Μετά από πολύμηνες λαϊκές κινητοποιήσεις στο Σουδάν, έπεσε χθες ο επί 30 χρόνια πρόεδρός του, ο οποίος κυβερνούσε με δικτατορικό τρόπο. Οι
εξελίξεις είναι θετικές αλλά και ανησυχητικές, αφού ανακοινώθηκε ότι την
διακυβέρνηση θα πάρουν οι στρατιωτικοί για τα επόμενα δύο χρόνια. Μεγάλο κίνημα γυναικών αγωνίστηκε εναντίον της δικτατορίας, όπως φαίνεται από σχετικά πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε για τη δράση τους, και αναδημοσιεύουμε στο Μωβ. Η αρχική φωτό, από διαμαρτυρία στις 11 Απριλίου, όπου το πλήθος επευφημεί την Alaa Salah. Σ.Β.
Αλιεύει η Σίσσυ Βωβού
Σήμερα στο Σουδάν όλος ο λαός παλεύει για να απαλλαγεί από τη δικτατορία του Ομάρ αλ Μπασίρ. Στην πρώτη γραμμή οι νέες γυναίκες. Οι Σουδανέζες γυναίκες που ζουν κι αγωνίζονται στο Χαρτούμ, στις άλλες πόλεις και χωριά του Σουδάν, στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, παντού. O λαός τις ονομάζει «KANDAKΕ». Τι θα πει όμως αυτό; Τι ήταν οι «Kandake» ή «Kandakat»;
Ο πολιτισμός του Kush ή πολιτισμός της Meroe
Η περιοχή του σημερινού Σουδάν, νότια της Αιγύπτου, στην “καμπή του Νείλου”, είχε σημαντικό πολιτισμό πολύ πριν από το 1900 π.Χ. Αυτή είναι η Νουβία που συχνά ακούμε. Είναι η χώρα που οι αρχαίοι συγγραφείς την έλεγαν “Αιθιοπία”, αλλά δεν έχει σχέση με τη σημερινή Αιθιοπία. Στην εξέλιξη αυτού του πολιτισμού, γύρω στα 785 π.Χ. συναντάμε το βασίλειο του Κush ή της Meroe, με πρωτεύουσα στην αρχή την Napata και μετά το 591 π.Χ. την Meroe.
Θρυλική ως πόλη υπέροχου πλούτου. Μεγάλα χωράφια, πλούσια εδάφη, με πολλές βροχές, μεγάλη παραγωγή, εύκολη μεταφορά και εμπόριο μέσω του Νείλου. Πολύ κυνήγι κι εμπόριο των προϊόντων τους. Δέρματα. Ελεφαντόδοντο. Κύριος κλάδος η σιδηρουργεία, που τα όπλα και εργαλεία της ήταν περιζήτητα. Ακόμα και χρυσάφι είχε. Παραγωγή φρούτων και λαχανικών. Περίεργες πυραμίδες, που φυλάνε τις μούμιες 40 γενιών ηγεμόνων.
Αυτός ο πολιτισμός άνθισε περίπου την ίδια εποχή με τους Έλληνες Πτολεμαίους και έπειτα τους Ρωμαίους (300 π.Χ.-350 μ.Χ.). Το 350 μ.Χ. μυστηριωδώς εξαφανίζεται. Παράκμασε; Δέχτηκε καταστροφική επίθεση από τους Αxum; Τον κατάπιε η έρημος; Δεν υπάρχει απάντηση.
«Kandake»: Βασίλισσες – Ηγεμόνες – Πολέμαρχοι
Σαν μια από τις ιδιαιτερότητες αυτού του πολιτισμού, σύμφωνα με πολλούς συγγραφείς, αρχαίους και νεότερους, (Πλίνιος, Στράβων, Dio Cassius, Ευσέβιος, Carolyn Fluehr-Lobban κ.ά.) αναφέρεται ότι «Η Αιθιοπία μέχρι σήμερα διακυβερνάται, σύμφωνα με το προγονικό έθιμο, από μια γυναίκα» (Ευσέβιος) ή ότι «Η Meroe διεκδικεί τουλάχιστον δέκα βασίλισσες-ηγεμόνες κατά τη διάρκεια των 500 χρόνων μεταξύ 260 π.Χ. και 320 μ.Χ. και τουλάχιστον έξι κατά τη διάρκεια των 140 χρόνων μεταξύ 60 π.Χ. και 80 μ.Χ.» (Carolyn Fluehr-Lobban).
Αυτές τις Βασίλισσες τις έλεγαν ΚΑNDAKE ή KANDAKAT ή ΚENDAΚE.
Είναι τίτλος και σημαίνει κάτι σαν “Μεγάλη γυναίκα” ή “Μητέρα βασίλισσα” και σηματοδοτεί την “Βασίλισσα ηγεμόνα” ή “Βασιλική γυναίκα”. Αυτές οι γυναίκες δεν ήταν “βασιλικές σύζυγοι”, ή “βασιλομήτορες”.
Δε ξέρουμε πότε άρχισε η βασιλεία να ασκείται από γυναίκες. Αλλά αυτές οι γυναίκες ήταν κυβερνήτες από δικό τους δικαίωμα κι όχι από γάμο, ή θάνατο του άντρα τους. Επιπλέον, οι Kandakes δεν έχαναν ή μειώνονταν η δύναμη κι η εξουσία τους όταν παντρεύονταν ή όταν έκαναν γιους. Στο Κush λοιπόν ασκούνταν μια μορφή μητριαρχικής διαδοχής, συνηθισμένη μεταξύ των πολιτισμών της Ανατολικής Αφρικής.
Ήταν βασίλισσες που οδηγούσαν το στρατό τους στη μάχη, ενάντια σε κάθε εχθρό. Σήμαινε μάλλον “Βασίλισσα πολέμαρχος”. Αυτές οι γυναίκες ήταν τρομερές κυβερνήτες και μερικοί ήταν αποτελεσματικοί στρατιωτικοί ηγέτες.
Oι πιο σημαντικές και γνωστές από αυτές τις “Kandakat” του Kush ήταν:
Shanakdakhete (177 BCE–155 BCE)
Amanirenas (40 BCE–10 BCE) .
Amanishakheto (c. 10 BCE–1 CE)
Amanitore (1–20 CE) .
Amantitere (22–41 CE)
Amanikhatashan (62–85 CE)
Maleqorobar (266–283 CE)
Lahideamani (306–314 CE)
Ο Πλίνιος αναφέρει ότι μια Βασίλισσα του Kush που έφερε τον τίτλο Kandake, επέκτεινε την επικράτειά της μέχρι την αρχαία Συρία και τη Μεσόγειο.
Ο Μ. Αλέξανδρος συναντά μια Kandake
Ένας θρύλος ισχυρίζεται ότι κάποια Kandake πολέμησε ενάντια στον Μ. Αλέξανδρο. Άλλος πάλι ότι ο Μ. Αλέξανδρος είχε μια “τρυφερή ιστορία” με μία Kandake του Kush. Η αλήθεια είναι ότι ο Αλέξανδρος ποτέ δεν προσπάθησε να κινηθεί πιο νότια από την Αίγυπτο.
Ο μόνος θρύλος που ίσως να έχει βάση, είναι ότι όταν προσπάθησε να κατακτήσει τα εδάφη της το 332 π.Χ., κανόνισε να συναντηθεί μαζί της κι αυτή ήρθε με ένα πολεμικό ελέφαντα. Αφού αξιολόγησε τη δύναμη των στρατευμάτων της, ο Αλέξανδρος αποφάσισε να μην ασχοληθεί με την περιοχή της και προχώρησε προς το σκοπό του στην Ανατολή.
Η πρώτη Kandake Shanakdakhete
Η πρώτη βασίλισσα που κυβερνούσε ανεξάρτητα από κάποια αντρική παρουσία. Εμφανίζεται με πανοπλία και δόρυ οδηγώντας το στρατό της. Κάτω από τη βασιλεία της, το κράτος του Kush διεύρυνε τα σύνορά του και η οικονομία άκμασε.
Η Kandake Amanirenas
H βασίλισσα που κέρδισε ευνοϊκούς όρους από τον Αύγουστο Καίσαρα (27 π.Χ.-14 μ.Χ.) μετά τη σύγκρουση γνωστή ως Μεροΐτικος Πόλεμος (27-22 π.Χ.) μεταξύ Κους και Ρώμης.
O στρατός της επιτέθηκε στην Αίγυπτο, που τότε ήταν υπό Ρωμαϊκή κατοχή. Αρχικά είχαν νίκες και κατέλαβαν αρκετά Ρωμαϊκά οχυρά και φρούρια. Μάλιστα αναφέρεται ότι απήγαγε τους Εβραίους τεχνίτες ελεφαντόδοντου και τους μετέφερε στη δική της πρωτεύουσα. Οι Ρωμαίοι αντεπιτέθηκαν και τους απώθησαν. Αλλά η συνθήκη που επέβαλλαν, μάλλον ευνοούσε την Amanirenas και τη χώρα της. Με τις ειρηνευτικές συνομιλίες, κατέληξαν η χώρα να μείνει χωρίς Ρωμαίους, χωρίς φρουρές, χωρίς φόρους και με αύξηση του εμπορίου μεταξύ Ρώμης και Meroe. Η Αυτά τα προνόμια διατηρήθηκαν μέχρι και το τέλος του πολιτισμού αυτού, στα 350 μ.Χ.
Η Amanirenas χαρακτηρίστηκε από τον Στράβωνα ως “γενναία”, “σκληρή” που ήταν και τυφλή στο ένα μάτι και φοβερή διπλωμάτης. Είναι η πιο διάσημη Καντάκε και η μόνη για την οποία υπάρχουν τόσες αναφορές. Οπότε μάλλον από αυτήν καθιερώθηκε κι ο μύθος των “βασιλισσών στρατηλατών”, των KENDAKES, που έχουν από τότε περάσει στη λαϊκή μούσα, στα λαϊκά παραμύθια, αλλά και στους διαχρονικούς αγώνες του λαού του Σουδάν, σαν υψηλός συμβολισμός. Και δίκαια. Στην εποχή τους ήταν οι μόνες που αντιστάθηκαν στον Μέγα Αλέξανδρο και στους Ρωμαίους και δεν υποδουλώθηκαν ποτέ από αυτούς, ούτε από κάποιον άλλο.
Tο χτες και το σήμερα
Βίντεο με τις βασίλισσες – πολεμίστριες δε θα βρείτε φυσικά. Αυτές είναι οι σημερινές “Kandakes”. Έτσι τις αποκαλεί ο λαός τους. Κι είναι αυτές που παρ’ όλες τις δυσκολίες και τους περιορισμούς που επιφυλάσσει στις γυναίκες η παράδοση κι η θρησκεία τους, έχουν πάρει πάνω τους τον αγώνα για ελεύθερη πατρίδα.
Οι καινούριες “Amanirenas”. Που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τις αρχαίες αδερφές τους. Μόνο τις νίκες τους. Αλλά που θα πάει. Θα έρθουν κι αυτές οι νίκες ενάντια στο καθεστώς της καταπίεσης, για μια ελεύθερη χώρα και μια οικονομία σε όφελος όσων δουλεύουν και παράγουν πλούτο.