Βιασμός: Το αθέατο έγκλημα

Γράφει η Ντίνα Ιωακειμίδου

Τι συμβαίνει με το βιασμό, το έγκλημα με τα μεγαλύτερα ποσοστά
ατιμωρησίας, όπου το θύμα θεωρείται εν πολλοίς περισσότερο ατιμασμένο και στιγματισμένο από τον ίδιο τον δράστη;

“Είμαι 14 χρονών και τώρα που θα ανοίξουν τα σχολεία θα πάω στην Α ́ Γυμνασίου. Όταν ήμουν 11 με έβαλαν σε ίδρυμα γιατί με είχαν πιάσει να πουλάω εικόνες που έκλεβα από διάφορες εκκλησίες», δήλωσε η 14χρονη Χριστίνα, θύμα μαστροπείας, στην κατάθεσή της στην ανακρίτρια, αρχές του περασμένου Σεπτέμβρη. Λίγους μήνες
πριν, είχε αποδράσει από το ίδρυμα της Εκκλησίας όπου διέμενε.

Κατέληξε στη Λάρισα όπου τυχαία, όπως είπε, συναντήθηκε με τον πολύτεκνο νονό της. Η 14χρονη βιάστηκε επανειλημμένα από τους φίλους του «πνευματικού της πατέρα», κρατήθηκε παρά τη θέλησή της και εξαναγκάστηκε σε πορνεία για ποσά της τάξεως των 10 και 20 ευρώ. Στο διάστημα που μεσολάβησε έως την αποκάλυψη της υπόθεσης, η 14χρονη υποχρεώθηκε σε ερωτική συνεύρεση με ηλικιωμένους κυρίους, Έλληνες και αλλοδαπούς, Ρομά, καθώς και με ευυπόληπτα μέλη της κοινωνίας της Λάρισας. «Δεν μπορώ να πω με πόσους άνδρες αναγκάστηκα να κοιμηθώ», ανέφερε αλλά: «Θέλω να τιμωρηθεί και ο δικηγόρος που ο νονός μου πήγε για να πάρει την επιμέλειά μου. Πήρε από αυτόν 20 ευρώ, ήμουν μπροστά».

Χανιά: Παραμονές Δεκαπενταύγουστου, 22χρονη κοπέλα καταγγέλλει τον ομαδικό βιασμό της από έξι άτομα, μεταξύ των οποίων και ο φίλος της. Ο ομαδικός βιασμός της νεαρής βιντεοσκοπήθηκε με κινητά τηλέφωνα. Η δικηγόρος των κατηγορουμένων δήλωσε ότι «δεν πρέπει να υπερβάλουμε επειδή τα παιδιά έκαναν μια αταξία».

Κόρινθος: Τον περασμένο Ιούνιο, 22χρονη συλλαμβάνεται για ανθρωποκτονία με μαχαίρι 46χρονου. Συλλαμβάνεται επίσης για συνέργεια και η 17χρονη φίλη της. Όπως δήλωσαν, δέχτηκαν τις πρώτες πρωινές ώρες στο παγκάκι όπου καθόντουσαν σεξουαλική παρενόχληση από τον 46χρονο και αντέδρασαν έτσι από φόβο για τον επικείμενο βιασμό τους. Και οι δύο είναι παιδιά πάμφτωχων και διαλυμένων επί της ουσίας οικογενειών.

Μυτιλήνη: Στον εισαγγελέα παραπέμφθηκε τον περασμένο Μάιο 54χρονος συνταξιούχος στρατιωτικός, καθώς, όπως αποκαλύφθηκε, βίαζε επί τέσσερα χρόνια τις δύο από τις τρεις κόρες του, ηλικίας σήμερα 16 και 14 ετών. Παράλληλα τις υποχρέωνε να παρακολουθούν μαζί του πορνογραφικό υλικό προτού προβεί στις εγκληματικές πράξεις του εναντίον τους.

Μα τι συμβαίνει; Τι συμβαίνει με το βιασμό; Το πλέον αθέατο έγκλημα και μάλιστα με τα μεγαλύτερα ποσοστά ατιμωρησίας. Το μόνο έγκλημα όπου το θύμα θεωρείται εν πολλοίς περισσότερο ατιμασμένο και στιγματισμένο από τον ίδιο τον δράστη.

Η ψευδεπίγραφη πραγματικότητα των αριθμών

«Πρέπει να σταματήσει η ατιμωρησία εκείνων που ευθύνονται για βιασμούς γυναικών», τόνισε το 2010 σε δημόσια παρέμβασή του ο Επίτροπος των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Τόμας Χάμαρμπεργκ, προσθέτοντας παράλληλα ότι «είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε επακριβώς τον αριθμό των
περιστατικών βιασμού γυναικών, δεδομένου ότι τις περισσότερες φορές οι γυναίκες-θύματα φοβούνται να τα καταγγείλουν στις Αρχές. Είτε διότι ο θύτης είναι ο ίδιος ο σύζυγος ή κάποιο από τα πρόσωπα του στενού συγγενικού κύκλου, είτε διότι τα συμβάντα τούς έχουν προκαλέσει σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές βλάβες. Οι αστυνομικές αρχές που διεξάγουν τις έρευνες, προκειμένου να καταλογίσουν ευθύνες στους βιαστές, διακρίνονται από μικρή έως ελάχιστη κατανόηση έναντι των θυμάτων των βιαστών και δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται τις τραυματικές εμπειρίες τους. Για τις υποθέσεις βιασμών γυναικών που φτάνουν τελικά στο δικαστήριο, οι δράστες στις περισσότερες περιπτώσεις μένουν ατιμώρητοι, κι αυτό φαίνεται από τον εξαιρετικά χαμηλό αριθμό των καταδικαστικών αποφάσεων, για περιπτώσεις βιασμών σ’ όλη την Ευρώπη… Ο βιασμός δεν είναι μόνο ένα ιδιωτικό θέμα μεταξύ δύο ατόμων και είναι καιρός να θεωρηθεί η σεξουαλική κακοποίηση ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της εποχής μας».

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, 1 στις 5 γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού. Η πλέον πρόσφατη έρευνα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο διεξήχθη το 2014 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA), υπό τον τίτλο «Βία κατά των γυναικών», με συνεντεύξεις 42.000 γυναικών από τα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με αυτή, 1 στις 10 γυναίκες έχει πέσει θύμα
κάποιας μορφής σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, και 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού από την ηλικία των 15 ετών και άνω. Από τις συμμετέχουσες στην έρευνα, οι οποίες ανέφεραν ότι έχουν πέσει θύματα βιασμού από τον νυν σύντροφό τους, περίπου το ένα τρίτο (31%) δηλώνει ότι έχει υποστεί έξι ή περισσότερα περιστατικά βιασμού από τον σύντροφό τους. Από τις γυναίκες που δηλώνουν ότι έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής βίας από μη σύντροφο, σχεδόν 1 στις  10 αναφέρει ότι στο περιστατικό εμπλέκονταν περισσότεροι του ενός δράστες.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας, κατά τη διάρκεια του 2015 διαπράχθηκαν 122 βιασμοί και 56 απόπειρες βιασμών. Ως προς τους δράστες, οι 88 ήταν ημεδαποί και οι 54 αλλοδαποί. Το 2014 καταγγέλθηκαν 134 βιασμοί και 64 απόπειρες, ενώ συνελήφθησαν 108 Έλληνες και 54 αλλοδαποί. Τα
στατιστικά στοιχεία του 2015 και 2014 καταδεικνύουν ένα βιασμό ανά τρεις ημέρες και ένα βιασμό ανά δυόμισι ημέρες αντίστοιχα.

Και όμως, τα στοιχεία αυτά ουδόλως αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα των βιασμών στη χώρα, αν λάβουμε υπόψη ότι ένα εξαιρετικά περιορισμένο ποσοστό των περιστατικών καταγγέλλεται. Κατά την κλινική ψυχολόγο-συγγραφέα Φωτεινή Τσαλίκογλου, στις 100 περιπτώσεις βιασμού μόλις το 15%-20% καταγγέλλεται στην αστυνομία, ενώ ο δικηγόρος και εγκληματολόγος Άγγελος Τσιγκρής έχει προσδιορίσει το ποσοστό αυτό μόλις στο 6%-8%. Σε κάθε περίπτωση, η γενική εκτίμηση για τις αναφορές των βιασμών περιορίζει το ποσοστό τους μόλις στο 10%. Γιατί; Διότι τα πάντα, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, συνηγορούν σε αυτό ακριβώς: στην αποτροπή και αποθάρρυνση του θύματος βιασμού στο να προβεί στην καταγγελία.

Τι είναι ο βιασμός;

«Ο βιασμός είναι ένα ταξίδι εξουσίας –μία πράξη επιθετικότητας και μία πράξη περιφρόνησης– και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μόνο κατά δεύτερο λόγο σεξουαλικό» (Schwendinger & Schwendinger). Με τον παραπάνω ορισμό συμφώνησαν κι άλλοι επιστήμονες, όπως ο Groth που χαρακτήρισε το βιασμό «“ψευδο-
σεξουαλική πράξη”… ο βιασμός δεν είναι παρά μία πράξη “σεξουαλικοποιημένης βίας”, άσκηση εξουσίας και κυριαρχίας στο θύμα, στη γυναίκα, και επιβεβαίωση του ανδρισμού του θύτη πάνω σε αυτή».(1)

Ο βιασμός αποτελεί, όπως έχει διατυπωθεί, την πιο ακραία μορφή αντικειμενοποίησης, ταπείνωσης και εξευτελισμού αν θρώπου από άνθρωπο. «Οι Schwendinger και Schwendinger παρουσίασαν μια άλλη προσέγγιση του φαινομένου του βιασμού, στηριζόμενοι στην άποψη ότι τα εγκλήματα βίας είναι προϊόντα του
καπιταλισμού. Σύμφωνα με την παραπάνω άποψη, οι αντιφάσεις του καπιταλισμού θα συνεχίσουν να τρέφουν το μίσος και την περιφρόνηση ορισμένων ανδρών προς τις γυναίκες. Οι Baron και Straus, προκειμένου να ερμηνεύσουν το φαινόμενο, παρουσίασαν τη θεωρία του “πολιτισμικού πλεονάσματος”. Σύμφωνα μ’ αυτή τη
θεωρία, ο βιασμός δεν είναι το αποτέλεσμα μόνο των κοινωνικών στάσεων που υποστηρίζουν τη σεξουαλική βία, αλλά υπάρχουν και άλλες πλευρές του πολιτισμού μας που νομιμοποιούν το βιασμό.
Αυτό συμβαίνει όταν τα πρότυπα της βίας που κυριαρχούν στις διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής μας ζωής (π.χ. σωματική τιμωρία στα σχολεία, προβολή βίας από τα μέσα ενημέρωσης, κρατική βία, κ.λπ.) γενικευτούν στις σχέσεις μεταξύ των φύλων…

Σύμφωνα πάντα με τους Baron και Straus, μια άλλη θεωρία που έχει προταθεί, για την εξήγηση του φαινομένου του βιασμού, είναι η θεωρία της “κοινωνικής αποδιοργάνωσης”». (2)

Οι γυναίκες φταίνε

Έως το 1970 και πριν από τη δυναμική παρέμβαση των φεμινιστικών κινημάτων για το βιασμό κατίσχυαν δύο κυρίαρχες λογικές:

Ότι σε κάθε περίπτωση η γυναίκα είναι υπεύθυνη για το βιασμό της και ότι ο βιασμός συνιστά ψυχοπαθολογικό σύμπτωμα που αφορά ελάχιστους άνδρες που είναι ψυχικά άρρωστοι. «Η έννοια της “κουλτούρας του βιασμού” –ως εργαλείο για την ανάλυση και ερμηνεία της σεξουαλικής βίας ενάντια στις γυναίκες– προέρχεται από το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1970», σημειώνει στο UNFOLLOW η Δήμητρα Κογκίδου, καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας στο ΑΠΘ. «Ήταν
τότε που ο βιασμός θεωρήθηκε πράξη βίας που σχετίζεται με την εξουσία που δίνει η πατριαρχία και εντάσσεται σε μια προσπάθεια επιβολής, η οποία έχει άμεση σχέση με την ανισότητα των φύλων και όχι κυρίως με το σεξ και την “ενστικτώδη” σεξουαλική ορμή των ανδρών. Η κουλτούρα του βιασμού μεταβάλλεται κοινωνικά μέσα στο χρόνο και τον τόπο, καθώς επηρεάζεται από τις αλλαγές των έμφυλων ρόλων. Συμπεριφορές που συνήθως συνδέονται με
την κουλτούρα βιασμού είναι να κατηγορούμε το θύμα, η σεξουαλική αντικειμενοποίηση, η υποτίμηση του βιασμού, η άρνηση της ευρείας διάδοσής του και η μη αναγνώριση των επιπτώσεων των διαφόρων μορφών σεξουαλικής βίας. Η κουλτούρα του βιασμού είναι συνυφασμένη με τη διαπόμπευση του θύματος ως πόρνης
(“slut shaming”) στο βαθμό που θα πρέπει να ντρέπεται και να αισθάνεται ένοχη για συγκεκριμένες σεξουαλικές συμπεριφορές που υπερβαίνουν τα έμφυλα στερεότυπα».

Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις, ωστόσο, του εγκλήματος του βιασμού δεν έχουν καταγράψει και τόσο θεαματικές διαφοροποιήσεις όπως αποδεικνύεται. Χαρακτηριστική είναι η υπερασπιστική γραμμή που επέλεξε ο κατηγορηθείς για βιασμό τετράχρονης πρώην δήμαρχος πόλης του Οχάιο των ΗΠΑ.

Ο Ρίτσαρντ Κίναν, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της πόλης Χάμπαρντ μεταξύ 2010 και 2011, παραδέχθηκε σε οικείους του ότι βίαζε την τετράχρονη για τρία συνεχόμενα χρόνια, αλλά υπεραμύνθηκε των πράξεών του, δηλώνοντας ότι «η ανήλικη το ξεκίνησε» και πως «τον προκαλούσε». «Και η επίδραση της κοινωνίας που ενισχύει ή ανέχεται τέτοιες σεξιστικές πρακτικές γιατί παραγνωρίζεται;» ρωτάει η κυρία Κογκίδου.

Η Μαρία Παπανάγνου, ψυχολόγος στο Κέντρο κατά της Σεξουαλικής Κακοποίησης «Ο Δρόμος», κλήθηκε σε εκδήλωση κατά της σεξουαλικής κακοποίησης που διοργάνωσε ο Δήμος Αράχοβας. «Ο παπάς της ενορίας», λέει στο UNFOLLOW, «έλαβε το λόγο δηλώνοντας πως η δημοσιοποίηση τέτοιων περιστατικών δεν ωφελεί κανέναν και ότι εντέλει ο μεγάλος χαμένος είναι το θύμα αυτών των υποθέσεων. Μετά από αυτή την παρέμβαση, η
εκδήλωση διαλύθηκε και τα στόματα βουβάθηκαν».

Τελικά οι δράστες των βιασμών συνιστούν ιδιαίτερες ψυχοπαθολογικές προσωπικότητες; Ερευνητικά έχει αποδειχθεί, σύμφωνα με τον εγκληματολόγο Αντώνη Μαγγανά, όπως και άλλους ερευνητές, ότι «το 97% των ανδρών βιαστών δεν παρουσιάζει κάποιο χαρακτηριστικό ψυχοπαθολογίας ή σεξουαλικής διαστροφής, χωρίς να παραγνωρίζεται και το γεγονός ότι συχνά παρουσιάζουν ορισμένα ψυχολογικά προβλήματα».

«Πώς συμβαίνει στην υπόλοιπη ζωή τους να είναι απολύτως λειτουργικοί και μάλιστα πολλοί εξ αυτών να είναι και οικονομικά εύρωστοι και να εντάσσονται στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις;» διερωτάται η κυρία Παπανάγνου, καθώς αφηγείται την ιστορία του πατέρα που κάθε βράδυ περνούσε από το δωμάτιο των τριών κοριτσιών του με τη σειρά για να τις κακοποιήσει σεξουαλικά. «Η μία εξ αυτών, μεγάλη πια, ζήτησε βοήθεια και εντάχθηκε στους
επιζήσαντες (σ.σ.: όπως αποκαλούνται τα θύματα της σεξουαλικής κακοποίησης σε τρυφερή ηλικία). Η μεγαλύτερη αρνείται ακόμη και το ίδιο το γεγονός. Εντέλει κατέληξε να παντρευτεί έναν άνδρα εξαιρετικά βίαιο, με την καθημερινότητά της να περιλαμβάνει συζυγικό βιασμό και μπόλικη ενδοοικογενειακή βία…»

Ευάλωτες ζωές

Δεν υπάρχει άλλο έγκλημα βίας που να επιφέρει τόσες μετατραυματικές συνέπειες για το θύμα όσο ο βιασμός. Τα θύματα του βιασμού παλινωδούν μεταξύ του «γιατί εγώ;» και του «τι δεν έκανα για να το αποτρέψω». Κατηγορούν συνηθέστατα τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να αυτοπροσδιορίζονται ως άτομα που τους αξίζει αυτή η μοίρα, είναι ευάλωτα όσο κανένα άλλο θύμα εγκληματικής πράξης στην κοινωνική επιρροή, ενώ
βιώνουν τόσο έντονα ψυχολογικά προβλήματα που καθίστανται εύκολοι στόχοι κοινωνικού στιγματισμού και ρατσισμού.

«Είναι τόσο μεγάλο το σοκ που είναι σαν να έχεις χάσει τον εαυτό σου», δηλώνει στο UNFOLLOW ο Θοδωρής Ζέης, νομικός με μεγάλη ενασχόληση με τα θύματα βίας. Όπως προκύπτει από έρευνες που έχουν διεξαχθεί διεθνώς, τα θύματα βιασμού υφίστανται συνολική κατάρρευση, είναι απρόθυμα να μιλήσουν, βιώνουν τρόμο και αγωνία. Μετά το βιασμό κάνουν εμετό, πλένονται μανιωδώς, καίνε τα ρούχα τους, φοβούνται το σκοτάδι, έχουν εφιάλτες, πέφτουν σε κατάθλιψη, συνηθέστατα, δε, προβαίνουν σε απόπειρες αυτοκτονίας. Ταλαιπωρούνται για χρόνια μετά, φοβούνται την οικειότητα και οι σχέσεις τους με τους σημαντικούς άλλους καθίστανται
εξαιρετικά αδύναμες”.

«Το θύμα», προσθέτει ο κ. Ζέης, «αμέσως μετά το βιασμό του και ενώ είναι σε κατάσταση μετατραυματικού σοκ οφείλει να μεταβεί στο αστυνομικό τμήμα όπου θα αντιμετωπίσει συχνά πολύωρη αναμονή – φαντάζεσαι να πρέπει να αναμένεις στις 2 το πρωί στο αστυνομικό τμήμα, επί παραδείγματι της Ομόνοιας, για να δώσεις κατάθεση; Βεβαίως ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί δεν υπάρχουν και οι αστυνομικοί δεν έχουν λάβει κάποια εκπαίδευση ευαισθητοποίησης γι’ αυτές τις υποθέσεις. Εάν το θύμα καταφέρει τελικά να κάνει την καταγγελία, ακολουθούν στη συνέχεια πολλά περισσότερα “αν”… Κινείται η αυτεπάγγελτη διαδικασία όπου συνηθέστατα ο δράστης δεν εντοπίζεται. Το θύμα παίρνει ένα χαρτί για να μεταβεί στην ιατροδικαστική υπηρεσία των νοσοκομείων (που
και αυτές είναι περιορισμένες στην επικράτεια) μόνο του και μόνο στις περιπτώσεις που είναι πολύ άσχημα τραυματισμένο καλείται ασθενοφόρο. Η διαδικασία αυτή έχει ήδη εξοντώσει ολοκληρωτικά το θύμα βιασμού και συνηθέστατα αρνείται να προχωρήσει παρακάτω. Γνωρίζει ότι θα ακολουθήσουν δίκες με μια έδρα εχθρική, όπου θα βιώσει για πολλοστή φορά το βιασμό του και ότι θα δοθούν αλλεπάλληλες αναβολές. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, οι γυναίκες είναι τόσο αποδυναμωμένες που καθυστερούν να προσφύγουν στις διωκτικές αρχές, με αποτέλεσμα να χάνεται το αποδεικτικό υλικό».

Εξάλλου, οι συντριπτικά περισσότερες υποθέσεις βιασμού μπαίνουν στο αρχείο, καθώς είναι το έγκλημα με τις λιγότερες καταδίκες, που κυμαίνονται στο 2% με 3%. Είναι το έγκλημα όπου κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν αναζητείται η ενοχή ή η αθωότητα του κατηγορουμένου, αλλά η αξιοπιστία του θύματος. «Εξετάζεται κατά πόσο αντιστάθηκε, διερευνάται η ζωή του θύματος, ερωτάται κατά πόσο προκάλεσε το βιασμό της και εντέλει υφίσταται μια δεύτερη και τρίτη και τέταρτη θυματοποίηση μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία», σημειώνει η Κική Πετρουλάκη, ψυχολόγος και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κατά της Βίας. «Η καλή γυναίκα στις συλλογικές αναπαραστάσεις είναι αγνή. Γι’ αυτήν ο βιασμός είναι χειρότερος από το θάνατο και
συνεπώς θα μπορούσε να αντισταθεί μέχρι θανάτου προκειμένου να τον αποφύγει. Μετά από τέτοια μάχη, το θύμα θα πρέπει να είναι τουλάχιστον σοβαρά τραυματισμένο. Αν δεν υπάρχει στοιχείο τραυματισμού, αν δηλαδή το θύμα προτίμησε να βιαστεί από το να πεθάνει, τότε τα τρίτα άτομα υποθέτουν ότι το θύμα συναίνεσε στο βιασμό του. Κανένας δεν περιμένει από ένα θύμα ληστείας να προβάλει αντίσταση, ιδίως όταν ο ληστής κρατάει όπλο. Αντίθετα το θύμα του βιασμού αναμένεται να αντισταθεί ανεξάρτητα από το βαθμό βίας που του ασκείται. Στην αντίθετη
περίπτωση, η αξιοπιστία του τελεί υπό αμφισβήτηση». (3)

Το ανώτατο δικαστήριο της Κύπρου, τον περασμένο Ιούλιο, προκειμένου να προβεί στη μείωση της ποινής δύο δραστών που επί ώρες βίαζαν το θύμα τους μέσα στο δάσος, επικαλέστηκε το γεγονός ότι το θύμα δεν έφερε στο σώμα της σημάδια υπέρμετρης βίας, την ηλικία του θύματος που δεν ήταν «ούτε μεγάλη ούτε μικρή», και το γεγονός ότι δεν παρουσίασε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, χωρίς ωστόσο αυτό να τεκμαίρεται από επιστημονικά ευρήματα. Το θύμα εν προκειμένω μάλλον τιμωρήθηκε για το σθένος της να καταγγείλει το περιστατικό και να μην υποπέσει σε καμία αντίφαση κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας…

Η κατάσταση στα σχολεία και η περίπτωση της Αμαρύνθου

Η Βίλμα Μενίκη, καθηγήτρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επιμορφώτρια σχολικής διαμεσολάβησης για την πρόληψη της ενδοσχολικής βίας, έχει παραπέμψει, όπως δηλώνει στο UNFOLLOW, περιστατικά βιασμών μαθητριών στον εισαγγελέα. Περιστατικά που είχαν να κάνουν με βιασμούς από γνωστά και συγγενικά πρόσωπα. «Στα παιδιά, αν δώσεις χώρο, θα σου μιλήσουν», επισημαίνει. «Όσο οι ενήλικες σιωπούμε, τόσο τα παιδιά βουβαίνονται. Αισθάνονται τρόμο, φόβο, ντροπή και αυτοενοχοποιούνται. Στις περιπτώσεις που έχουν υποπέσει στην αντίληψή μου, τα παιδιά εξέφρασαν και αγωνία για τους γονείς τους, μην τους συμβεί κάτι. Έπρεπε να τα καθησυχάσουμε ότι δεν θα πάθει τίποτε ο μπαμπάς, τίποτε η μαμά». Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό βιασμών που προσδιορίζεται στο 40% διαπράττεται από συγγενικά, οικογενειακά πρόσωπα και γνωστούς. Είναι τα περιστατικά με τα μικρότερα ποσοστά καταγγελιών. «Ανύπαρκτη είναι η δουλειά που γίνεται στα σχολεία στον τομέα της ισότητας των φύλων», καταλήγει η κυρία Μενίκη. «Μέσα στα σχολεία
αναπαράγονται όλα τα σεξιστικά πρότυπα, ακόμη και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς».

Το 2006, η Αμάρυνθος της Εύβοιας βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα όταν μια 15χρονη αριστούχος μαθήτρια από τη Βουλγαρία, συνοδευόμενη από τη μητέρα της, κατήγγειλε στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής τον ομαδικό βιασμό της στο σχολείο της, που τελούσε υπό κατάληψη, από τέσσερις συμμαθητές της. Το περιστατικό του βιασμού βιντεοσκοπήθηκε από τρεις συμμαθήτριές της. «Ο Τ. με είδε να κλαίω γονατιστή και έπεσε πάνω μου γυμνός. Με πίεσε και εγώ υπέκυψα. Ήμουν πια σαν νεκρή. Στη συνέχεια, μπήκαν μέσα στην τουαλέτα και οι
υπόλοιποι κατηγορούμενοι. Με ανέβασαν στο νιπτήρα. Μου κράτησαν τα χέρια και τα πόδια και ο Κ. με βίασε μέχρι που εκσπερμάτωσε. Όλοι μαζί χοροπηδούσαν σαν νικητές», είχε δηλώσει στην κατάθεσή της.

Η τοπική κοινωνία στράφηκε κατά της μαθήτριας καταγγέλλοντάς την για ψευδομαρτυρία, κατά την ακροαματική διαδικασία. Το 2010, κατέθεσαν 40 μάρτυρες υπέρ των κατηγορουμένων, ενώ από την πλευρά του θύματος του ομαδικού βιασμού δεν υπήρξε, πλην της μητέρας της, κανένας μάρτυρας. «Το τσάκισαν το κορίτσι», δηλώνει στο UNFOLLOW η γνωστή φεμινίστρια Σίσσυ Βωβού, υπεύθυνη του δικτυακού τόπου tomov.gr. «Η έδρα στάθηκε εντελώς εχθρικά εναντίον της, ενώ ακούστηκαν τέρατα κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας. Ένα πραγματικό βασανιστήριο».

Η Φωτεινή Σιάνου, εκ μέρους του Κέντρου Έρευνας και Δράσης για την Ειρήνη (ΚΕΔΕ), ανέλαβε τη μετακόμιση της κοπέλας και της μητέρας της στην Αθήνα, ενώ κινήθηκαν οι διαδικασίες για να γίνει δεκτή σε ιδιωτικό σχολείο της Αθήνας με υποτροφία. «Ήταν αριστούχος μαθήτρια και μάλιστα εργαζόμενη, όμορφο κορίτσι, φτωχή, παιδί μονογονεϊκής οικογένειας, αλλοδαπή και γυναίκα», λέει η κυρία Σιάνου στο UNFOLLOW. «Φύλο, φυλή και τάξη, λοιπόν. Όλες οι αμαρτίες συγκεντρωμένες. Και, παρ’ όλα αυτά, μητέρα και κόρη είχαν το
σθένος να καταγγείλουν τον ομαδικό βιασμό και διασύρθηκαν και αποπέμφθηκαν».

Kαι τα Μέσα της εποχής τι στάση κράτησαν; Σταχυολογούμε: «Να τιμωρηθεί με τη λήθη η Αμάρυνθος… Δεν χρειάζονται πια ρεπορτάζ και πληροφορίες. Η ετυμηγορία μας ήταν απόλυτη. “Εις θάνατον”… Το είπαν με τον τρόπο τους και οι προοδευτικές κυρίες που πήγαν επί τόπου να καταγγείλουν τον ρατσισμό. (σ.σ.: αναφέρεται στις διαδηλώσεις που προηγήθηκαν της δίκης)». (Ελευθεροτυπία). «Αλήθεια, ως τι “επισκέφθηκαν” την
Αμάρυνθο, οι συγκεκριμένες κυρίες; Ως καλοπροαίρετοι και φιλέρευνοι -ενεργοί πολίτες, ή ως οιονεί “κατακτητές” που ήθελαν να παραδώσουν… μαθήματα καλής συμπεριφοράς στους “υπηκόους” τους;» (Αυριανή).
«Τα ΜΜΕ στην απόδοση της είδησης του βιασμού αναπαράγουν όλα τα στερεότυπα και το σεξισμό της πατριαρχικής κοινωνίας», σχολιάζει στο UNFOLLOW o Γιώργος Πλειός, καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ. «Το θύμα είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω της προσεκτικής επιλογής
των λέξεων υποδεικνύεται ως ο υπεύθυνος του βιασμού του. Εξάλλου και η θρησκεία διαδραματίζει το ρόλο της επ’ αυτού, καθώς η γυναίκα παρουσιάζεται ως Εύα που παρασύρει τον Αδάμ και ως αμαρτωλή που αναζητεί τον εξαγνισμό. Όσο πιο εμπορικά είναι τα μέσα τόσο λιγότερα είναι τα φίλτρα ενός κανονιστικού πλαισίου αξιών. Στις δε περιπτώσεις των δραστών που προέρχονται από τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα η ψυχοπαθολογία παρουσιάζεται ως κανονικότητα, ενώ για τα ανώτερα απλά ως μια παρέκκλιση».

dsc_8480-620x413
Στη συγκέντρωση που πραγματοποίησαν στην Καπνικαρέα στις 24 Σεπτεμβρίου μέλη της κίνησης «Καμία Ανοχή στους Βιασμούς» σημειώνουν: «Στον βιασμό –στον κάθε βιασμό– συναινούν σιωπηλά ολόκληρες κοινωνίες. Συναινούν τα ΜΜΕ, που παρουσιάζουν την κάθε περίπτωση βιασμού, δολοφονίας και κακοποίησης ως σοκαριστικό μεμονωμένο γεγονός. Συναινούν όσοι αρχικά πέφτουν από τα σύννεφα, κάθε φορά, και στη συνέχεια ξεχνούν γρήγορα. Συναινούν και όσοι θεωρούν αποκλειστική ευθύνη των ίδιων των γυναικών την προστασία
τους. Εμείς αρνούμαστε να ξεχάσουμε…»

1. Α. Τσιγκρής, «Το έγκλημα του βιασμού: Θεωρητικές προσεγγίσεις» (Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 1996)
2. ό.π.
3. Α. Τσιγκρής, «Βιασμός: Θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση των αναφορών του στην
αστυνομία» 1996 (διδακτορική διατριβή)

ΠΗΓΗ: Περιοδικό Unfollow Οκτώβρης 2016

ctg90mrwyaasxnu

14369999_10153725656836761_9066255276471873935_n