Ντελφίν και Καρόλ

Γράφει η Σοφία Ξυγκάκη

Στο πλαίσιο του τρίτου αφιερώματος «50/50 – Ισότητα και στον Κινηματογράφο» (13-14 Ιουνίου) που διοργάνωσαν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων και το Women in Film and Television Gr, προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ «Delphine et Carole, Insoumuses»*, της Callisto McNulty, το οποίο φέτος έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, ενώ πήρε και το Βραβείο Κοινού στην κατηγορία ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους, στο Φεστιβάλ Γυναικείου Κινηματογράφου (filmsdefemmes) του Κρετέιγ, στη Γαλλία.

Η ταινία αφηγείται την καλλιτεχνική συνάντηση, τη φιλία και την ακτιβίστικη συμπόρευση δύο δυναμικών φεμινιστριών: της σπουδαίας ηθοποιού Ντελφίν Σεϊρίγκ που γνωρίζουμε, μεταξύ άλλων, από τις ταινίες Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ του Αλαίν Ρεναί, Ίντια Σονγκτης Μαργκερίτ Ντυράς, Ζαν Ντιλμάν της Σαντάλ Ακερμάν, και της Καρόλ Ρουσόπουλος, Ελβετής σημαντικής κινηματογραφίστριας –το επώνυμό της είναι του Έλληνα συζύγου της– η οποία, τη δεκαετία του ’70, υπήρξε η πρώτη σκηνοθέτις που χρησιμοποίησε βιντεοκάμερα στη Γαλλία. Για την Καρόλ, η βιντεοκάμερα ήταν ένα οικονομικό μέσο, κυρίως χωρίς ιστορία, χωρίς «αποικισμό» από τους άντρες, σε αντίθεση με την τηλεόραση ή τον κινηματογράφο. Το βίντεο ήταν ένα εργαλείο πολιτικής δράσης, που επέτρεπε στις γυναίκες όχι μόνο να τεκμηριώνουν με αυτό τους αγώνες τους, αλλά και να παράσχουν ένα χώρο έκφρασης σε όσες μέχρι τότε σιωπούσαν.

Γι’ αυτό, οι Ντελφίν Σεϊρίγκ και Καρόλ Ρουσόπουλος διοργάνωναν εργαστήρια βίντεο ενώ με τη συμβολή και της επίσης σκηνοθέτιδας και μεταφράστριας Γιοάνα Βίντερ ίδρυσαν το Φεμινιστικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Αρχείων Σιμόν ντε Μποβουάρ (Centre-Simone-de-Beauvoir).

Για την Ντελφίν και την Καρόλ, το βίντεο ήταν ένας τρόπος για να διεκδικήσουν οι ίδιες οι γυναίκες την εκπροσώπηση τους και να προβάλουν το «γυναικείο βλέμμα», ώστε οι εμπειρίες τους να μην φιλτράρονται από το ανδρικό βλέμμα, που συχνά ταλαντεύεται ανάμεσα στη σεξουαλικοποίηση και την εξιδανίκευση. Το ζήτημα της γυναικείας φωνής, των προσωπικών οραμάτων και της επιθυμίας, βρίσκονται στο επίκεντρο της ταινίας αλλά και η επιδίωξη να δημιουργηθούν διαφορετικές σχέσεις ανάμεσα στις γυναίκες, ενώ δεν «αποσιωπούνται» και οι διαφορετικές καλλιτεχνικές προσεγγίσεις των δύο γυναικών.

Χρησιμοποιώντας αυθάδικους και προκλητικούς τίτλους όπως Be pretty and shut up! (1981) και Maso and Miso gboating (1975) -όπου maso=μαζοχιστής, miso=μισογύνης-, οι ταινίες τους, με άγκιτπροπ πρόθεση, υπερασπίζονται τα φεμινιστικά αιτήματα. Η Callisto McNulty, που είναι και εγγονή της Καρόλ Ρουσόπουλος, συγκέντρωσε πολύτιμο υλικό από τηλεοπτικές εκπομπές όπως αυτή του Μπερνάρ Πιβό με καλεσμένη την, υπουργό, τότε, επί Γυναικείων Θεμάτων, Φρανσουάζ Ζιρού, ή εκπομπές με πολιτικούς ή διανοούμενους να τοποθετούνται απαξιωτικά, με χλευασμό και μισογυνίστικες κορώνες για το φεμινιστικό ζήτημα.

Αλλά και πολλές συνεντεύξεις αρχείου, Γαλλίδων και Αμερικανίδων ηθοποιών, ανάμεσά τους των Ζυλιέτ Μπερτό, Μαρία Σνάιντερ, Έλεν Μπέρστιν, Τζέιν Φόντα, οι οποίες έζησαν το σεξισμό στη βιομηχανία του κινηματογράφου, ενώ και η Ντελφίν Σεϊρίγκ αποκλείστηκε από πολλές ταινίες, αντιμετωπίζοντας το βέτο αντρών συναδέλφων της, εξαιτίας της φεμινιστικής στράτευσής της. Στο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνονται και πολλά ρεπορτάζ από το δρόμο, από τις μαζικές διαμαρτυρίες ενάντια στην ανισότητα, από ακτιβίστικες δράσεις, όπως την κατάθεση στεφάνου στη γυναίκα του άγνωστου στρατιώτη, σε εθνική γιορτή, κυρίως για το μείζον θέμα της νομιμοποίησης της άμβλωσης, καθώς και αποσπάσματα από φεμινιστικές ταινίες παραγωγής των κολεκτίβων «Les Insoumuses» και «Video Out» αλλά και τηλεοπτικές συνεντεύξεις των Σιμόν ντε Μποβουάρ, Μαργκερίτ Ντυράς, Σαντάλ Ακερμάν.

Όπως γράφτηκε στο δελτίο Τύπου, το ντοκιμαντέρ αποτελεί «ένα κεφάλαιο στην ιστορία του φεμινισμού και εντοπίζει τις απαρχές μιας δημιουργικής πολιτικής πρακτικής που χρησιμοποίησε τόλμη, χιούμορ και ανατροπή για να ενώσει συλλογική δράση, παρέμβαση στα μέσα ενημέρωσης και αρχειακή τεκμηρίωση».

Πώς ήταν όμως για ένα νέο κορίτσι να επεξεργάζεται αυτό το πολύτιμο υλικό και πόσο διαφορετικές είναι οι δικές της εμπειρίες σήμερα; Σε συνέντευξή της, με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ, η Callisto McNulty είπε: «Μου φαίνεται ότι διαφορετικό είναι το ίδιο το πλαίσιο. Χωρίς να εξιδανικεύω τη δεκαετία του ’70 που δεν γνώρισα, οι αγώνες τότε μου φαίνεται ότι εμφορούνταν από τον ιδεαλισμό του ’68 και από την επιθυμία για συλλογικές δράσεις, όπου όλα έμοιαζαν πιθανά. Σήμερα υιοθετούμε μια πιο κυνική θέση που συνδέεται με ένα αίσθημα ατομικής ανεπάρκειας, ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ανισότητες. Πιστεύω ότι το σημερινό νεοφιλελεύθερο πλαίσιο καθιστά τις συλλογικές προσεγγίσεις λιγότερο αυτονόητες. Όμως, μέσα από αυτή την ταινία, ήθελα να αποτίσω φόρο τιμής σε αυτές τις γυναίκες και τους αγώνες τους, στον χαρούμενο ριζοσπαστισμό τους. Ακόμα κι αν το πλαίσιο έχει αλλάξει, νομίζω ότι οι πράξεις τους και οι ταινίες τους σήμερα ρίχνουν νέο φως σ’ εκείνους τους αγώνες. Κι αυτό όχι μόνο συμβάλλει στην επανεγγραφή της ιστορίας σε θηλυκό πληθυντικό, αλλά βοηθά και στη δημιουργία μιας παρακαταθήκης

Μια σημαντική ταινία που ελπίζω να έχουμε την ευκαιρία να ξαναδούμε.

Το τρέιλερ για το ντοκιμαντέρ στη διεύθυνση: www.youtube.com/watch?time_continue=97&v=h2jNpJc0z54

* παιχνίδι με τις λέξεις insoumises(=άτακτες) και muses(=μούσες).