Το αντιρατσιστικό τραγούδι
Γράφει η Δώρα Στυλιανίδου
Συμπληρώθηκαν φέτος 50 χρόνια απο τις 17 Ιουλίου του 1959, που πέθανε η μεγαλύτερη μαύρη αμερικανίδα τραγουδίστρια της τζάζ όλων των εποχών, η Μπίλι Χόλιντει (Billie Holiday), που παραμένει κορυφαία στο καλλιτεχνικό μουσικό πάνθεον. Πέρα απο τα υπέροχα μελαγχολικά ερωτικά τραγούδια της, η Χόλιντεϊ τραγούδησε και ένα διαφορετικό κομμάτι,που συντάραξε την ταραγμένη απο τις κοινωνικές ανισότητες εποχή της. ΄Ήταν ο Παράξενος Καρπός και ήταν σίγουρα ένα τραγούδι με το οποίο ταυτιζόταν παρόλη την φρίκη που της προξενούσε.
Όταν το 1937 ο Abel Meeropol, ένας αμερικάνος εβραίος κομμουνιστής δάσκαλος -και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος- που ήταν ποιητής και συνθέτης έγραψε τον Παράξενο Καρπό, δεν ήξερε ότι είχε γράψει ένα αντιρατσιστικό αριστούργημα, καταγγέλοντας το λυντσάρισμα των μαύρων στον αμερικάνικο νότο. Ο χαρισματικός δάσκαλος με τη χειραφετημένη συνείδηση ενάντια σε κάθε μορφή αδικίας, γνώριζε για τις εκαντοντάδες χιλιάδες λυντσαρίσματα μαύρων που γίνονταν στις νότιες πολιτείες και μελοποίησε το τραγούδι του με το ψευδώνυμο Λιούς Αλαν.
Τα υπόλοιπα ανήκουν στην ιστορία. Ο Παράξενος Καρπός μελοποιήθηκε το 1939, στο νότο όπου δρούσε ανενόχλητη η Κου Κλούξ Κλαν. Εκεί το λυντσάρισμα που μπορεί να συνοδευόταν και απο κάψιμο -όπως λέει το τραγούδι- ήταν ένα συχνό θέαμα. Το έγκλημα αυτό περνούσε πολλές φορές απαρατήρητο, με την ανοχή κάποιας μερίδας του πληθυσμού της περιοχής που είτε φοβόταν να αντιδράσει είτε συμφωνούσε, και με την συγκάλυψη απο τους τοπικούς σερίφηδες που απέβλεπαν σε εξυπηρετήσεις απο την Κου Κλούξ Κλάν.
Όμως το τραγούδι έμελε να γίνει διάσημο μόνο απο τη μεγάλη τραγουδίστρια της τζαζ Μπίλι Χόλιντει. Η Μπίλι είχε δεί στις περιοδείες της με τους μουσικούς της στο νότο ένα τέτειο λυντσάρισμα που την κατέτρεχε σαν εφιάλτης και που το ξέχναγε μόνο με το ποτό και τα ναρκωτικά. Εξάλλου η Μπίλι είχε βιώσει στο πετσί της τον κοινωνικό αποκλεισμό, το ρατσισμό και την περιθωριοποίηση και ήξερε καλά τι σημαίναν όλα αυτά για μια μαύρη τραγουδίστρια σε ένα κόσμο λευκών. Της απαγορευόταν η είσοδος σε μαγαζιά, μπαρ, καφενεία,νοσοκομεία και ακόμα και πρόσβαση σε δημόσιες τουαλέτες. Έπρεπε να σκληρύνει για να τα αντέχει όλα αυτά και έκανε ακριβώς αυτό.
Η Μπίλι ήξερε καλά το ρατσισμό .Ο πατέρας της, που ήταν βετεράνος του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, πέθανε γιατί του αρνήθηκαν ιατρική περίθαλψη επειδή ήταν μαύρος. Η Μπίλι έλεγε ότι το τραγούδι αυτό της θύμιζε τον πατέρα της. Έδειχνε μεγάλη γενναιότητα όταν το τραγουδούσε, δίχως να υπολογίζει τις αντιδράσεις του κόσμου που θα μπορούσαν να ήταν και επικίνδυνες και την πιθανή δυσαρέσκεια του κοινού για ένα τέτοιο εμπρηστικό τραγούδι.
Με την απαιτούμενη διορατικότητα και εξυπνάδα, η Μπίλι είδε ότι με αυτό το κομμάτι θα έγραφε ιστορία. Δέθηκε πολύ με αυτό το θρηνητικό τραγούδι και έκλεινε πάντα τραγουδώντας το την κάθε βραδυά, στα μουσικά κέντρα που δούλευε. Η Μπίλι απαιτούσε να χαμηλώνουν τα φώτα και να γίνεται νεκρική σιγή για να το τραγουδήσει. Ένας αληθινός θρήνος, μια νεκρική τελετουργία. Το τραγούδι την έκανε ακόμα πιο διάσημη και ο κόσμος δεν έπαψε ποτέ να την αποθεώνει.
Γεννήθηκε στις 7 Απριλίου του 1915 στη Φιλαδέλφια και μεγάλωσε στην Βαλτιμόρη. Υιοθέτησε το επώνυμο του πατέρα της και απο Ελεωνόρα Χάρις πήρε το όνομα που την έκανε διάσημη. Αργότερα στην καριέρα της θα την συνοδεύουν πάντα μια λευκή γαρδένια και το όνομα Lady Day.
Είχε σκληρά και τραυματικά παιδικά και εφηβικά χρόνια. Εγκαταλείφθηκε απο τον δεκαεξάχρονο πατέρα της που αρνήθηκε να την αναγνωρίσει και το έκανε μόνο μετά την πρώτη της επαγγελματική επιτυχία.
Κακοποιήθηκε σεξουαλικά απο συγγενείς της όπως αναφέρει στην αυτοβιογραφία της Η Κυρία τραγουδάει τα Μπλούζ και όταν η μητέρα της έφυγε για να ζήσει στην Νέα Υόρκη την ακολούθησε και εκεί πήγε στη φυλακή για λίγον καιρό, για πορνεία.
Το 1930 άρχισε το τραγούδι επαγγελματικά σε κάποια μικρά μαγαζιά του Μπρούκλυν και του Χάρλεμ. Έχοντας αποκτήσει κάποια εμπειρία, έκανε τις πρώτες της ηχογραφήσεις με τον μεγάλο μουσικό Μπένι Γκούντμαν. Υπήρξε απο τις πρώτες μαύρες τραγουδίστριες που συνεργάσθηκαν με λευκούς μουσικούς όπως με τον Artie Shaw το 1938, και αγαπήθηκε πολύ απο το κοινό κατά την διάρκεια όλης της δεκαετίας του 1940, που την αποθέωνε στο πάλκο.
Τραγούδησε μπλούζ και τζάζ, ερμήνευσε κυρίως τραγούδια άλλων μουσικών με γνωστά κομμάτια όπως το The Lady sings the blues ,το God bless the child, Don’t explain, Lover man και άλλα.Η φωνή της ήταν βελούδινα απαλή και απόλυτα ιδιόμορφη. Επηρέασε τις τραγουδίστριες και τους μουσικούς όσο καμμία άλλη καλλιτέχνις και η ερμηνεία της μαγεύει μέχρι σήμερα.
Όμως η Χόλιντει ήταν εθισμένη στην ηρωίνη και στο αλκοόλ και προσελκυόταν ερωτικά σε σχέσεις με άνδρες που την κακομεταχειρίζονταν. Το 1947 φυλακίσθηκε για ναρκωτικά. Η υγεία της χειροτέρευε ραγδαία και παρόλο που συνέχισε να τραγουδάει μέχρι το 1950, τα πολλά χρήματα που κέρδισε συντηρούσαν την αρρώστια της για τα ναρκωτικά, δεν μπόρεσε ποτέ να καθαρίσει και πέθανε τελικά απο κίρωση του ήπατος σε ηλικία 44 χρονών, το 1959.
Ο Παράξενος Καρπός συνεχίζει να στοιχειώνει μέχρι σήμερα με την ωμή, άγρια ποιητική ειλικρίνεια των στίχων του και την σχεδόν αβάσταχτη θλίψη της ερμηνείας της μεγάλης τραγουδίστριας που είχε δεί, είχε νιώσει και είχε βιώσει τόσα πολλά μέσα σε μια τόσο σύντομη ζωή:
Τα δέντρα του νότου φέρουν έναν παράξενο καρπό
Αίμα στα φύλλα και αίμα στη ρίζα
Μαύρα σώματα κρεμασμένα στο αεράκι του νοτιά
Ενας παράξενος καρπός κρέμεται απ’της λεύκας τα κλαδιά
Βουκολική εικόνα του ανδρείου νότου
Τα εξογκωμένα μάτια και τα παραμορφωμένα στόματα
Άρωμα μανόλιας, γλυκό και δροσερό
και ύστερα η μυρωδιά της της καμένης σάρκας
Τα κοράκια θα δρέψουν τούτο τον καρπό
Η βροχή θα τον μαζέψει
Θα τον γευτεί ο άνεμος
Θα τον σαπίσει ο ήλιος
Θα τον ρίξουν τα δένδρα
Τι παράξενη και πικρή σοδειά
Πηγές: βικιπαίδεια στα ελληνικά και αγγλικά