Αμνηστία: Οπισθοδρόμηση για τα δικαιώματα των γυναικών ο προτεινόμενος ορισμός για το βιασμό

Οπισθοδρόμηση για τα δικαιώματα των γυναικών, με τον προτεινόμενο ορισμό του βιασμού στον υπό διαβούλευση νέο Ποινικό Κώδικα. Δελτίο Τύπου της Διεθνούς Αμνηστίας

7 Μαρτίου 2019

Δόθηκε χτες στη δημοσιότητα το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, προς δημόσια διαβούλευση.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό εκστρατεία με αίτημα την τροποποίηση του άρθρου 336, που περιλαμβάνει τον ορισμό του βιασμού, έτσι ώστε αυτός να ορίζεται με βάση την απουσία συναίνεσης.

Στο προτεινόμενο σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα, διαπιστώνουμε ότι όχι απλώς δεν υιοθετείται ένας ορισμός του βιασμού με βάση τη συναίνεση, αλλά ο ισχύων μέχρι σήμερα ορισμός, αντικαθίσταται με έναν ακόμη χειρότερο. Η νέα πρόταση περιορίζει τις περιπτώσεις της «απειλής σπουδαίου και άμεσου κινδύνου», μόνο σε εκείνες που αφορούν «απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας». Με αυτόν τον τρόπο, οριοθετείται ακόμη περισσότερο η έννοια της απειλής (ως αποκλειστικά σωματικής), και κλείνει οποιοδήποτε περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας. Σε κάθε περίπτωση, ο μόνος ορισμός του βιασμού που μπορεί να γίνει αποδεκτός είναι αυτός που θα συνδέεται με την απουσία συναίνεσης.

Η Διεθνής Αμνηστία, μετά από αναλυτική έρευνα και στα πλαίσια της εκστρατείας και όλου του υλικού που έχει δημοσιοποιήσει, έχει θεμελιώσει συγκεκριμένα τους λόγους για τους οποίους ένας τέτοιος ορισμός είναι απαραίτητος, έχει αναδείξει τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις της Ελλάδας ως προς την υιοθέτησή του, ενώ έχει παράσχει αναλυτικές πληροφορίες για το ισχύον καθεστώς σε μια σειρά χωρών, και ειδικά αυτών που έχουν υιοθετήσει σχετικούς ορισμούς με βάση τη συναίνεση.

Στο πλαίσιο της εκστρατείας μας, θα θέσουμε στη δημόσια διαβούλευση με συγκεκριμένο τρόπο και με βάση τις θέσεις μας, το αίτημα της τροποποίησης του άρθρου 336, και της υιοθέτησης ενός ορισμού του βιασμού με βάση την απουσία συναίνεσης. Οι γυναικείες οργανώσεις και συλλογικότητες, καθώς και οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μπορούμε και πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να κινητοποιηθούμε, με αίτημα την τροποποίηση του ορισμού του βιασμού.

Καλούμε το Υπουργείο Δικαιοσύνης να τοποθετηθεί συγκεκριμένα και να αναλάβει πρωτοβουλία για αυτή την τόσο απαραίτητη νομοθετική αλλαγή.

Για το ίδιο θέμα, Δελτίο Τύπου της Διοτίμα (Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών), που λάβαμε στις 15-3-19.

Η εκδοχή του αρ. 336 του Ποινικού Κώδικα σχετικά με τον ορισμό του βιασμού, όπως προτείνεται και έχει δοθεί προς δημόσια διαβούλευση εδώ και μερικές ημέρες, αποτέλεσε για το Κέντρο Διοτίμα μια ιδιαίτερα δυσάρεστη έκπληξη: Στο σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα όχι μόνον δεν υιοθετείται ένας ορισμός βασισμένος στην απουσία της συναίνεσης, κάτι που αποτελεί χρόνιο αίτημα των φεμινιστικών κινημάτων και των ανθρωπιστικών οργανώσεων παγκοσμίως, αλλά ο ήδη αναχρονιστικός και προβληματικός ορισμός του βιασμού που ως τώρα απαιτούσε χρήση σωματικής βίας ή απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου, αντικαθίσταται, επί τα χείρω, από έναν άλλον που εξακολουθεί να μιλά για χρήση σωματικής βίας και μάλιστα περιορίζει την απειλή μόνο ως προς τα έννομα αγαθά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας του θύματος!

Ο προτεινόμενος ορισμός δείχνει να αγνοεί πλήρως την Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Σύμβαση της Κων/πολης), που έχει τεθεί σε ισχύ και στη χώρα μας, καθώς στο αρ. 36 της Σύμβασης γίνεται λόγος για εκούσια συγκατάθεση των ατόμων σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη ή συμπεριφορά, η οποία θα πρέπει να είναι προϊόν ελεύθερης βούλησης.  Τυχόν υιοθέτηση του προτεινόμενου ορισμού, λοιπόν, είναι αντίθετη προς την υποχρέωση της χώρας μας να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα σχετικά με την ποινικοποίηση κάθε σεξουαλικής πράξης που γίνεται μη συναινετικά από  αμφότερους τους συμμετέχοντες σε αυτή.

Ο ορισμός του βιασμού, όπως προτείνεται, όχι μόνον παραβιάζει τις σοβαρές δεσμεύσεις που έχουμε ως Πολιτεία αναλάβει, αλλά είναι κοινωνικά απαράδεκτος και γεμάτος στερεότυπα (του «δράκου» δράστη, του «ιδανικού« θύματος), εναντίον των οποίων δίνεται πολύχρονος αγώνας από το φεμινιστικό κίνημα ανά την υφήλιο. Εάν επικρατήσει, θα εξακολουθήσει να κρατά στην αφάνεια ένα τεράστιο ποσοστό βιασμών όπου δεν μπορεί να αποδειχθεί η χρήση σωματικής βίας, όπου ο βιασμός δεν έγινε με τη χρήση βίας, όπου το θύμα είναι γνωστό στο δράστη, ή ακόμη χειρότερα, όπου υπάρχει συντροφική σχέση μεταξύ θύματος και δράστη.

Ευελπιστούμε πως η ακατανόητη αυτή επιλογή, που δεν έχει καμία δικαιολογητική βάση, θα ανατραπεί, και πως ο κ. Υπουργός Δικαιοσύνης θα αντιληφθεί την επιτακτική ανάγκη να τροποποιηθεί το αρ. 336 ΠΚ στη βάση της απουσίας της συναίνεσης, ώστε το ειδεχθές αυτό έγκλημα επιβολής και εξουσίας να γίνεται επιτέλους ορατό και να τιμωρείται όπως αρμόζει.