Επιμέλεια: Ιρέν Κόντου
«Απεχθάνομαι τον ρατσισμό, επειδή πιστεύω ότι είναι κάτι βάρβαρο, είτε προέρχεται από μαύρο είτε από λευκό» ήταν η φράση του ανθρώπου που βοήθησε να μπει ένα τέλος στις θεσμοθετημένες φυλετικές διακρίσεις και στο απάνθρωπο ρατσιστικό καθεστώς των λευκών. Ο Νέλσον Μαντέλα ήταν ο πρώτος έγχρωμος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής και σήμερα γιορτάζονται, σε ολόκληρο τον κόσμο, τα 100 χρόνια από την γέννηση του.
Ένας «ταραχοποιός» – όπως τον αποκαλούσε ο πατέρας του- ένα ατίθασο, φιλελεύθερο πνεύμα. Ο Μαντέλα υπήρξε η πιο εμβληματική μορφή του απελευθερωτικού αγώνα κατά του απαρχαιντ και φυλακίστηκε για 27 ολόκληρα χρόνια από το καθεστώς των λευκών.
«Τρώγε το φαί σου, αγάπα το κελί σου, διάβαζε πολύ» είχε πει ο πιο διάσημος κρατούμενος του πλανήτη, όπως τον αποκαλούσαν.
Το Φεβρουάριο του 1990 η αποφυλάκιση του σηματοδότησε πολιτικές μεταρρυθμίσεις και θεμελιώδεις αλλαγές για το Νοτιοαφρικανικό κράτος. Μεταξύ αυτών, σημαντικές μεταρρυθμίσεις για τα δικαιώματα των γυναικών. Το 1993 ένα χρόνο πριν γίνει πρόεδρος βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το οποίο μοιράστηκε με τον τότε πρόεδρο Φεντερικ Ντε Κλερκ.
Παντρεύτηκε τρεις φορές και απέκτησε πέντε παιδιά. Ακόμα και μετά την απόσυρση του από την προεδρική θέση δεν σταμάτησε να αγωνίζεται για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα- όπως η καταποέμηση του ιού, ΑIDS.
Ο λόγος που εκφώνησε έναν χρόνο μετά την πτώση του απαρτχάιντ, την Εθνική Ημέρα της Γυναίκας, στην Νότιο Αφρική ήταν ενδεικτικός. «Σαν φόρο τιμής στις γυναίκες που μας ακολούθησαν στο μονοπάτι προς την ελευθερία πρέπει να εγκαθιδρύσουμε νόμους που θα κατοχυρώνουν τα δικαιώματα τους» είχε πει. Και το έκανε.
Ο Mandela δημιούργησε ένα Σύνταγμα με σαφείς διατάξεις που προστάτευαν τα γυναικεία δικαιώματα, κατοχυρώνοντας την σωματική και την ψυχολογική τους αξιοπρέπεια, το δικαίωμα να παίρνουν αποφάσεις που αφορούν την αναπαραγωγή, το δικαίωμα να έχουν τον έλεγχο στο σώμα τους, να προστατεύονται από διακρίσεις, από βιασμούς αλλά και την ενδοοικογενειακή βία.
Αν και στην Νότιο Αφρική -όπως και σε όποια άλλη γωνιά του κόσμου άλλωστε – οι ανισότητες δεν έχουν εξαλειφθεί, όλο και περισσότερες γυναικείες φωνές ακούγονται στην πολιτική, τις επιχειρήσεις, τα μίντια στην ιστορία της Νοτίου Αφρικής. Δεκαοχτώ χρόνια μετά από την προτροπή του Mandela στις γυναίκες να κάνουν τα γυναικεία δικαιώματα Νο1 προτεραιότητα τους, οι γυναίκες αποτελούσαν το 40% της Βουλής, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της κυβέρνησης.
Η σημασία που έδινε ο Νέλσον Μαντέλα στο γυναικείο ζήτημα φαίνεται γλαφυρά στην δήλωση του. «Δεν μπορούμε να κατακτήσουμε την ελευθερία αν οι γυναίκες δεν έχουν απαλλαγεί από κάθε μορφή καταπίεσης». Ακόμη και όταν πια το 1999 αποσύρθηκε από την Προεδρία, μαζί με την τρίτη γυναίκα του Graca Machel συνέχισαν να εμφανίζονται δημόσια και να μιλούν για τα γυναικεία δικαιώματα στην Νότιο Αφρική αλλά και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες. Ο ίδιος εφάρμοζε τις αρχές της ισότητας των δύο φύλων και στην προσωπική του ζωή.
Η δεύτερη γυναίκα του Winnie Mandela είχε ενεργό ρόλο στον αγώνα υπέρ της ελευθερίας δίπλα του, έγινε εξίσου δημοφιλής και κράτησε την φλόγα των διακηρύξεων του Mandela αναμμένη όσο εκείνος ήταν στην φυλακή. Προβλήματα εμφανίστηκαν αργότερα με την άσκηση εξουσίας εκ μέρους της, αλλά δεν είναι του παρόντος. Η τρίτη του γυναίκα κράτησε το δικό της επίθετο, ενώ η ζωή τους μοιράζονταν μεταξύ Νοτίου Αφρικής και της πατρίδας της Μοζαμβίκης.
Μετά τον Νέλσον Μαντέλα ο κόσμος δεν θα είναι πια ποτέ ο ίδιος, ούτε για μας τις γυναίκες.
Το 2013, σε ηλικία 95 χρονών, ο Μαντέλα πεθαίνει ύστερα από χρόνια αναπνευστική νόσο. Όλη η χώρα βυθίζεται στο πένθος.