με το 2012 από το 43% στο 53% κατά δέκα εντυπωσιακές ποσοστιαίες μονάδες.

Τρανς* και εργασία

Πόσο άνετα δουλεύουμε με τρανς* συναδέλφους και συναδέλφισσες; Τα 2/3 (67%) αισθάνονται άνετα, εκ των οποίων το 11% ούτε που δίνει σημασία στην ταυτότητα φύλου των ανθρώπων με τους οποίους δουλεύει μαζί. Μόνο ένα 17% (δηλαδή, ένας/μια στους έξι) απάντησε πως θα είχε πρόβλημα με ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Πώς βλέπουν οι γονείς τη σχέση του παιδιού τους με τρανς* άνθρωπο;

4 στους 10 (38%) απάντησαν πως δεν θα είχαν κανένα θέμα ή δεν τους αφορά τι κάνει ο γιός ή η κόρη τους στην προσωπική του/της ζωή, ενώ το 43% δήλωσε ότι δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ή να δεχτεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η Σουηδία είναι η μοναδική χώρα που τα 2/3 (68%) δήλωσαν ότι δεν τους νοιάζει η ταυτότητα φύλου του ανθρώπου με τον οποίο θα σχετιστεί η κόρη ή ο γιος τους, όπως πάνω από το μισό των Ιρλανδών (58%), των Άγγλων (56%), των Ολλανδών (55%) και των Ισπανών (54%) είχαν ανάλογη άποψη.

Αλλαγή εγγράφων

Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ θεωρεί ότι οι τρανς* άνθρωποι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων τους. Συγκεκριμένα 6 στους 10 (63%) θεωρεί σωστό τα έγγραφα των τρανς να ταιριάζουν με την ταυτότητα φύλου με την οποία αυτοπροσδιορίζονται και είναι κάτι που πιστεύει ακράδαντα το 1/3 των ερωτηθέντων (36%), σε αντίθεση με το 1/4 (25%) που διαφωνεί κάθετα ή δεν πιστεύει ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό, ενώ το 12% δηλώνει πως «δεν γνωρίζει» τίποτα για το θέμα!

2) Η Ελλάδα του σήμερα

Πώς η ελληνική κοινωνία αντιλαμβάνεται το θέμα των διακρίσεων κατά των LGBTQI+ ανθρώπων;
Το 73% των ερωτηθέντων και ερωτηθεισών θεωρεί ότι οι τρανς άνθρωποι υφίστανται έντονες διακρίσεις, ένα 22% δήλωσε ότι ίσως να υφίστανται διακρίσεις, το 2% απάντησε ότι οι τρανς* δεν αντιμετωπίζουν καμία διάκριση και ένα 3% δηλώνει άγνοια. Οι ανάλογες απαντήσεις αναφορικά με τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού είναι 71% ναι, 28% ίσως, 1% όχι και 2% δεν γνωρίζει. Στη Τρίτη θέση, με ποσοστό 70%, έρχεται η εθνοτική καταγωγή και ακολουθούν η αναπηρία με 56% και το φύλο με 32%.

LGBTQI+ και εργασία (κατά το στάδιο της πρόσληψης)

Το 44% δεν θα προσλάμβανε κάποιον άνθρωπο για λόγους ταυτότητας και έκφρασης φύλου και το 38% για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού. Στη συγκεκριμένη θεματική, μάλιστα, πρώτη θέση έχουν οι διακρίσεις για λόγους ηλικίας (60%), ήτοι δεν προσλαμβάνεται εύκολα άνθρωπος άνω των 55 ετών όσα προσόντα και ικανότητες και να έχει, με ένα 23% διακρίσεις κατά την πρόσληψη για λόγους φύλου και ένα 49% θα αρνείτο να προσλάβει άνθρωπο λόγω της αναπηρίας του.

Διακρίσεις και εργασία (μεταξύ συναδέλφων και συναδελφισσών)

Ένα 53% μπορεί άνετα να συνυπάρξει στο ίδιο εργασιακό περιβάλλον με LGB κόσμο, σε αντίθεση με το 31% που δεν θα ανεχόταν συνάδελφο ή συναδέλφισσα λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Η ταυτότητα φύλου δεν απασχολεί το 43%, αλλά αποτελεί θέμα καλής συνεργασίας για το 36%. Η συντριπτική πλειοψηφία (93%) προτιμά να συνυπάρχει στον ίδιο χώρο εργασίας με ανθρώπους που ανήκουν στη καυκάσια φυλή.

Τί είδους πολιτικοί μας κάνουν να αισθανόμαστε άνετα;

Γυναίκα στα ανώτερα αξιώματα θέλει το 86%, δεν θέλει το 6%, αδιάφορο είναι ένα 1%, ενώ αμφιταλαντεύεται το 7%.
Τρανς άνθρωπο θέλει μόνο το 26%, ένα 57% δυσφορεί στην σκέψη, αμφιταλαντεύεται μόλις το 11% και ένα 3% δηλώνει αδιάφορο.
LGB άνθρωπο βλέπει θετικά στην πολιτική σκηνή το 39%, κάτι που προβληματίζει το 45%, κάνει να αμφιταλαντεύεται το 12% και να αδιαφορεί το 3%.

Ίσα δικαιώματα και LGB άνθρωποι

Το θέμα των ίσων δικαιωμάτων για όλους τους ανθρώπους βρίσκει σύμφωνο το 62% (71% ΕΕ) των Ελλήνων, αντίθετο το 34% και μόλις το 4% δηλώνει… άγνοια!

Σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Τις δέχεστε ή όχι;
Ναι απαντά το 42% (67% ΕΕ), όχι το 54% (27% ΕΕ) και δεν γνωρίζω το 4% (6% ΕΕ).

Να θεσμοθετηθεί η ισότητα στον γάμο σε ολόκληρη την Ευρώπη;
Ναι απάντησε το 33% (61% ΕΕ), όχι το 63% (33% ΕΕ) και δεν γνωρίζω το 4% (^% ΕΕ), ήτοι θέλουμε δουλειά ακόμα και έχουμε μακρύ δρόμο μπροστά μας.

Καταπολέμηση των διακρίσεων
Στην ερώτηση «Τι πιστεύετε ότι θα καταπολεμούσε τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας, ηλικίας, θρησκείας ή θρησκευτικών πεποιθήσεων, σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου σε τομείς όπως η πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, κοινωνική προστασία (τομείς υγείας και στέγασης) και εκπαίδευση;», οι απαντήσεις έχουν ως εξής:
Το 76% (62% ΕΕ) θεωρεί πως χρειάζονται νέα μέτρα προστασίας
Το 18% (27% ΕΕ) πιστεύει πως δεν χρειάζονται άλλα μέτρα πέραν των ήδη υπαρχόντων.
Έχουμε ένα 6% (11% ΕΕ) που δηλώνει πως δεν γνωρίζει αν χρειάζονται άλλα μέτρα και ποια μπορεί να είναι αυτά.

Στην ερώτηση αν συμφωνούν τα σχολικά βιβλία να περιλαμβάνουν θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, οι απαντήσεις έχουν ως εξής:
Σεξουαλικός προσανατολισμός: 64% ναι (67% ΕΕ), 32% όχι (27% ΕΕ), 4% δεν γνωρίζει/δεν έχει άποψη (6% ΕΕ).
Ταυτότητα φύλου: 62% ναι (64% ΕΕ), 33% όχι (29% ΕΕ), 5% δεν γνωρίζει/δεν έχει άποψη (7% ΕΕ).

Συμπεράσματα

Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη έρευνα πέρασε «απαρατήρητη» από την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου των ΜΜΕ, ίσως γιατί είχαν «με-πιο-σοβαρά-θέματα-να-ασχοληθούν», εντούτοις μπορεί να μας δώσει μια εικόνα της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες. Και ναι μεν η Ε.Ε. διαθέτει την πιο περιεκτική αντιρατσιστική νομοθεσία σε ολόκληρο τον κόσμο, η Ελλάδα απλώς ακολουθεί με αργό βηματισμό υλοποιώντας το ελάχιστο δυνατόν. Κατά γενική ομολογία, η Ευρώπη δείχνει να αλλάζει προς το καλύτερο όσο ο κόσμος συναναστρέφεται και γνωρίζει ευπαθείς ομάδες. Το ποσοστό της δεκτικότητας ποικίλει ανάλογα με την χώρα και το επίπεδο νομικής και κοινωνικής προστασίας που παρέχει. Η κατάσταση στην Ελλάδα δείχνει μια κάποια βελτίωση μέσα στην τελευταία δεκαετία και δεν θα έλεγα ότι χρειάζονται επιπρόσθετα μέτρα προστασίας ή περισσότεροι νόμοι, πέρα της επικαιροποίησης και βελτιστοποίησης του δικαιϊκού μας συστήματος ώστε να συμβαδίσει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Ο δρόμος προς την εξάλειψη των διακρίσεων είναι ακόμα μακρύς όσο αδυνατούμε να δούμε ότι τα δικαιώματα των LGBTQI+ ανθρώπων είναι ανθρώπινα δικαιώματα, όσο η νεολαία πλήττεται από ένα ανασφαλές και επισφαλές επαγγελματικό μέλλον, όσο η εκπαίδευση εξακολουθεί να προβάλλει τα πρότυπα του «Λόλα να ένα μήλο», όσο η γονεϊκότητα κρίνεται με όρους ετεροκανονικότητας και όχι ικανότητας, όσο στο προσφυγικό οι LGBT άνθρωποι παραμένουν αόρατοι, όσο ένα επίσημο έγγραφο απογυμνώνει τους τρανς* ανθρώπους από την ουσιαστική τους ταυτότητα, όσο η τρίτη ηλικία «εξαφανίζεται» παίρνοντας μαζί της και ένα κομμάτι της ιστορίας μας … Εδώ είναι που το βάρος πέφτει σε θέματα ορατότητας γιατί αν δεν σε δουν, δε θα καταλάβουν ότι υπάρχεις. Αν δεν σε συναναστραφούν, δε θα καταλάβουν πως οι διαφορές είναι ελάχιστες έως και ανύπαρκτες. Αν δεν μιλήσουν μαζί σου, είναι αδύνατον ν’ ακούσουν τη φωνή σου…