Γράφει η Σίσσυ Βωβού-Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΕΠΟΧΗ της 4-1-2004
Αναδημοσιεύω σήμερα άρθρο μου για το θέμα πορνεία-επάγγελμα, με αφορμή συνέδριο που πραγματοποιείται αύριο για το θέμα αυτό. Όλα τα στοιχεία και οι απόψεις που περιλαμβάνονται είναι επίκαιρα, μόνο που το θέμα της πορνείας-επάγγελμα και της πορνείας-επιχείρηση έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο σε κάποιους κύκλους, σε σύγκριση με 13 χρόνια πριν. Σημαντικό παράδειγμα, ότι η Διεθνής Αμνηστία έλαβε απόφαση το 2015 για την υποστήριξη της πορνείας επάγγελμα και την αποποινικοποίηση της μαστροπίας. Η δημιουργία μεγάλων κερδοφόρων επιχειρήσεων είναι πλέον δυστυχώς γεγονός σε κάποιες χώρες. Εκεί, οι μαστροποί δεν είναι πλέον αποδιοπομπαίοι, είναι σύγχρονοι επιχειρηματίες, κάποιοες μάλιστα επιχειρήσεις έχουν μπει και στο χρηματιστήριο, όπως στην Αυστραλία, για να επαναβεβαιωθεί και ενταθεί η άποψη ότι όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται σ’ αυτή τη νεοφιλελεύθερη και πατριαρχική βέβαια κοινωνία, και ότι το κέρδος δεν είναι ντροπή, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Σε άλλες χώρες, ακολουθείται το σουηδικό μοντέλο, για την πλήρη απαγόρευση της πορνείας και δίωξη του πελάτη.
Ο αγώνας για τη χειραφέτηση των γυναικών και για την αυτοδιάθεση του σώματός τους είναι μακρόχρονος, και απορρίπτει την ιδέα ότι το σώμα των γυναικών μπορεί να ανήκει στον πατέρα, τον αδελφό, το σύζυγο αλλά και κάποιον που μπορεί να το αγοράζει για κάποιο διάστημα. Η σεξουαλικότητα της γυναίκας δεν μπορεί να είναι αντικείμενο κανενός, παρά μόνο της ίδιας.
Και ο αγώνας αυτός βασίζεται στη γνώση ότι το εμπόριο των γυναικών είναι παμπάλαια πρακτική, ευρύτατα διαδεδομένη, με διάφορες μορφές στην ιστορία και με επίκεντρο την οικογένεια και τις συνθήκες του γάμου. Ένα μικρό μέρος του εμπορίου των γυναικών, αποτελούσε πάντα η πορνεία που οργανωνόταν επίσης από κάποιους άνδρες, με σκοπό την διαχείριση του κέρδους από το σώμα των γυναικών που ήταν έξω από το χώρο του γάμου και της οικογένειας.
Το σύστημα της πορνείας αναπαράγει στο δικό του επίπεδο την παγκόσμια σχέση κυριαρχίας των ανδρών πάνω στις γυναίκες, ωθώντας την στα άκρα, αποτελεί δηλαδή συγχρόνως την αντανάκλαση, τη συνέπεια αλλά και το παράδειγμα, τη μαθητεία, για το τι μπορούν οι άντρες να περιμένουν από τις γυναίκες.
Ο έλεγχος του γυναικείου σώματος, συνεπώς, αναπαράγεται στα διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια, είτε τα επίσημα και τα αποδεκτά, είτε τα περιθωριοποιημένα από την κοινωνία πλαίσια της πορνείας.
Επίσης κατά συνέπεια, ο αγώνας των γυναικών για την αυτοδιάθεση του σώματός τους συνεχίζει σε όλα τα επίπεδα.
Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν
Η απότομη και μαζική αλλαγή των συνθηκών της πορνείας τα τελευταία είκοσι χρόνια, στην ουσία δεν αλλάζει τη φύση του φαινομένου. Απλώς, τα δικαιώματα των ανδρών πάνω στο γυναικείο σώμα επανέρχονται με νέα ορμή και διεκδίκηση, αφού η πορνική αγορά κατακλύζεται από τις γυναίκες μετανάστριες που είναι πιο απροστάτευτες και συνεπώς πιο ευάλωτες, βρίσκονται σε συνθήκες σκληρότερης εκμετάλλευσης ώστε ευκολότερα το «αγαθό» της πορνείας να μπορούν να το «απολαμβάνουν» όλοι οι άνδρες, χωρίς, ας πούμε, ταξικούς φραγμούς.
Παρόμοια μαζικά φαινόμενα έχουν παρουσιαστεί και στο παρελθόν, επίσης δεν είναι καθόλου καινούρια. Σε κάθε μια από τις εποχές των μεγάλων και μαζικών μεταναστεύσεων, έχουμε μια έξαρση του φαινομένου της μεταναστευτικής πορνείας και της καταναγκαστικής πορνείας. Στην Ελλάδα την εποχή της έλευσης των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, από το 1925 έως το 1935 περίπου, τα φαινόμενα αυτά γνώρισαν μια μεγάλη έξαρση, όπως μας λέει η ιστορία. Αλλά όπως διαβάζουμε και τα σχετικά με τα συμπόσια των αρχαίων Ελλήνων, στα οποία βεβαίως μετείχαν μόνον άνδρες, όταν μέθαγαν και ήθελαν διασκέδαση, φώναζαν τις αυλητρίδες, οι οποίες ήταν σκλάβες καλλιτέχνιδες για να χορέψουν και να παίξουν μουσική, ενώ μετά τις έπαιρναν στα ιδιαίτερα. Κάτι σαν κι αυτό που γίνεται σε κάθε στριπτιζάδικο της Αθήνας ή της επαρχίας όπου, αφού οι πελάτες απολαμβάνουν το στριπ τιζ των ξένων γυναικών, τις μεταφέρουν στα ιδιαίτερα δωμάτια του κέντρου. Μόνο που στα σημερινά λείπουν οι φιλοσοφικές συζητήσεις.
Σήμερα λοιπόν έχουμε αυτές τις νέες μορφές, τουλάχιστον για την μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδο, όπου η κλασική πορνεία συμβιώνει αλλά υπερκαλύπτεται σταδιακά, από την πορνεία των αλλοδαπών γυναικών που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι καταναγκαστική.
Μια σημερινή ανάλυση της πορνείας πρέπει να συνυπολογίζει την πορνεία των αλλοδαπών γυναικών και την καταναγκαστική πορνεία, χωρίς όμως να χάνει τη βάση της ανάλυσής της, που για μεν τις φεμινίστριες είναι η απόρριψη του «δικαιώματος» των ανδρών για χρήση του γυναικείου σώματος ως αναλώσιμου αντικειμένου, ενώ για την κυρίαρχη αντίληψη (ανδρών και γυναικών, δυστυχώς) είναι το «δικαίωμα» των ανδρών στην θεμιτή τους απόλαυση με τις γυναίκες που είναι εκτός των «ηθικών αρχών» της κοινωνίας μας.
Η πορνεία ως βιοπορισμός
Όσον αφορά την κοινωνική και νομική υπόσταση της πορνείας, υπάρχουν διάφορες και διαφορετικές απόψεις, τόσο μέσα στο φεμινιστικό κίνημα όσο και γενικότερα.
Υπάρχει η άποψη που θεωρεί ότι αφού η πορνεία είναι καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών, πρέπει να απαγορευθεί, χωρίς βεβαίως να διώκονται τα εκδιδόμενα πρόσωπα, αλλά με δίωξη του πελάτη.
Υπάρχει η άποψη που πιστεύει ότι με δεδομένες τις συνθήκες της πατριαρχίας και της φτώχιας και παρά το γεγονός ότι η πορνεία είναι ένα «προνόμιο» των ανδρών απέναντι στις γυναίκες, η πορνεία πρέπει να είναι ελεύθερη αλλά να μην θεωρείται επάγγελμα, και να απαγορεύεται η συμμετοχή τρίτων προσώπων (μαστροπών όποιου είδους).
Τέλος υπάρχει και η άποψη ότι η πορνεία πρέπει να είναι ένα επάγγελμα όπως όλα τα άλλα, με την επιχειρηματική οργάνωσή του, τη διαφήμιση, την εκπαίδευση των εκδιδομένων προσώπων και λοιπά.
Η συζήτηση βέβαια δεν είναι νέα, όπως νέοι δεν είναι και οι αγώνες των γυναικών για την ισότητα και την αυτονομία του σώματός τους. Εμείς θα υποστηρίξουμε τη δεύτερη άποψη στηρίζοντάς την και στη σύμβαση του ΟΗΕ του 1949, που ακόμα δεν έχει κυρωθεί από την Ελλάδα. Πάντως ο ελληνικός νόμος για τη διαχείριση της πορνείας, ο 2734/1999 για τα «εκδιδόμενα με αμοιβή πρόσωπα», κατά ένα μέρος βασίζεται στη φιλοσοφία της σύμβασης του 1949, ενώ κατά ένα άλλο μέρος πλησιάζει την έννοια της πορνείας-επάγγελμα. (Σύνδεσμος για τη Σύμβαση του ΟΗΕ**)
Μια καλή παρουσίαση της φιλοσοφίας και των συζητήσεων περί την πορνεία στο πλαίσιο του ΟΗΕ το 1948-1949 υπάρχει σε ένα ψήφισμα των Γάλλων Πρασίνων, του 2001, το οποίο βρίσκεται στον ιστότοπο http://perso.club-internet.fr/lipietz/CD/CD_MotionCnirProstitution.htm.*
Αναφέρει μεταξύ άλλων: Η Σύμβαση του 1949, απαγορεύοντας τη μαστροπεία και αναγνωρίζοντας συγχρόνως το δικαίωμα των ατόμων να εκπορνεύονται χωρίς νομικό ή ρυθμιστικό έλεγχο, προσδιόρισε τον ίδιο τύπο περιορισμών: κάθε άτομο μπορεί ν’ αξιολογεί για λογαριασμό του μέχρι ποιο σημείο το αντάλλαγμα σε χρήμα, δώρα ή ανέσεις για την παρεχόμενη “σεξουαλική υπηρεσία”, συμβιβάζεται με την αντίληψή του για την προσωπική του αξιοπρέπεια. Ωστόσο οι απαγορευτικές (της πορνείας) κοινωνίες, καταγγέλλουν ως “ασυμβίβαστη με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια” την εμπορευματοποίηση του σώματος του άλλου για αποκόμιση κέρδους.
Με την αναγνώριση των συνθηκών που μπορεί να ωθούν κάποιες γυναίκες στην πορνεία, αλλά και με βάση το σεβασμό στην αυτονομία του γυναικείου σώματος, μπορούμε να πούμε ότι η άποψη της εκπόρνευσης κατά μόνας και χωρίς τη μεσολάβηση προσώπων και φορέων ή κατασταλτική πολιτική θεσμών της πολιτείας, είναι η μόνη ρεαλιστική, χωρίς ηθικολογικές παραμέτρους, με σεβασμό στα εκδιδόμενα πρόσωπα αλλά και χωρίς την μετατροπή της σε ένα «επάγγελμα», χωρίς τον κίνδυνο της προώθησής της και της αύξησης της αγοράς.
Υπάρχει πάντα το ζήτημα της προστασίας των εκδιδομένων προσώπων, τα οποία συχνά γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις πολλά υποσχόμενες «επιχειρηματικές δραστηριότητες» κάποιων επίδοξων μαστροπών. Αυτό σίγουρα μπορεί να επιτευχθεί σε κάποιο βαθμό με την κατάλληλη κοινωνική διαπαιδαγώγηση, και το γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα είναι αυτό που έχει αγωνιστεί για την αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα των εκδιδομένων γυναικών. Ιδιαίτερα έχει αγωνιστεί εναντίον της βίας που ασκείται πολλαπλάσια ενάντια στις εκδιδόμενες γυναίκες και, βεβαίως, το βιασμό, που όταν αφορά αυτές, σπάνια δυστυχώς τιμωρείται.
Με βάση αυτή την προσέγγιση, φυσικά δεν μπορούμε να δεχθούμε τον όρο sex workers (εργάτριες του σεξ), αφού πιστεύουμε ότι για να είναι κάποια εργάτρια, πρέπει να υπάρχει και εργοδότης. Στην προκειμένη περίπτωση μαστροπός, ή αναβαθμισμένος μαστροπός που ονομάζεται ή λειτουργεί ως επιχειρηματίας.
Δεν θέλουμε να κάνουμε παιχνίδι με τις λέξεις όταν λέμε ότι δεν δεχόμαστε την πορνεία ως επάγγελμα, αλλά δεχόμαστε ότι κάποιες γυναίκες για μεγάλα διαστήματα της ζωής τους βιοπορίζονται ως εκδιδόμενες. Για τη διασφάλιση των υπόλοιπων δικαιωμάτων τους, δηλαδή για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, για σύνταξη, υπάρχει και η αυτασφάλιση στα ταμεία. Αν όμως δεχθούμε την έννοια επάγγελμα αντί της έννοιας βιοπορισμός, τα αιτήματα της ισοτίμησης αυτού του επαγγέλματος με όλα τα άλλα θα επακολουθήσουν φυσιολογικά, όπως γίνεται εν μέρει στην Ελλάδα από το ΚΕΓΕ (Κίνημα Εκδιδομένων Γυναικών Ελλάδας).
Τέλος και για να επανέλθουμε στην καταναγκαστική πορνεία, λειτουργούν κάποιες «επιχειρήσεις» ως νόμιμες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών ή διασκέδασης (νυχτερινά κέντρα, μασατζίδικα, μπαρ κ.λπ.), οι οποίες όμως απασχολούν παράνομες και συχνά καταναγκασμένες ή ακόμα και κλειδωμένες γυναίκες που τις εξωθούν στην πορνεία.
Στην περίπτωση μετατροπής της πορνείας σε ένα απ’ όλα τα επαγγέλματα, οι επιχειρήσεις αυτές απλώς θα έβγαζαν νομιμοποιητικά έγγραφα σε κάποιες απ’ αυτές τις γυναίκες, και στις περισσότερες περιπτώσεις θα εξακολουθούσαν να τις καταναγκάζουν με την άσκηση βίας, με το φόβο ότι θα τις εκθέσουν στις κοινωνίες προέλευσής τους και με την οικονομική εξάρτηση. Δηλαδή, η ζωή των μαστροπών-επιχειρηματιών θα γινόταν πολύ ευκολότερη, και η προσπάθεια απεμπλοκής των μεταναστριών πολύ δυσκολότερη. Το λόμπι για την επαγγελματοποίηση της πορνείας είναι ισχυρό τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και το λόμπι αυτό βεβαίως προέρχεται από τους «επιχειρηματίες» και τους διακινητές που θέλουν να νομιμοποιηθούν. Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο 34 στο σχέδιο νόμου για τη νομιμοποίηση των μεταναστών το 2002, που μιλούσε για «καλλιτέχνες κέντρων διασκέδασης» και φωτογράφιζε τη νομιμοποίηση της μικρομεσαίας καταναγκαστικής πορνείας στην Ελλάδα. Μετά από σκληρό αγώνα των γυναικείων οργανώσεων το άρθρο αυτό αποσύρθηκε την τελευταία μέρα πριν την ψήφιση του νόμου.
Και ο πελάτης;
Μας ξέφυγε όμως ο πελάτης: Τα εκδιδόμενα πρόσωπα δεν είναι μόνο γυναίκες. Σε κάποιες χώρες όπως στην Ισπανία και τη Γαλλία, μάλιστα, το ποσοστό των τραβεστί φθάνει το 30%, γι’ αυτό εξάλλου και χρησιμοποιούμε τον όρο εκδιδόμενα πρόσωπα. Πάντως, οι πελάτες είναι στην ολότητά τους άνδρες. Επομένως η έννοια του «δικαιώματος» των ανδρών να αγοράζουν ένα σώμα δεν αλλάζει. Τι είναι εκείνο, όμως, που κάνει στις μέρες μας ώστε η πορνική αγορά να αυξάνεται σε όγκο επαφών και σε οικονομική σημασία, τι είναι εκείνο που κάνει τους άντρες να «ξανα-ανακαλύπτουν» τις χαρές της πορνείας μετά από αρκετά χρόνια ύφεσης και περιθωριοποίησης του φαινομένου αυτού; Πώς θα μπορούσε να μειωθεί ή να εξαλειφθεί η πορνική αγορά του σώματος, όπως ονειρεύονται οι φεμινίστριες, όταν έχουμε αύξηση της ζήτησης ή αύξηση της προώθησης της ζήτησης η οποία βρίσκει καλή ανταπόκριση;
Μάλλον πρέπει να πούμε ότι η πατριαρχία επιστρέφει δριμύτερη, στις πιο χοντροκομμένες της μορφές, που συνεπάγονται περιφρόνηση ή καταπάτηση των γυναικείων δικαιωμάτων, συνδυαζόμενη με την έξαρση του νεοφιλελευθερισμού και της λαμπρής Θεάς που ονομάζεται εμπορευματοποίηση των πάντων.
ΣΗΜ.: Η βασική άποψη που εκτίθεται στο παρόν άρθρο είναι συλλογική επεξεργασία του ελληνικού τμήματος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αριστερών Φεμινιστριών που δραστηριοποιείτο στην Ελλάδα μέχρι το 2004. Η διαπραγμάτευση του συνολικού άρθρου είναι της υπογράφουσας.
* Δυστυχώς, ο ισότοπος που αναφέρουμε πιο πάνω δεν ανοίγει, πιθανώς το άρθρο να έχει αποσυρθεί.
** http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/TrafficInPersons.aspx
Η συντακτική επιτροπή του ΜΩΒ δεν φέρει κοινή ευθύνη για κάθε άρθρο που δημοσιεύει ένα μέλος της. Κοινή ευθύνη φέρει μόνο για όσα άρθρα ή δημοσιεύσεις υπογράφονται ΤΟ ΜΩΒ
Σύνδεσμος από άρθρο δημοσιευμένο στο Μωβ, στην αγγλική γλώσσα, με τίτλο “Η νομιμοποίηση έχει μετατρέψει τη Γερμανία στο μπουρδέλο της Ερώπης, και ντρεπόμαστε γι’ αυτό. https://tomov.gr/en/2016/05/13/legalization-has-turned-germany-into-the-bordello-of-europe-and-we-should-be-ashamed/