Ενισχύοντας τα νομικά μέτρα για την έμφυλη βία

Συντάκτρια: Λία Γώγου *

Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η ελληνική Βουλή συζητάει ένα νομοσχέδιο για την επικύρωση μιας διεθνούς συνθήκης, το οποίο, αν ψηφιστεί, θα εισαγάγει ένα σημαντικό κατευθυντήριο πλαίσιο για την προστασία των γυναικών και των κοριτσιών στη χώρα μας από την έμφυλη βία, καθώς και των ατόμων που υφίστανται άλλες μορφές έμφυλων και διαθεματικών διακρίσεων, όπως τα τρανς άτομα και οι γυναίκες πρόσφυγες.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης άνοιξε προς υπογραφή τον Απρίλιο του 2011 και τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο του 2014. Μέχρι στιγμής, 28 κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης την έχουν επικυρώσει και η Ελλάδα αναμένεται να είναι η επόμενη. Χρειάστηκαν επτά χρόνια, τρεις διαφορετικές κυβερνήσεις και πολύ σκληρή δουλειά από τις οργανώσεις γυναικών στην Ελλάδα για να φτάσει η στιγμή της επικύρωσης.

Το νομοσχέδιο εισάγει μια σειρά από αλλαγές στην εθνική νομοθεσία με σκοπό την εφαρμογή της Σύμβασης, όπως η ποινικοποίηση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και του stalking και η προστασία γυναικών που έχουν μεταναστεύσει ή ζητούν άσυλο και είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Επίσης προβλέπει έναν μηχανισμό παρακολούθησης για να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα θα σημειώσει πρόοδο στην εφαρμογή της σύμβασης στην πράξη και θα προτείνει βελτιώσεις.

Μετά από έντονη άσκηση θεσμικής πίεσης και την κοινή επιστολή δέκα οργανώσεων που ασχολούνται με τα δικαιώματα των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, το υπουργείο Δικαιοσύνης έκανε το σωστό βήμα και πρότεινε την κατάργηση από την εθνική νομοθεσία μιας παρωχημένης διάταξης που επιτρέπει τον «γάμο ως διακανονισμό» για την «αποπλάνηση ανηλίκου».

Το άρθρο 339 παράγραφος 3 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα προβλέπει ότι, εάν ο δράστης παντρευτεί το ανήλικο θύμα του, δεν θα ασκηθεί ποινική δίωξη. Στην κοινή επιστολή τους, οι δέκα οργανώσεις υπογράμμισαν ότι η διάταξη αυτή παραβιάζει το δικαίωμα της σωματικής και ψυχολογικής ακεραιότητας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της σεξουαλικής αυτονομίας του θύματος και πιθανόν αντιμετωπίζει τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών από ενηλίκους ως συναινετικό σεξ.

Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές θα έπρεπε να εξετάσουν την εισαγωγή μιας προοδευτικής και σημαντικής αλλαγής στην εθνική νομοθεσία κατά τη διάρκεια συζήτησης του νομοσχεδίου στη Βουλή ή σε όποια επικείμενη αλλαγή του ελληνικού Ποινικού Κώδικα. Αυτή η αλλαγή σχετίζεται με την τροποποίηση του νομικού ορισμού του βιασμού, όπως αναφέρεται στο άρθρο 336 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα, με στόχο να ευθυγραμμιστεί με τα εξελισσόμενα διεθνή πρότυπα.

Σύμφωνα με αυτά τα πρότυπα, η σεξουαλική επίθεση, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, μπορεί να οριστεί από την απουσία συναίνεσης στη σεξουαλική δραστηριότητα. Επί του παρόντος, ο νομικός ορισμός του βιασμού βασίζεται στην «άσκηση σωματικής βίας ή απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου» αντί για την απουσία συγκατάθεσης.

Ο ορισμός του βιασμού που βασίζεται στην πράξη βίας γύρω από τη σεξουαλική επίθεση διαιωνίζει τον δημοφιλή στην Ελλάδα μύθο του βιαστή που κρύβεται στα σκοτεινά σοκάκια και επιτίθεται με τρομερή βία στα αβοήθητα θύματά του. Τέτοιου είδους ορισμοί δυσκολεύουν τη δίωξη και την καταδίκη δραστών των βιασμών σε ραντεβού ή συναντήσεις γνωστών, που αποτελεί το πιο συχνό φαινόμενο βιασμού.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, το θύμα γνωρίζει τον δράστη και ενώ δεν ασκείται καθόλου σωματική βία, το θύμα δεν συναινεί εκούσια στη σεξουαλική δραστηριότητα. Αυτή η συναίνεση απουσιάζει σε περιπτώσεις που το θύμα είναι υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών ή έχει «παγώσει» κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επίθεσης.

Ακτιβίστριες για τα γυναικεία δικαιώματα παραμένουν συγκλονισμένες από την αθώωση δύο αντρών που κατηγορήθηκαν για βιασμό νεαρής φοιτήτριας στην Ξάνθη, η οποία ήταν σε κατάσταση πλήρους μέθης και επομένως δεν ήταν σε θέση να συναινέσει σε κανενός είδους σεξουαλική δραστηριότητα.

Ο ορισμός του βιασμού που βασίζεται στην ύπαρξη «σαφούς και εθελούσιας συμφωνίας» και η απαίτηση για απόδειξη από τον κατηγορούμενο για τα βήματα που ακολουθήθηκαν για τη συναίνεση, όπως προτείνεται από την Επιτροπή για την Εξάλειψη της Βίας εναντίον των Γυναικών, μπορεί να ενδυναμώσει τα θύματα σεξουαλικής βίας.

Τέτοιου είδους ορισμοί μπορεί να ωθήσουν τους άνδρες να σταματήσουν και να αναλογιστούν εάν το άλλο άτομο συναινεί στη σεξουαλική πράξη και να λειτουργήσουν ως αποτρεπτικό εργαλείο. Επίσης, θα ενδυναμώσει τις φωνές των γυναικών που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και βρήκαν το κουράγιο να μιλήσουν για το μαρτύριό τους από τότε που εδραιώθηκε το κίνημα #MeToo.

Πάνω απ’ όλα, μπορεί να ξεκινήσει μια αναγκαία συζήτηση στην ελληνική κοινωνία για το τι συνιστά βιασμό και μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε αλλαγή κουλτούρας, μακριά από νοοτροπίες πως για την επίθεση έφταιγε το θύμα επειδή ακολούθησε τον θύτη στο σπίτι, είχε πιει ή φορούσε κοντή φούστα.

* Ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ελλάδα

https://www.efsyn.gr/arthro/enishyontas-ta-nomika-metra-gia-tin-emfyli