Η ποίηση, η Λύντια Στεφάνου και η Ελλάδα

Παρουσίαση Βέρα Σιατερλή

Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου. Η αρχική έμπνευσή της ανήκει στον έλληνα ποιητή Μιχαήλ Μήτρα, ο οποίος το φθινόπωρο του 1997 πρότεινε στην Εταιρεία Συγγραφέων να αποφασιστεί ο εορτασμός της ποίησης στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες.

Η εισήγησή του έφτασε στα χέρια του τότε ποιητή προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων Κώστα Στεργιόπουλου. Η ποιήτρια Λύντια Στεφάνου πρότεινε ως ημέρα εορτασμού την 21η Μαρτίου, την ημέρα της εαρινής ισημερίας, που συνδυάζει το φως από τη μία και το σκοτάδι από την άλλη, όπως η ποίηση, που συνδυάζει το φωτεινό της πρόσωπο της αισιοδοξίας με το σκοτεινό πρόσωπο του πένθους. Η πρώτη Ημέρα Ποίησης γιορτάστηκε το 1998 στο παλιό ταχυδρομείο της πλατείας  Κοτζιά. Ετοιμάστηκε με ελάχιστα έξοδα και πολλή εθελοντική δουλειά, και είχε μεγάλη επιτυχία.

Την επόμενη χρονιά ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO, εισηγήθηκε στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του οργανισμού η 21η Μαρτίου να ανακηρυχθεί Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, όπως η 21η Ιουνίου είναι Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής. Οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι Τυνήσιοι και άλλοι πρέσβεις από χώρες της Μεσογείου υποστήριξαν την εισήγηση και η ελληνική πρόταση υπερψηφίστηκε.

Τον Οκτώβριο του 1999, στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO στο Παρίσι, η 21η Μαρτίου ανακηρύχθηκε Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης.

Μονόλογος και χορικά για μια νύχτα του Μάη

«και εδόθη αυτώ η κλεις του φρέατος της αβύσσου»
Αποκάλυψις Ιωάννου

Κόκκινο αγκάθι
Πυράγκαθο
Ρίζες βασανισμένες του ύπνου
Κι εγώ σαν τους τρελλούς να ψάχνω
– Κοιμήσου ήσυχα.
Στα κάγκελα φυτρώνουν λυγεροί
Κισσοί και φίδια και μακριές μορφές
Αγκαλιασμένες.
– Τώρα κοιμήσου.
Δεν θα περάσεις δυο φορές
Στην ίδια λεωφόρο με τις μπουκαμβίλιες.
– Άκου τους ίσκιους πώς φυσούν
Στο μέτωπο
Φιλιά,
Κορμιά ταξιδιών,
Χόρτο ενός άλλου κόσμου

Ένα κορίτσι που δεν ήξερα
Ξαπλώθηκε στη μέση του δημόσιου δρόμου.
Δεν είχε πρόσωπο καθώς τ’ αγάλματα τη νύχτα
Που αναπνέουν με τις ρίζες
–Έτσι όλα τη νύχτα–
Κι όσοι διασκέδαζαν με χαρταετούς στο λόφο
Δένουν τους σπάγκους στις πέργολες και κατεβαίνουν
Ως τη θάλασσα
Κι ακούς τα καΐκια που βάφουν το νερό
Το τρίξιμο του ξύλου
Τις λυγαριές τα τριζόνια…
Το κορίτσι σαν φτιαγμένο από σύρμα, θύμιζε
Τραίνα που κατεβαίνουνε τους καταρράχτες.
Μια ωραία κιθάρα
Οι χορδές τεντωμένες
Πάνω στον κοίλο ορίζοντα καθώς τον βλέπουν τα σκουλήκια
Μάτι
Μιας επιφάνειας γυαλιστερής πιο πράσινης από μήλο
Το κορίτσι δάγκωνε την άσφαλτο κ’ εξαφανίστη
Μέσ’ στη γης.
[…]

Κι εγώ σαν τους τρελούς
Πήρα ένα αντίλαλο
Τον αγκάλιασα
Κι έγινε φως.
[…]

Λύντια Στεφάνου

Λύντια Στεφάνου Βιογραφικά στοιχεία

Η Λύντια Στεφάνου, το γένος Γεωργούλη, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1927 από οικογένεια πολιτικών (ο πατέρας της, αντιστράτηγος Σπυρίδων Γεωργούλης, είχε χρηματίσει βουλευτής και κατά διαστήματα υπουργός, και από την πλευρά της μητέρας της είχε στενή συγγένεια με τον Γεώργιο Παπανδρέου). Ανιψιά του φιλολόγου και ιστορικού της φιλοσοφίας Κωνσταντίνου Γεωργούλη, απολάμβανε τα πλεονεκτήματα της μεγάλης βιβλιοθήκης του και στα δώδεκά της είχε διαβάσει ήδη το Συμπόσιο του Πλάτωνα. (…) [εκτός από γαλλικά και αγγλικά] γνώριζε επίσης σε ικανοποιητικό βαθμό ισπανικά, ιταλικά, βουλγαρικά και γερμανικά. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε ελεύθερες σπουδές στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Φιλοσοφία, Ψυχολοαγία, Νεότερη Γλωσσολογία). Επίσης, σπούδασε στη Σχολή Ρυθμικής και Ορχηστρικής Τέχνης της Κούλας Πράτσικα. Σύζυγος του διπλωμάτη και λογίου Αλέξη Στεφάνου.

(…) Δημοσίευσε για πρώτη φορά ποιήματά της σε ηλικία 17 ετών, στην Κατοχή, στο περιοδικό Νεανική φωνή (αρ. φ. 5, Μάρτιος 1944) με το πατρικό της επώνυμο και στη συνέχεια στα πρωτοποριακά για την εποχή τους περιοδικά Παλμός (1944), Αιγαίο (1945) και Στάχυς (1950), στην ιδρυτική ομάδα των οποίων ανήκε. Ήταν επίσης μέλος, μαζί με το σύζυγό της, της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού Τετράδιο. Συνεργάστηκε ακόμα με πολλά άλλα περιοδικά: Γράμματα και Τέχνες, Εποχές, Ζυγός, Καινούρια Εποχή, Τομές, Νέα Ελληνικά, Πολιορκία, Νέα Εστία, Τομές, Συμπόσιο, κ.ά.

Ήταν μεταξύ των ιδρυτών της Εταιρείας Συγγραφέων (1981) και επανειλημμένα μέλος του διοικητικού της συμβουλίου. Την περίοδο 1953-1979 έζησε στο εξωτερικό (Ιερουσαλήμ, Σόφια, Άγκυρα, Λευκωσία, Γενεύη, Λονδίνο, Καμπέρα), καθώς ήταν σύζυγος διπλωμάτη, του Αλέξανδρου Στεφάνου, που ήταν και λόγιος. Ήταν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Συμποσίου Ποίησης της Πάτρας (αρχές δεκαετίας του ’80).

Σε αντίθεση με την πρώιμη εμφάνισή της στα γράμματα, μεσολάβησαν 14 χρόνια ως την έκδοση της πρώτης συλλογής της, Ποιήματα, το 1958, την οποία ακολούθησαν άλλες 4 μόλις, σε διάστημα 45 χρόνων: Τοπία από την καταγωγή και την περιπλάνηση του Υκ (1965), Έξι επεισόδια από τον Κύκλο των τεράτων (1971), Τα Μεγάφωνα (1973) και Οι λέξεις και τα πράγματα (1983).

(…) Συμμετείχε με εισηγήσεις για την ποίηση σε πολλά συνέδρια εντός και εκτός Ελλάδος, στο Στρασβούργο, τη Νέα Υόρκη, την Ουαλία, την Πάτρα, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη κ.α.

(…) Χαρακτηριστικά της ποίησης της Στεφάνου είναι ο πλούσιος λυρισμός, η ευρηματικότητα και η πρωτοτυπία των εικόνων που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο γλωσσικό ιδίωμα απ’ τη μια, κι από την άλλη η αναζήτηση της πνευματικής υπόστασης της ζωής και του κόσμου. Η Λύντια Στεφάνου τοποθετείται στη μεταπολεμική ελληνική ποίηση. Στην πρώτη της ποιητική συλλογή αντλεί τη θεματική της από τα βιώματα της περιόδου της γερμανικής κατοχής, ενώ στην πορεία του έργου της στράφηκε προς την προσπάθεια απεικόνισης του αδιεξόδου του ανθρώπου μπροστά στις απάνθρωπες συνθήκες ζωής του σύγχρονου κόσμου. Βασικό χαρακτηριστικό της γραφής της είναι ο συνδυασμός του λυρικού στοιχείου με τη θεωρητική σκέψη, η οποία πηγάζει από τη θητεία της στη λογοτεχνική κριτική και τη θεωρία της λογοτεχνίας. Το 1994 τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο δοκιμίου για το Γενικά και ειδικά για την ποίηση.

Έχει αφήσει και σημαντικό μεταφραστικό έργο.
Της απονεμήθηκαν:
♦ το 1973 το 2ο Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για τη μελέτη «Το πρόβλημα της μεθόδου στη μελέτη της ποίησης»,
♦ το 1994 το Βραβείο Κριτικής – Δοκιμίου για τη μελέτη «Γενικά και ειδικά για την ποίηση».

Ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά. Πέθανε την 6η Φεβρουαρίου 2013 στην Αθήνα.

Έργα
Ποιήματα
♦ Ποιήματα (1958)
♦ Τοπία από την καταγωγή και την περιπλάνηση του Υκ (1964)
♦ Έξι επεισόδια από τον κύκλο των τεράτων (1971)
♦ Τα μεγάφωνα (1973)
♦ Οι λέξεις και τα πράγματα (1983)

Μελέτες
♦ Το πρόβλημα της μεθόδου στη μελέτη της ποίησης
♦ Γενικά και ειδικά για την ποίηση

Μεταφράσεις
♦ Claude Mossé «Επίτομη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας 2000 – 31 π.Χ.»
♦ C. M. Woodhouse «Η ιστορία ενός λαού»
♦ Jacqueline De Romilly «Ο Θουκυδίδης και ο αθηναϊκός ιμπεριαλισμός»
♦ Guillaume Apollinaire «Η καθιστή γυναίκα»
♦ C. M. Bowra «Ποίηση και πολιτική 1900-1960»
♦ François Suard «Ευρωπαϊκά γράμματα»

Πηγές: el.wikipedia.org, ekebi.gr/frontoffice/portal, http://mandragoras-magazine.gr, http://stigmalogou.blogspot.gr