Οι γυναίκες καθοδηγούν την εξέγερση του Σουδάν ενάντια στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Όπως και στην Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία, αντιμετωπίζουν μια βίαιη αντίδραση. Αλλά πρέπει να κερδίσουν.
Οι Σουδανές αγωνίζονται ενάντια στο ισλαμικό κράτος του Σουδάν μετά από 30 χρόνια καταπίεσης και ταπείνωσης.
Μεγάλες αυξήσεις στο βασικό κόστος διαβίωσης πυροδότησαν διαδηλώσεις τον Δεκέμβριο1, καθώς η χώρα αντιμετώπισε τη χειρότερη οικονομική κρίση της εδώ και δεκαετίες2. Οι φτωχές οικογένειες χτυπήθηκαν στο επίκεντρο και οι γυναίκες που βάζουν φαγητό στο τραπέζι μίλησαν μέσα από το WhatsApp και το Facebook και συσπείρωσαν τον λαό για να αψηφήσουν το αυταρχικό καθεστώς.
Οι γυναίκες συνέχισαν να είναι επικεφαλής σε ειρηνικές διαδηλώσεις στο δρόμο, να καλούν σε δράσεις πολιτικής ανυπακοής και να διαμαρτύρονται στα κοινωνικά μέσα. Οι γυναίκες γιατροί, οι γυναίκες δικηγόροι, οι φοιτήτριες, οι δασκάλες και οι μητέρες που μένουν στο σπίτι έχουν διευθύνει το #SudanUprising εδώ και τρεις μήνες, στην πιο διαρκή εξέγερση εναντίον του καθεστώτος στην πρόσφατη ιστορία.
Ωστόσο, ο ηγετικός ρόλος των γυναικών, όπως συμβαίνει σε αναρίθμητες άλλες καταστάσεις, σπάνια αναγνωρίζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όταν αναφέρονται, οι γυναίκες φαίνονται να «εντάσσονται» στις διαμαρτυρίες – και όχι να τις εκπροσωπούν ως ηγέτιδες3.
Η «Ζαγκρούντα» (ή τραγούδι γυναικών) έχει γίνει το κωδικοποιημένο κάλεσμα για κάθε διαμαρτυρία στο δρόμο. Όταν ο κόσμος ακούει αυτές τις γυναίκες, ξέρει ότι είναι το κάλεσμα της επανάστασης και ότι ήρθε η ώρα να ξεκινήσει η πορεία τους.
Οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις και έχουν αντιμετωπίσει με θάρρος πραγματικά πυρά, δακρυγόνα και βαριά μπαστούνια από μέταλλο στις πλάτες τους4. Αλλά οι περισσότεροι άντρες διαδηλωτές θα σας έλεγαν ανοιχτά ότι ήταν οι γυναίκες στην πρώτη γραμμή αυτές που τους ενθάρρυναν να συνεχίσουν την πορεία τους.
Αυτό συνδέεται στενά με τον τοπικό πολιτισμό του Σουδάν, καθώς οι γυναίκες, ιστορικά, τραγουδούσαν και έγραφαν ποιήματα για να στηρίξουν τους άνδρες κατά τη διάρκεια πολέμων. Ωστόσο, υπάρχει μια σύγχρονη, πιο φεμινιστική μετατόπιση σε αυτόν τον παραδοσιακό ρόλο, καθώς οι γυναίκες έχουν έρθει στην πρώτη γραμμή για να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους κατά τη διάρκεια αυτών των διαδηλώσεων.
Δεν αποτελεί επίσης έκπληξη το γεγονός ότι οι γυναίκες καθοδηγούν τον αγώνα εναντίον της ισλαμικής κυβέρνησης του Σουδάν, καθώς οι γυναίκες του Σουδάν ήταν πάντα ο πρώτος εχθρός του πολιτικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού του καθεστώτος.
Οι νόμοι περί δημόσιας τάξης και οι προσωπικοί νόμοι που επιβάλλονται από το 1991 εμπόδισαν τις γυναίκες να φοράνε ό,τι θέλουν, να δουλεύουν ή να περπατούν στους δρόμους όπως θέλουν, ορίζοντας παράλληλα περιοριστικούς κανόνες όπως η «αντρική κηδεμονία» και η «υπακοή των γυναικών συζύγων»5.
Επιπλέον, ο Σουδανός πρόεδρος Ομάρ Αλ-Μπασίρ κατηγορήθηκε από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα για τον ρόλο του στην υποκίνηση μαζικών βιασμών κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Νταρφούρ στο δυτικό Σουδάν6.
Παρά το ένταλμα που εκδόθηκε για τη σύλληψή του, συνέχισε να ταξιδεύει ελεύθερα, σε διάφορες χώρες μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Κένυα και η Σαουδική Αραβία, αποκαλύπτοντας ένα παγκόσμιο δίκτυο κρατών και ηγετών που έκλειναν τα μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον Αλ–Μπασίρ7.
Υπάρχει επίσης κάτι που έχει σχέση με το περιφερειακό πλαίσιο στο #SudanUprising που πρέπει να γίνει κατανοητό.
Το 2015, οι Γυναίκες Υπερασπίστριες των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Women Human Rights Defenders / WHRDs) από την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής ιδρύσαμε τον νέο Συνασπισμό WHRDMENA [Women Human Rights Defenders in Middle East and North Africa] για την παροχή αλληλεγγύης και υποστήριξης, για να μαθαίνουμε η μια από την άλλη και το σημαντικότερο, να ενισχύσουμε τις άλλες φωνές όταν τα κράτη προσπαθούν τόσο συχνά να μας φιμώσουν8.
Το καθεστώς του Σουδάν ακολούθησε ξεκάθαρα το παράδειγμα του αιγυπτιακού κράτους, στοχεύοντας γυναίκες ακτιβίστριες μέσω απαγορεύσεων ταξιδιών, δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων και δικαστικών υποθέσεων εναντίον τους. Έχει επίσης ακολουθήσει τα βήματα της Σαουδικής Αραβίας μέσω της κράτησης ακτιβιστριών και καταγγέλλοντας «εκείνες που συνωμοτούν» ενάντια στο κράτος και «προσπαθούν να του επιτεθούν»9.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν επιτεθεί και σε νοσοκομεία και γιατρούς που έχουν προσπαθήσει να θεραπεύσουν διαδηλωτές, ενώ ανακρίνουν και λογοκρίνουν δημοσιογράφους που αναφέρουν τις διαδηλώσεις –τις χαρακτηρίζουν «αναταραχές»– για «υποκίνηση μίσους κατά του κράτους»10.
Πρόσφατα, στις 22 Φεβρουαρίου, ο Αλ-Μπασίρ κήρυξε μια νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης ενός έτους για να επεκτείνει τις εξουσίες των αρχών ασφαλείας να κρατούν διαδηλωτές και να καταστέλουν τις δημόσιες συγκεντρώσεις11. Ωστόσο, οι διαδηλώσεις των γυναικών δεν δείχνουν κανένα σημάδι ύφεσης.
Ο Συνασπισμός WHRDMENA έχει τουλάχιστον 45 γυναίκες ακτιβίστριες στο Σουδάν οι οποίες έχουν φυλακιστεί κατά τους τελευταίους τρεις μήνες.
Μεταξύ αυτών είναι η Ιχσάν Αλ-Φαγκίρι, ιδρύτρια της ομάδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Πρωτοβουλία Ενάντια στην Καταπίεση των Γυναικών12. Η Χαναντί Φαντόλ, διακεκριμένο μέλος της WHRD: Η γιατρός Χέμπα Ομέρ και η Αντεέλα Αλ-Ζάεμπακ, πρόεδρος της Ένωσης Σουδανών Γυναικών13 – που ήταν μεταξύ των 40 γυναικών που απελευθερώθηκαν από τη φυλακή στις 8 Μαρτίου, την Παγκόσμια Ημέρα των Γυναικών14.
Την προηγούμενη ημέρα, στις 7 Μαρτίου, εκατοντάδες γυναίκες κατέβηκαν στους δρόμους στο Χαρτούμ για να απαιτήσουν την απελευθέρωση όλων των κρατουμένων τηςWHRD και να αντιταχθούν στο θρησκευτικό φονταμενταλιστικό καθεστώς και στη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Σκόπιμα διαδηλώσαμε την Πέμπτη, όχι την Παρασκευή (την ιερή ημέρα των Μουσουλμάνων), όπως συμβαίνει στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και όπως έκαναν και οι διαδηλωτές κατά την αιγυπτιακή επανάσταση.
Στις 8 Μαρτίου, οι γυναίκες που εξακολουθούσαν να παραμένουν φυλακισμένες στο Ομντουρμάν, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Σουδάν, ξεκίνησαν μια απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθούν για τη φυλάκισή τους και να ζητήσουν τον τερματισμό του καθεστώτος του Αλ-Μπασίρ15.
Ομάδες νέων γυναικών διοργανώνουν και διεξάγουν διαδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που άρχισαν στην πανεπιστημιούπολη στο Ahfad University for Women και στη συνέχεια μπήκαν επικεφαλής σε διαδήλωση χιλιάδων στην πρωτεύουσα του Σουδάν, το Χαρτούμ16.
Εν τω μεταξύ, οι γυναίκες στη σουδανική διασπορά διοργανώνουν διαδηλώσεις αλληλεγγύης από την Ουάσιγκτον μέχρι το Λονδίνο και το Ντίσελντορφ17.
Παρά τις προφανώς θετικές ειδήσεις για τις απελευθερώσεις τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, μόλις μία ημέρα αργότερα, στις 9 Μαρτίου, εννέα άλλες γυναίκες καταδικάστηκαν σε 20 χτυπήματα και στάλθηκαν στη φυλακή σύμφωνα με τους πρόσφατα θεσπισμένους νόμους έκτακτης ανάγκης του καθεστώτος.
Δύο αδελφές η Μαριέμ και Ραμπάχ Αλσαντίκ προσήχθησαν επίσης την επόμενη μέρα. Η Μαριέμ είναι αντιπρόεδρος του Εθνικού Κόμματος Ούμμα (πολιτικό κόμμα που αντιτίθεται στο καθεστώς)18.
Εν τω μεταξύ, η αντίδραση εναντίον των γυναικών υπερασπιστριών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σουδάν έχει επίσης εκδηλωθεί στο διαδίκτυο, με πράκτορες ασφαλείας που έχουν προσβάλει συγκεκριμένες, αποκαλώντας τες «πόρνες» επειδή βγαίνουν στους δρόμους19.
Έχει επίσης τεκμηριωθεί ότι κάποιες από αυτές τις γυναίκες έχουν υποβληθεί σε διάφορες μορφές βίας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και των φυλακίσεων – συμπεριλαμβανομένης της τεκμηρίωσης για σεξουαλική βία με σκοπό τον εκφοβισμό τους και την απομάκρυνσή τους από τη δημόσια σφαίρα και από τις διαδηλώσεις20.
Αυτή η σκληρή καταστολή των γυναικών ακτιβιστριών στο Σουδάν δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος κάποιου ακαταμάχητου περιφερειακού μοτίβου που είναι απόηχος από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Αυτή τη φορά, οι γυναίκες πρέπει να κερδίσουν. Ο κόσμος πρέπει να υπερασπιστεί αυτές τις θαρραλέες ακτιβίστριες που διαλύουν τις δομές της αδικίας που υπάρχουν στο Σουδάν.
Πρέπει να αφουγκραστείτε αυτές τις γυναίκες και να τις ακούσετε. Δεν θα σωπάσουμε.
Μετάφραση: e la libertà
Nazik Awad, Sondos Al Al, «Women’s stories from the frontline of Sudan’s revolution must be told», Open Democracy, 20 Μαρτίου 2019 και International Viewpoint, 1 Απριλίου 2019
Σημειώσεις
1 «State of emergency declared in Sudanese city after party HQ torched», Reuters, 19 Δεκεμβρίου 2018
2 «Sudan’s Self-Inflicted Economic Meltdown: With a Corrupt Economy in Crisis, the Bashir Regime Scrambles to Consolidate Power», Enough!, 15 Νοεμβρίου 2018
3 Zeinab Mohammed Salih and Peter Beaumont, «“Change in people’s hearts”: anti-Bashir protests put Sudan at a crossroads», The Guardian, 18 Ιανουαρίου 2019.
4 Carol Van Dam, «Witness: Sudanese Police Fire Tear Gas, Live Ammunition at Protesters», Voanaws, 9 Ιανουαρίου 2019.
5 «Report: Public order laws in Sudan continue to be used to punish and control women», Redress, 4 Δεκεμβρίου 2017. «Sudan – The Muslim Personal Law Act of Sudan, 1991», Equality Now. Curtis F. Doebbler,«Women and Public Order in Khartoum, Sudan», Criminal Justice Matters, τόμος 44, τεύχος 1, 2001. «Family law reform in Sudan: A never ending story?», CMI, 2018.
6 «Al Bashir case: ICC Appeals Chamber invites submissions from Sudan and Mr Al Bashir on legal questions raised by Jordan», International Criminal Court, 25 Μαΐου 2018.
7 Tom White, «States “failing to seize Sudan’s dictator despite genocide charge”», The Guardian, 21 Οκτωβρίου 2018.
8 Regional Coalition forWomen Human Rights Defenders in Middle East and North Africa.
9 «Egypt: Stop Harassment of Women Human Rights Defenders and Drop Politically-Motivated Case 173»,Women Human Rights Defenders International Coalition, 14 Φεβρουαρίου 2016. Samy Magdy, «Sudan’s leader Omar al-Bashir bans unauthorised gatherings during state of emergency», The Independent, 26 Φεβρουαρίου 2019. Jehanne Henry, «Emergency Decrees Bring More Repression in Sudan», Human Rights Watch, 5 Μαρτίου 2019. «Saudi Arabia: Crackdown on Saudi women human rights defenders sets off alarms», Article 19, 6 Ιουνίου 2018. «Sudan: Security Forces Killing, Detaining Protesters», Human Rights Watch, 7 Ιανουαρίου 2019.«President Omar al-Bashir rejects calls to step down at ruling party rally», TheNewArab, 9 Ιανουαρίου 2019.
10 Channel 4 News («The women on the frontline of the protests in Sudan», Youtube, 1 Φεβρουαρίου 2019).
11 «Sudan’s Bashir reshuffles top team amid state of emergency», Al Jazeera, 23 Φεβρουαρίου 2019.
12 «No to Women’s Oppression Initiative», Peace Direct, Ιανουάριος 2018.
14 «The Following WHRDS were released on 8th of March», Women Human Rights Defenders in Middle East and North Africa.
15 «Sudanese detainees on hunger strike for International Women’s Day», TheNewArab, 8 Μαρτίου 2019,https://www.alaraby.co.uk/english/news/2019/3/8/sudanese-detainees-on-hunger-strike-for-international-womens-day.
16 «Sudan: State of emergency intensifies brutal government crackdown on protests», Amnesty International, 25 Φεβρουαρίου 2019.
17 Abdur Rahman Alfa Shaban, «Sudan activists announce anti-govt protests in diaspora», Africa News, 15 Μαρτίου 2019.
19 Reem Abbas, «Sudanese Women Are Leading Protests on the Streets», Enheduanna Voices of Women in the Middle East, 8 Μαρτίου 2019.