Προσωπική ιστορία: Το αντίξοο βάρος της μητρότητας

Η εγκυμοσύνη, η λοχεία και η μητρότητα είναι γεγονότα που σκεπάζονται από ένα υποχρεωτικό πέπλο ευδαιμονίας, τόσο υποχρεωτικό, που όταν τα πράγματα δεν είναι όπως σε διαφήμιση απορρυπαντικού, κάνει τις γυναίκες να έχουν τύψεις που δεν πετάνε στα σύννεφα. Είναι συνταρακτικές αλλαγές στη ζωή μιας γυναίκας που μπορεί πράγματι να τη φέρουν σε μια κατάσταση μόνιμης ευτυχίας, αλλά πολύ συχνά έχουν μια δύσκολη, ανείπωτη πλευρά, που συζητιέται μόνο ψιθυριστά, ή και καθόλου. Υπογονιμότητα. Εξωσωματική. Αποκόλληση πλακούντα. Αποβολή. Διαβήτης κύησης. Υποχρεωτική ακινησία για μήνες. Υπέρταση. Πρόωρη γέννα. Βρέφος με προβλήματα υγείας. Πάμπολλες επιπλοκές, δυσκολίες, ματαιώσεις και πάρα πολύ άγχος, αγωνία, και ευθύνη, τεράστια ευθύνη.

Ζητήσαμε από γυναίκες να μας γράψουν για αυτή την πλευρά, την πραγματική, αυτή που δεν λέγεται και οι περισσότερες ζουν μόνες τους, γιατί σχεδόν ντρέπονται να ομολογήσουν ότι φοβούνται, ότι δεν ξέρουν πώς θα καταφέρουν να τα βγάλουν πέρα. Η ανταπόκριση ήταν χειμαρρώδης.

Η ιστορία της Αθηνάς με τα δικά της λόγια

Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, δεν ήθελα να γίνω μητέρα. Δεν έπαιζα με κούκλες. Δε μου άρεσαν οι πριγκίπισσες, ούτε η μπάρμπι- μαμά. Ως έφηβη και νεαρή γυναίκα μου άρεσε το διάβασμα, τα ταξίδια, η συζητήσεις με αγνώστους και η δουλειά μου. Μέχρι που μετά τα τριάντα, και ενώ ήρθα αντιμέτωπη με το θάνατο και τραγικές καταστάσεις στο κοντινό μου περιβάλλον, είδα τη ζωή αλλιώς. Ένιωσα την ανάγκη να προσφέρω αγάπη, να αναζητήσω την ελπίδα, και να έχω ένα σπίτι γεμάτο με παιδιά.

Δεν είχα ψευδαισθήσεις ότι η εγκυμοσύνη και η μητρότητα είναι ιερές και μαγικές περίοδοι στη ζωή μιας γυναίκας. Επίσης είχα αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις μέχρι τώρα: έστησα 3 φορές τη ζωή μου σε Ελλάδα, Γερμανία και Αγγλία, πάλεψα για τη δουλειά μου, τις σχέσεις μου και άλλα.

Τίποτα όμως δεν με βασάνισε όπως ο πρώτος χρόνος της μητρότητας, έτσι όπως τον βίωσα εγώ. Η εγκυμοσύνη μου δεν είχε επιπλοκές, αλλά κατά τη διάρκειά της πάλεψα με το χαμό ενός αγαπημένου προσώπου. Η γέννα μου ήταν φυσιολογική. Η παραμονή μου στο μαιευτήριο βασανιστική (λόγω συμπεριφοράς του προσωπικού). Το μωρό υγιές αλλά με προβλήματα δυσανεξίας σε τροφές, τα οποία εντοπίστηκαν μετά από αρκετούς μήνες.

Έκλαιγε ασταμάτητα μέρα νύχτα και η μόνη απάντηση που έπαιρνα από μαία και παιδίατρο ήταν ότι είναι υγιές και κάποια στιγμή θα σταματήσει. Σταμάτησε στο χρόνο, αλλά μέχρι τότε, το ασταμάτητο καθημερινό κλάμα μου έφερνε απόγνωση. Τους πρώτους 3 μήνες θήλασα από επιλογή και μετά από ανάγκη (λόγω δυσανεξίας). Είχα άδεια μητρότητας 8 μήνες. Η επιστροφή στη δουλειά ήταν δύσκολη γιατί δεν υπήρχε θέση σε παιδικό σταθμό. Για τους επόμενους 4 μήνες πήρε γονεϊκή άδεια ο άντρας μου.

Όλα λοιπόν ήρθαν σχετικά εύκολα. Ωστόσο, αν έπρεπε να περιγράψω τον χρόνο αυτό με τρεις λέξεις, αυτές θα ήταν: Μοναξιά, Αγωνία, Ευθύνη.

Μοναξιά. Ίσως και οι μισές από τις γυναίκες που με περιβάλλουν είναι μητέρες. Νέες μητέρες, ώριμες μητέρες, εργαζόμενες μητέρες, μητέρες στο σπίτι. Καμία δεν έτυχε να μου έχει μιλήσει ειλικρινά για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε με τον ερχομό ενός παιδιού.

Τι είχα ακούσει: «Οι πόνοι της γέννας είναι αφόρητοι, αλλά η χαρά που νιώθεις όταν δεις το παιδί σου σε κάνει αυτομάτως να τους ξεχάσεις». Επίσης: «Ο θηλασμός μπορεί να είναι λίγο επίπονος στην αρχή, αλλά το δέσιμο που σου προσφέρει με το παιδί σου είναι μοναδικό» ή «οι αϋπνίες του πρώτου χρόνου σε καταβάλουν λίγο, αλλά όταν βλέπεις το μωρό πάντα γεμίζεις με ενέργεια». Κοινό χαρακτηριστικό σε όλες αυτές τις φράσεις το «αλλά» που μάταια περίμενα να αμβλύνει λίγο την ένταση των πρωτόγνωρων καταστάσεων που εγώ βίωσα. Προσωπικά, ο ερχομός του μωρού μου ήταν μια τεράστια ταλαιπωρία που συχνά κατέληγε σε κλάματα, (σημ: δεν είχα επιλόχειο κατάθλιψη).

Τους πρώτους 2 μήνες έκλαιγα από τον πόνο κάθε φορά που έπρεπε να θηλάσω. Κοιμόμουν το πολύ 4 ώρες την ημέρα. Και τις υπόλοιπες ώρες μου προσπαθούσα απεγνωσμένα να ηρεμήσω το μικρό μου πλάσμα που ούρλιαζε. Ίσως να είχα ένα μωρό πιο απαιτητικό από το μέσο όρο. Πόσο όμως θα είχε βοηθήσει αν είχα ακούσει από μια μητέρα ότι κι εκείνες έχει τύχει να κλάψουν από απόγνωση, ‘παραβλέποντας’ την τεράστια ευλογία ή ευδαιμονία που μπορεί να αντιπροσωπεύει η μητρότητα. Θα ήθελα επίσης να έχω ακούσει πιο συχνά ότι το μωρό δεν το αγαπάς αυτομάτως παράφορα με το που το φέρνεις στον κόσμο. Η μητρική αγάπη παίρνει χρόνο και κόπο, όπως και κάθε άλλη μορφή αγάπης. Επίσης, ενώ ήταν προαπαιτούμενο από τις υπάρχουσες νόρμες, αντί να νιώθω αγία μητέρα, ένιωθα απόγνωση που ξαφνικά η ζωή που με κόπο είχα χτίσει έχασε όλα όσα την χαρακτήριζαν: προσωπικό χρόνο, χώρο για ενασχόληση με τη δουλειά μου, ή έστω το διάβασμα ενός άρθρου στην εφημερίδα, το δικαίωμα να είμαι ενήλικο σκεπτόμενο ον που ανα πάσα στιγμη μπορεί να ανοίξει την πόρτα του σπιτιού και να βγει έξω.

Και δυο λόγια για τον ρόλο του πατέρα: και οι άντρες βιώνουν τεράστιες αλλαγές στη ζωή τους με τον ερχομό ενός παιδιού. Ίσως, η μεγαλύτερη από αυτές τις αλλαγές είναι η μεταμόρφωση της συντρόφου τους (και δεν εννοώ τη σωματική μεταμόρφωση, αλλά κυρίως τις αλλαγές στη συμπεριφορά, την ψυχολογία και τις αντιδράσεις μιας γυναίκας). Ποιός τους έχει προετοιμάσει για κάτι τέτοιο, πέραν από τις γενικευμένες εξυπνάδες τύπου «τώρα θα έρχεσαι δεύτερος στη ζωή της γυναίκας σου» ή «πρέπει να αντέξεις τα νεύρα της, φταίνε οι ορμόνες της εγκυμοσύνης!» Στην ιδανικότερη περίπτωση, αυτοί οι άντρες είναι θύματα, και αυτοί της πατριαρχίας που τους ανέθρεψε, αφού είναι απροετοίμαστοι για την νέα πραγματικότητα στη σχέση τους και πασχίζουν να αναπροσδιορίσουν το ρόλο τους. Στη χειρότερη περίπτωση, απλά αδιαφορούν απομονώνοντας ακόμη περισσότερο τη νέα μητέρα.

Αγωνία. Ως απόρροια των παραπάνω έρχεται το αγωνιώδες ερώτημα κάθε, ίσως, νέας μητέρας: Μα τί κάνω λάθος εγώ; Και σε ακριβώς αυτή τη φάση παρουσιάζονται οι πιο πρόθυμοι συμβουλάτορες που έχει κανείς ποτέ συναντήσει στη ζωή του. Γονείς, πεθερικά, αδερφές, ξαδέρφες, φίλες, συνάδελφοι και περαστικοί ή επιβάτες του τραμ: όλοι πανέτοιμοι να σου υποδείξουν τα λάθη σου. Να κάνουν διαλέξεις για το πώς μεγάλωσαν εκείνοι σωστά τα παιδιά τους. Να σε κάνουν να νιώσεις ντροπή που γκρινιάζεις και ανίκανη που δεν μπορείς να ηρεμήσεις ένα μωρό που απλά κλαίει. Και φυσικά να δώσουν συμβουλές για τη σωστή πάνα, κρέμα, ανατροφή, ρουχισμό. Άνθρωποι που ποτέ δεν είχαν ενδιαφερθεί ουσιαστικά για τη ζωή σου ξαφνικά ενδιαφέρονται για το πως θα τα καταφέρεις να μεγαλώσεις το μωρό σου. Πιθανότατα πιστεύοντας όλοι ότι εκείνοι θα τα κατάφερναν καλύτερα. Το φαινόμενο αυτό, αν και ενδιαφέρον από κοινωνιολογική άποψη, δεν μπορεί παρά να επιτείνει την αγωνία και μοναξιά μιας νέας μητέρας.

Ευθύνη. Αφού μπήκαν όλα το προαναφερθέντα στη γενική εικόνα, ας μιλήσω τώρα και για το αίσθημα αβάσταχτης ευθύνης που έρχεται με τη μητρότητα. Είσαι νέα μητέρα. Ίσως κι εσύ να νιώθεις μοναξιά. Ίσως κι εσύ να νιώθεις αγωνία. Παράλληλα έχεις να αντιμετωπίσεις και ένα πρωτόγνωρο αίσθημα βαριάς ευθύνης για ένα πλάσμα που μόλις ήρθε στη ζωή. Μέχρι τώρα χάραξες μόνη σου το δρόμο στη ζωή σου. Πήρες αποφάσεις για σένα αποκλειστικά. Ήταν δύσκολο αλλά εφικτό. Πώς όμως ένα άτομο, ακόμη και με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτοπεποίθηση, μπορεί να κάνει στροφή στη ζωή του και να παίρνει αποφάσεις για ένα νέο πλάσμα στη ζωή του, χωρίς να σκεφτεί «και αν κάνω λάθος;». Η αίσθηση της τεράστιας ευθύνης που φέρνει ο ερχομός ενός μωρού και το βάρος που αυτή προκαλεί αποτυπώνεται σε όλα τα φόρουμ για μαμάδες. Πόσα πολλά είναι! Και με πόσα μέλη! Πολλές από τις καταχωρήσεις σε αυτά τα φόρουμ είναι αστείες, άλλες απαράδεκτες, άλλες έως και επικίνδυνες.

Αντί να σχολιάσουμε όμως το περιεχόμενο, ας δούμε τον ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο: μητέρες που νιώθουν το βάρος μιας μεγάλης ευθύνης και αγωνίζονται να αποδείξουν στον εαυτό τους και την κοινωνία ότι τα καταφέρνουν καλά.

Γράφω αυτό το κείμενο ενώ ο γιος μου, δυόμισι ετών παίζει τραγουδώντας κάνοντας με να χαμογελάω. Παράλληλα, περιμένω να γεννήσω το δεύτερο παιδί μου σε λίγους μήνες. Τα δυο όμως αυτά χαρμόσυνα μηνύματα δε μετριάζουν στο ελάχιστο τις δυσκολίες που βίωσα ως νέα μητέρα. Σε καμία περίπτωση δε θέλω να τελειώσω κι εγώ την ασήμαντη ιστορία μου με ένα «αλλά».

Αγωνιώ και φοβάμαι για το τι με περιμένει μετά τη δεύτερη γέννα μου, και ταυτόχρονα αυτά μου τα συναισθήματα φέρνουν ενοχές. Ενοχές γιατί μέχρι τώρα όλα πήγαν σχετικά καλά, χωρίς προβλήματα υγείας και δυσκολία στις προσπάθειές μου να μείνω έγκυος. Έχω ακούσει πολλές φορές ότι οι ενοχές είναι ένα αίσθημα συνυφασμένο με τη μητρότητα, και πριν να γίνω μητέρα, ούτε καταλάβαινα ούτε αποδεχόμουν την προβεβλημένη εικόνα της ενοχικής μητέρας.

Πλέον καταλήγω στο να προσπαθώ να μετατρέψω τις ενοχές μου σε ώθηση για μια αισιόδοξη θεώρηση του μέλλοντος, αλλά και σε αποφασιστικότητα να πολεμήσω κάθε εξωτερικό κοινωνικό στοιχείο που τις τρέφει. Γιατί αυτό ίσως που μπορεί να λυτρώσει εμάς τις γυναίκες είναι η γνώση ότι έχουμε δικαίωμα να φοβόμαστε, έχουμε δικαίωμα στην απόγνωση, έχουμε δικαίωμα να καταβληθούμε από τη μητρότητα, όσο εύκολες ή δύσκολες και αν είναι οι συνθήκες που τη συνοδεύουν. Και να μιλάμε ανοιχτά για τις δυσκολίες που φέρνουν οι τρομαχτικές αλλαγές στη ζωή μας χωρίς να νιώθουμε ή να θεωρούμαστε ένοχες. Ας αποβάλλουμε το «αλλά» από τις συζητήσεις για τις δυσκολίες της εγκυμοσύνης και της μητρότητας.