Ελληνίδα ηθοποιός και συγγραφέας, κυρίως παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας.
Συντάσσει η Βέρα Σιατερλή
Η Ζωρζ Σαρή (23 Μαΐου 1925 – Αθήνα, 9 Ιουνίου 2012) γεννήθηκε στην Αθήνα από μητέρα Γαλλίδα από τη Σενεγάλη και πατέρα Έλληνα από το Αϊβαλί. Το πραγματικό της όνομα ήταν Γεωργία Σαριβαξεβάνη Καρακώστα. Τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στην Ελλάδα, όπου τελείωσε το δημοτικό και το γυμνάσιο. Πριν ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές της, άρχισε ο πόλεμος του 1940.
Στη διάρκεια του πολέμου η Ζωρζ Σαρή συμμετείχε στην Αντίσταση και στην ΕΠΟΝ. Περιγράφοντας εκείνα τα χρόνια η ίδια λέει: «Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας»[2]. «Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε το δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δε φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση». Άρχισε από πολύ μικρή να ασχολείται με το θέατρο, με δάσκαλο τον Βασίλη Ρώτα. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής αφού τελείωσε το σχολείο άρχισε να φοιτά στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη.
Το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διαδέχθηκαν τα Δεκεμβριανά, κατά τη διάρκεια του οποίου η Ζωρζ Σαρή πληγώθηκε στο χέρι της και στο πόδι από οβίδα και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο «Αγία Όλγα». Αργότερα, το 1947, αναγκάστηκε να φύγει εξόριστη για το Παρίσι. Εκεί συνέχισε να παρακολουθεί μαθήματα υποκριτικής στη σχολή του Σαρλ Νιτλέν, ενώ συγχρόνως δούλευε σε διάφορες δουλειές Σαρλ Ντιλέν. Στο Παρίσι γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους, όπως ο Κώστας Αξελός, η Μελίνα Μερκούρη, ο Άδωνις Κύρου, ο Μαρσέλ Μαρσώ και πολλοί άλλοι. Εκείνα τα χρόνια συνάντησε και τον Αιγυπτιώτη χειρουργό Μαρσέλ Καρακώστα, με τον οποίο παντρεύτηκε και έκαναν δύο παιδιά.
Το 1962 επέστρεψε στην Ελλάδα όπου συνέχισε να παίζει στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Ενδεικτικά αναφέρουμε την ταινία ο «Άνθρωπος του τρένου» (1958) του Ντίνου Δημόπουλου ,«Φαίδρα» (1962) του Ζιλ Ντασέν, και φυσικά το «Έγκλημα στα παρασκήνια» του Ντίνου Κατσουρίδη, για το οποίο απέσπασε το βραβείο Β΄ Γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η πρώτη ταινία που έπαιξε στον κινηματογράφο είναι το «Τελευταίο ψέμα» του Μιχάλη Κακογιάννη, παραγωγή του 1958. Συνολικά από το 1958 μέχρι το 1987 έλαβε μέρος σε 11 κινηματογραφικές ταινίες. Η περίοδος αυτή διήρκησε μέχρι την επικράτηση της Απριλιανής Χούντας το 1967, όταν η Ζωρζ Σαρή και ορισμένοι φίλοι της ηθοποιοί αποφάσισαν να κάνουν παθητική αντίσταση και να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο. «Δε φανταζόμασταν ότι θα κρατούσε τόσα χρόνια η Δικτατορία… Λέγαμε επτά μήνες, όχι επτά χρόνια!». Οι κινηματογραφικές εμφανίσεις της Σαρρή συνεχίστηκαν και μετά την χούντα: «Χάππυ Νταίη» (1976) και «Ελευθέριος Βενιζέλος» (1980) του Παντελή Βούλγαρη, «Γενέθλια πόλη» του Τάκη Παπαγιαννίδη.
Το καλοκαίρι του 1969, στερημένη από κάποια μορφή έκφρασης, άρχισε να γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα. Η συγγραφική της καριέρα άρχισε με το “Θησαυρό της Βαγίας”, ένα μυθιστόρημα που ξεκίνησε σαν παιχνίδι με τα παιδιά της και τους φίλους τους και το οποίο εκδόθηκε την ίδια χρονιά, είχε και εξακολουθεί να έχει μεγάλη εκδοτική επιτυχία, ενώ αργότερα το 1985 μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση.
Το γεγονός αυτό στάθηκε καθοριστικό για τη Ζωρζ Σαρή, αφού από τότε αποφάσισε να στραφεί στο γράψιμο. Την προσωπική αυτή επιλογή δικαιολογεί η ίδια σε μια συνέντευξή της: «Στο γράψιμο βρήκα ό,τι δεν μπορούσα να βρω στο θέατρο, ίσως γιατί δεν ήμουν πρωταγωνίστρια και ίσως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για μένα. Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που μπορώ».
Η θεματολογία της αρκετές φορές περιστρέφεται γύρω από σημαντικές στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας, όπως το δίπτυχο Όταν ο Ήλιος… και Οι Νικητές, που αναφέρονται στην Κατοχή και τον Εμφύλιο, ή το μυθιστόρημα Τα γενέθλια, που εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια της Χούντας. Μαζί με την Άλκη Ζέη καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος.
Ωστόσο, η Ζωρζ Σαρή δεν έμεινε μόνο στη συγγραφή βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να διαδώσει το παιδικό βιβλίο και να κρατήσει ζωντανή και άμεση επαφή με το κοινό της. Έτσι άρχισε να πηγαίνει σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα και να κάνει ομιλίες. Κατά καιρούς, μέσα από κάποια άρθρα της και με τη συμμετοχή της σε λογοτεχνικές συζητήσεις, έλαβε ενεργό μέρος σε θέματα που αφορούσαν την παιδική λογοτεχνία, όπως τα κόμικς, η θεματολογία του παιδικού βιβλίου και η θέση της γυναίκας σε αυτό.
Από το 1969 που πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα έχει γράψει μυθιστορήματα για παιδιά και εφήβους, νουβέλες, θεατρικά παιδικά έργα και ιστορίες για μικρά παιδιά. Πολυγραφότατη και πολυδιαβασμένη, ξεχωρίζει για τα θέματα που επιλέγει, για τους ανθρώπινους ήρωές της, που ζουν καθημερινά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ζωής, για το απλό της ύφος, την απομάκρυνσή της από απλές και κλασικές αφηγηματικές τεχνικές, για την άμεση και μη διδακτική προσέγγιση και παρουσίαση του παιδιού μέσα από τα έργα της και για τη σφαιρική της όραση γύρω από το σύγχρονο παιδί. Αυτό που χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου της είναι το βιωματικό γράψιμο και η ανάγκη της να εκφραστεί μέσα από αυτό. Μια ανάγκη που, όπως η ίδια ομολογεί, βοηθά τον συγγραφέα να σώσει τον εαυτό του: «Οι συγγραφείς γράφουν πριν απ’ όλα για τον εαυτό τους, για να εκφραστούν οι ίδιοι πριν απ’ όλα, για να σωθούν». Με το συγκεκριμένο τρόπο η Ζωρζ Σαρή μπορεί να «ζει» σε διαφορετικές καταστάσεις και εποχές και να τις αναπλάθει με μεγάλη πειστικότητα. Τα έργα της αποκτούν ζωντάνια και ρεαλιστική υπόσταση, ενώ οι αναγνώστες της «νιώθουν» ως δικό τους βίωμα αυτό που η συγγραφέας τούς έχει τόσο πειστικά μεταφέρει. Η σχέση μάνας-κόρης στα μυθιστορήματα της εξυψώνεται και φωτίζεται, όπως άλλωστε συμβαίνει και στο εσωτερικό της σύμπαν. Ο ξαφνικός θάνατος της κόρης της Μελίνας Καρακώστα, το 2007, αποτέλεσε για τη συγγραφέα όπως ήταν αναμενόμενο καμπή στις σελίδες της προσωπικής της ιστορίας.
Το βιωματικό γράψιμο, ωστόσο, το οποίο έχει και η ίδια πολλές φορές παραδεχτεί, δεν αποκλείει τη δημιουργική φαντασία και τα μυθοπλαστικά στοιχεία, τα οποία ενυπάρχουν σε όλα τα έργα της. Στα βιβλία της «πλέκεται ο μύθος με την ιστορία» και έτσι χτίζεται το μυθιστόρημα.
Επίσης στο ενεργητικό της έχει δεκατέσσερις μεταφράσεις μυθιστορημάτων από τα γαλλικά. Όλα τα βιβλία της έχουν κάνει αρκετές επανεκδόσεις και μερικά από αυτά έχουν βραβευτεί. Το 1994 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου καθώς και από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, ο οποίος τη βράβευσε ξανά το 1999. Επίσης το 1988 προτάθηκε για το βραβείο Χ.Κ. Άντερσεν. Έφυγε από τη ζωή στα 87 της χρόνια. Ήταν επίτιμο μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων από το 1972 μέχρι και τον θάνατό της.
Η Ζωρζ Σαρή υπήρξε μια γυναίκα, πολυδιάστατη, αυστηρή, κυνηγημένη, αποφασιστική, πολυτάλαντη, αγωνίστρια, με μια ζωή γεμάτη, εκρηκτική, έντονη. Η αδελφική της φίλη Άλκη Ζέη είχε πει γι αυτήν «αν αγαπούσε κάποιον γινόταν θυσία. Αν όχι, έδειχνε πλήρη αδιαφορία.»
Πέθανε στις 9 Ιουνίου του 2012 και στις 12 του ίδιου μήνα κηδεύτηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.
Εργογραφία:
– Ο θησαυρός της Βαγίας. Αθήνα, Κέδρος, 1969.
– Όταν ο ήλιος. Αθήνα, Κέδρος, 1971.
– Το γαϊτανάκι. Αθήνα, Κέδρος, 1973.
– Κόκκινη κλωστή δεμένη. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
– Τα γενέθλια. Αθήνα, Κέδρος, 1977.
– Τα στενά παπούτσια. Αθήνα, Κέδρος, 1979.
– Ο Φρίκος: ο κοντορεβυθούλης μου, Αθήνα, Κέδρος, 1980.
– Ο στρατάρχης. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
– Η σοφή μας η δασκάλα. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
– Το κουκί και το ρεβίθι. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
– Οι νικητές. Αθήνα, Κέδρος, 1983.
– Η αποθήκη. Αθήνα, Κέδρος, 1985.
– Η κυρία Κλοκλό διαβάζει. Αθήνα, Πατάκη, 1986.
– Η κυρία Κλοκλό μαγειρεύει. Αθήνα, Πατάκη, 1986.
– Η κυρία Κλοκλό στο σουπερμάρκετ. Αθήνα, Πατάκη, 1986.
– Η κυρία Κλοκλό στολίζεται. Αθήνα, Πατάκη, 1986.
– Η κυρία Κλοκλό σοφερίνα. Αθήνα, Πατάκη, 1987.
– Ο Αθηνόδωρος. Αθήνα, Κέδρος, 1987.
– Το ψέμα. Αθήνα, Κέδρος, 1987.
– Τα Χέγια. Αθήνα, Πατάκη, 1987.
– Η μύγα [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1988
– Τα αινίγματα [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1988
– Το τρακ. Αθήνα, Πατάκη, 1988.
– Η αντιπαροχή. Αθήνα, Πατάκη, 1989.
– Το παραράδιασμα. Αθήνα, Πατάκη, 1989.
– Το ψέμα [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1990.
– Το γεύμα [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1990.
– Κρίμα κι άδικο. Αθήνα, Πατάκη, 1990.
– Ο Φρίκος: ο κοντορεβυθούλης μου. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Οι νικητές. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Ο θησαυρός της Βαγίας. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Το ψέμα. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Το γαϊτανάκι. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Τα στενά παπούτσια. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Τα γενέθλια. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Όταν ο ήλιος. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Κόκκινη κλωστή δεμένη. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Η σοφή μας η δασκάλα. Αθήνα, Πατάκη, 1992.
– Η πολυλογού. Αθήνα, Δελφίνι, 1993.
– Αρλεκίνος. Αθήνα, Δελφίνι, 1993.
– Νινέτ. Αθήνα, Πατάκη, 1993.
– Ζουμ. Αθήνα, Πατάκη, 1994.
– Ε.Π. Αθήνα, Πατάκη, 1995.
– Μια αγάπη για δύο. Αθήνα, Πατάκη, 1996.
– Τα στενά παπούτσια [cd]. Αθήνα, Πατάκη, 1997
– Ο Αθηνόδωρος και άλλα. Αθήνα, Πατάκη, 1997.
– Κόκκινη κλωστή δεμένη και άλλα. Αθήνα, Πατάκη, 1997.
– Ο χορός της ζωής. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Το αεροδυναμικό αυτοκίνητο του μπαμπά. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Τα γενέθλια [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Η ταυρομαχία [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Η κυρία Κλοκλό στο τσίρκο. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Η κυρία Κλοκλό και η ηλεκτρική σκούπα. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Η κυρία Κλοκλό στη θάλασσα. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Σοφία. Αθήνα, Πατάκη, 1998.
– Στο σχολείο [σειρά Ο Τοτός και η Τοτίνα]. Αθήνα, Πατάκη, 2000.
– Η πολυλογού. Αθήνα, Πατάκη, 2000.
– Ο Αρλεκίνος. Αθήνα, Πατάκη, 2000.
– Κλειστά χαρτιά [με την Μελίνα Καρακώστα]. Αθήνα, Πατάκη, 2001.
– Η κόκκινη κοτούλα. Αθήνα, Πατάκη, 2002.
– Ο Κύριός μου. Αθήνα, Πατάκη, 2002.
– Η τουλιπίτσα. Αθήνα, Πατάκη, 2002.
– Ο πόλεμος, η Μαρία και το αδέσποτο. Αθήνα, Πατάκη, 2003.
– Τότε… Αθήνα, Πατάκη, 2004.
– Γράμμα από την Οδησσό. Αθήνα, Πατάκη, 2005.
– Ο φαντασμένος και άλλα παραμύθια [με την Μελίνα Καρακώστα]. Αθήνα, Πατάκη, 2005.
– Άλλοι καιροί, άλλα παιδιά [με την Άλκη Ζέη]. Αθήνα, Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου, 2006.
– Ο Φρίκος, ο Κοντορεβυθούλης μου. Αθήνα, Πατάκη, 2006.
– Η κυρία Κλοκλό. Αθήνα, Πατάκη, 2007.
– Ο Αθηνόδωρος [κασέτα]. Αθήνα, Πατάκη, [χ.χ].
– Κόκκινη κλωστή δεμένη [κασέτα]. Αθήνα, Πατάκη, [χ.χ].
– Φιλαναγνωσία και σχολείο. Συλλογικό έργο. Αθήνα, Πατάκη, 2008
Α. Μεταφράσεις
– Tomiko Inui, Το γαλάζιο κύπελο. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
– Francis Jeanson, Ζαν-Πωλ Σάρτρ. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
– Evgenij Veltistov, Ο Ελεκτρόνικ. Αθήνα, Κέδρος, 1978.
– Pierre Pelot, Το παιδί και το αστέρι. Αθήνα, Ψυχογιός, 1979.
– Ανδρέας Κέδρος, Το νησί με τα ζωντανά απολιθώματα. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
– Simone de Beauvoir. Οι μανδαρίνοι. Αθήνα, Γλάρος, 1982.
– Maurice Druon, Τιστού ο πρασινοδάχτυλος. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
– Henri Troyat, Βιού. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
– Marguerite Duras, Φράγμα στον Ειρηνικό. Αθήνα, Κέδρος, 1987.
– Jules Verne, Μιχαήλ Στρογκόφ [με την Ελένη Ρώτη – Βουτσάκη]. Αθήνα, Πατάκη, 1989.
– Hector Malot, Χωρίς οικογένεια. Αθήνα, Πατάκη, 1991.
– Alphonse Daudet, Γράμματα από το μύλο μου. Αθήνα, Πατάκη, 1997.
– Roland Lamarre, Ο χαμένος αδερφός. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999
Β. Άλλες Εκδόσεις
Επιμέλειες:
– Brigitte Smadja, Βιάζομαι να μεγαλώσω [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998.
– Ralph Helfer, Μόντοκ [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Sophie Tasma, Εμένα ποιος με σκέφτηκε; [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Χαρά Γιαννακοπούλου, Η ιστορία μιας ιστορίας [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Sousie Morgenstern, Γράμματα αγάπης από 0 έως 10 [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Kate Thompson, Οι αλλόμορφοι [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Carmen Martin Gaite, Κοκκινοσκουφίτσα στο Μανχάταν [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999.
– Brigitte Smadja, Μια Μπέντλεϊ στη λεωφόρο Βολτέρ [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Marie Desplechin, Η Πράσινη [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Jerry Spinelli, Η μέρα των περιστεριών [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Βεατρίκη Κάντζολα – Σαμπατάκου, Δε θέλω να μου λένε τι να κάνω [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Αργυρώ Κοκορέλη, Μια μπουνιά και ένα φιλάκι [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Brigitte Smadja, Η σαλιγκαρόπιτα [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Kate Thompson, Ταξίδι στον τέταρτο κόσμο [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Χαρά Γιαννακοπούλου, Το νησί που ταξιδεύει [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000.
– Ελένη Πριοβόλου, Καπετάν Ζωή [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.
– Ειρήνη Μάρρα, Η Γιαλούσα [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.
– Γιάννα Φασίλη – Γιαχνή, Το καλοκαίρι της Νεφέλης [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.
– Ελένη Μπεντίλλα – Κακαράτσιου, Τα κορίτσια μεγάλωσαν πια! [με την Αργυρώ Κοκορέλη]. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.
Γ. Μεταφράσεις έργων της σε ξένες γλώσσες
Στα ρώσικα:
– Horovod mira. [tr.by]: Anni Kozlovskoj. Moskva: Vaap – Inform, 1986. 54p. Original Title: Το γαϊτανάκι
– Den rozdenija. [tr.by]: Anni Kozlovskoj. Moskva: Molodaja Gvardija, 1986. 192p. Original Title: Τα γενέθλια
Στα γαλλικά:
– Quand le soleil [tr.by]: Francine Aubry. Lausanne: Esprit Ouvert, 2004. 252p. Original Title: Όταν o ήλιος
Πηγή: biblionet.gr, el.wikipedia.org, ishow.gr, pragmatikotita.gr, tovima.gr