Βιβλιοπαρουσίαση: “Πέραν της γυναικείας φύσης”, Αθανασία Κοντοχρήστου, 2017, εκδόσεις Άρδην

 

Πέραν της γυναικείας φύσης

Αθανασία Κοντοχρήστου, 2017, εκδόσεις Άρδην

Παρουσιάζει η Σταυρουλα Χριστοδουλάκου

Σήμερα στη δημόσια σφαίρα καταγράφεται όλο και συχνότερα ένας αντιδιαφωτιστικός λόγος. Οι οικουμενικές αξίες αμφισβητούνται, ενώ έχει επανέλθει στο επίκεντρο η ιδέα του έθνους. Στην τηλεόραση και το διαδίκτυο παρακολουθούμε διαρκώς σκηνές βαρβαρότητας, ενώ η ίδια η ιδέα της ισότητας συχνά υπονομεύεται ανοιχτά.

Υπ’αυτό το πρίσμα, διάφορες αντιλήψεις περί κατωτερότητας της «γυναικείας φύσης» επανέρχονται δυναμικά. Ακριβώς αυτό το ζήτημα ανοίγει στο βιβλίο της η Αθανασία Κοντοχρήστου και μιλάει έξω απ’ τα δόντια. Δε χαρίζεται σε κανέναν. Οι «νέες» μορφές καταπίεσης της γυναίκας έχουν ιστορικότητα. Γι’αυτό το λόγο  αξιολογούνται υπό το πρίσμα της ιστορίας των ιδεών: από την αρχαία ελληνική γραμματεία έως τον χριστιανισμό· από το μεσαιωνικό κυνήγι μαγισσών έως τις αντιφάσεις του διαφωτισμού και του, μεγάλου κατά τα άλλα ριζοσπάστη, Ζαν Ζακ Ρουσσώ για την αγωγή με βάση το φύλο· από την θεοποίηση της βίας στον Μαρκήσιο ντε Σαντ και τον Νίτσε έως τη Μαίρη Γουόλστονκραφτ και τη θεμελίωση των αιτημάτων άρσης των νομικών διαφορών μεταξύ των φύλων στο έργο του Τζων Στιούαρτ Μιλ· από την έμφαση που αποδίδει ο Φρόιντ στο ρόλο του φαλλού έως τις συντηρητικές αντιλήψεις περί οικογένειας του αναρχικού Προυντόν.

Με τρόπο ευσύνοπτο και προσβάσιμο απ’ όλες και όλους, διαφωτίζονται τα βασικότερα επιχειρήματα που έχουν καταγραφεί σε σχέση με τη «γυναικεία φύση». Η συγγραφέας όμως δεν περιορίζεται στην ιστορία της σκέψης, αλλά επιχειρεί την απαραίτητη σύνδεση των ιδεών με γεγονότα και πολιτικές απόψεις, καθώς και με πολιτικά συστήματα, όπως αυτά που σημάδεψαν την ιστορία του εικοστού αιώνα. Ανιχνεύει εκλεκτικές συγγένειες που πληγώνουν…

Σημαντική όμως είναι η αποτύπωση της ιστορίας του ίδιου του γυναικείου κινήματος στη στενή σύνδεσή του με το πνεύμα της Γαλλικής Επανάστασης και με το αίτημα για δικαίωμα ψήφου στην Αμερική και στην Αγγλία. Μέσα από πλούσια ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, φωτογραφίζονται ολοζώντανες οι πρωτοπόρες φεμινίστριες του 19ου αιώνα, οι δυσκολίες τους, οι αγώνες τους και οι αγωνίες τους. Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον, Σούζαν Άντονυ, Σοτζούρνερ Τρουθ, Μάργκαρετ Φούλερ, Έμελιν Πάνκχερστ και άλλες.

Επιστρέφοντας στον εικοστό αιώνα, ανοίγει το κρίσιμο ζήτημα της βαθιάς και εσωτερικής σχέσης που έχει η γυναικεία χειραφέτηση και η προσωπική απελευθέρωση με την κοινωνική αλλαγή. Έμμα Γκόλντμαν, Κλάρα Τσέτκιν, Αλεξάνδρα Κολοντάι. Δεν αρκεί μόνο η νομική ισότητα και το δικαίωμα ψήφου για την ουσιαστική απελευθέρωση της γυναίκας! Άλλωστε, το έργο σταθμός της Σιμόν ντε Μπωβουάρ που θέτει τον γυναικείο αυτοκαθορισμό στο επίκεντρο, καθώς και η αποτίμηση των δυναμικών φεμινιστικών κινητοποιήσεων των δεκαετιών 1960-1970, αναδεικνύουν τη σημασία της δημόσιας αντίστασης ενάντια στη γυναικεία καταπίεση και στην αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος.

Από τη μελέτη δε λείπει βέβαια η αναφορά στην ελληνική περίπτωση και στις ελληνικές φεμινιστικές προσπάθειες, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και σήμερα. Αναδεικνύονται αυτές που ξεχώρισαν μέσα σε μια κοινωνία πατριαρχική, όπου εξαπολύθηκε πληθώρα επιχειρημάτων κατά του δικαιώματος ψήφου.

Όλα τα παραπάνω θέτουν ένα βαθύτερο προβληματισμό ως προς την τρέχουσα κατάσταση της μεταμοντέρνας πατριαρχίας. Νέα δεδομένα, όπως είναι η εξάπλωση της διαδικτυακής εκπόρνευσης από τη μια, η οικογενειοκρατία και η βιομηχανία της τεχνητής γονιμοποίησης από την άλλη καθορίζουν ταυτόχρονα το νέο κάδρο της εμπορευματοποίησης του γυναικείου σώματος και τις «νέες» μορφές καταπίεσης. Η σημερινή οπισθοδρόμηση σε σχέση με την όποια ρήξη επιχειρήθηκε τις δεκαετίες 1960-1970 με τους παραδοσιακούς ρόλους σχετίζεται σαφέστατα με την κρίση που διέρχονται τα κινήματα κοινωνικής αμφισβήτησης σήμερα.

Η συγγραφέας έχει υπόψη της τις τρέχουσες φεμινιστικές προσεγγίσεις, καθώς και τη δυσκολία του μεταμοντέρνου φεμινισμού να κατανοήσει τη σχέση της πραγματικής απελευθέρωσης της γυναίκας με την κοινωνική αλλαγή. Ανακαλύπτει όμως κάποιες νέες φεμινιστικές φωνές που δείχνουν δρόμους αμφισβήτησης της σύγχρονης καταπίεσης. Υπάρχουν πραγματικά τέτοιες φωνές, που δείχνουν μονοπάτια μέσα από τα οποία θα μπορέσει η γυναίκα να σπάσει τις αλυσίδες της και να βαδίσει προς την αληθινή χειραφέτηση, βελτιώνοντας με τις δυνάμεις της τον κόσμο στον οποίο ζει. Σ’ αυτές τις φωνές προστίθεται και η δική της!