Το Σώμα μας (είμαστε) Εμείς ( Ourbodies Ourselves)

Γράφει η Μαρία Ταμιωλάκη

Πρόσφατα μάθαμε για τις “καλές” προθέσεις του κράτους του Ισραήλ να εισάγει θεσμικά την καθιέρωση του καθαρμού – κυριολεκτικά – των γυναικών μετά από την έμμηνο ρύση, μια κίνηση παραπέρα οπισθοδρόμησης και συντηρητικής αναδίπλωσης της, ούτως ή άλλως, θεοκρατικής αυτής κρατικής οντότητας.

Η ιδέα , βέβαια , ότι η έμμηνος ρήση αποτελεί για την γυναίκα “βρωμιά” που πρέπει να την κρατά μακριά από τις κοινωνικές της δραστηριότητες και να την οδηγεί στο τέλος της σε διαδικασία κάθαρσης, δεν είναι καινούρια ούτε αφορά μόνο στην ιουδαική θρησκεία ή μόνο στην ισαραηλινή κοινωνία. Oι προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών σε σχέση με μία καθαρά φυσιολογική βιολογική τους λειτουργία απλώνεται διαχρονικά σε όλο το φάσμα των ανθρώπινων κοινωνιών.

Το 2015 στον μαραθώνιο του Λονδίνου η μουσικός και ακτιβίστρια Kiram Gandhi έτρεξε έχοντας την περίοδο της χωρίς σερβιέττα, στην προσπάθεια της να αποκρούσει το στίγμα που συνοδεύει τις γυναίκες και την περιθεριοποίηση τους σε αυτό το χρονικό διάστημα, κάνοντας τον υποψήφιο, τότε, για την Προεδρία Ντόναλντ Τράμπ να την χλευάσει δημόσια, περιγράφοντας ότι το “αίμα της έτρεχε από οπουδήποτε”.  Τα κοινωνικά δίκτυα πήραν φωτιά, με την ορολογία “περίοδος” και “έμμηνος ρήση” να εμφανίζονται κατά 47 έως 167 φορές περισσότερο στο διάστημα 2010-2015.

Εκείνο, δηλαδή, που αποτελεί την πεμπτουσία της καλής υγείας της γυναίκας και αυτό που παρέχει την εγγύηση της αναπαραγωγικής ικανότητας του ανθρώπινου είδους, γίνεται με περισσή υποκρισία εναντίον της “όπλο” από ποικίλα θρησκευτικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά κέντρα εξουσίας και επιρροής. Το φεμινιστικό κίνημα, διαχρονικά, διατηρεί ανοιχτό μέτωπο με τις αντιδραστικές και πατριαρχικές αυτές αντιλήψεις, αντιπαλεύοντας τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση των γυναικών από το κοινωνικό γίγνεσθαι κατά την διάρκεια των ημερών της έμμηνου ρύσης

Το αμερικανικό, για παράδειγμα, φεμινιστικό κίνημα υιοθέτησε τον όρο menstrual activism προκειμένου να εκφράσει την μορφή εκείνη των αγωνιστικών δράσεων που οδηγούσαν αφ’ενός στην ενημέρωση των γυναικών, ιδιαίτερα των νέων κοριτσιών, για την φυσιολογία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, ενώ παράλληλα μεριμνούσαν ώστε κάθε γυναίκα να έχει πρόσβαση σε προιόντα ατομικής υγειινής αλλά και σε δημό-σιες υπηρεσίες περίθαλψης και φροντίδας.

Προσπαθούσαν ακόμη να διατηρήσουν ανεξάρτητη και αντικειμενική στάση, μακριά από τις επιταγές της αμερικανικής βιομηχανίας, που τα χρόνια κατά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτυσσόταν ραγδαία, επενδύοντας κατά τα συμφέροντά της σε ενημερωτικά γυναικεία προγράμματα (βλ. παραγγελία από την τότε κυρίαρχη στα είδη ατομικής γυναικείας υγειινής βιομηχανία Kimberly-Clark στην εταιρεία παραγωγής κινουμένων σχεδίων του Χόλυγουντ Disney για την ταινία για νεαρά κορίτσια: the story οf menstruation (1946), την έκδοση διαφόρων φυλλαδίων όπως: as one girl to another( 1943) κλπ, αποκομίζοντας , φυσικά ,τεράστια κέρδη.

Τον Μαίο του 1969 στην Βοστώνη, στα πλαίσια ενός συνεδρίου για την γυναικεία χειραφέ-τηση στο κολλέγιο Emmanuel, 12 -πρωτοπόρες- γυναίκες ηλικίας από 23 έως 39 ετών συμμετέχοντας σε στρογγυλή τράπεζα που συζητούσε την γυναικεία υγεία, αφού περιέγραψαν τις -αρνητικές- εμπειρίες τους από τον κοινωνικό χώρο, το χώρο εργασίας αλλά ακόμα και την επαφή τους με τους θεραπευτές γιατρούς τους, αποφάσισαν να αναλάβουν δράση προκειμένου να κατανοήσουν τους όρους της δικής τους υγείας και την ίδια, τελικά, την λειτουργία του σώματος τους.

Την επόμενη χρονιά θα τυπώσουν και θα διανείμουν χέρι με χέρι, ένα πόνημα 193 σελίδων με τον τίτλο “Our Bodies Ourselves”,  τολμηρό για την εποχή του, αφού ασχολιόταν με το γυναικείο σώμα και την σεξουαλικότητα, και με θέματα ταμπού όπως η αντισύλληψη και η έκτρωση, απαγορευμένη ακόμα τότε στις ΗΠΑ. Η προσπάθεια έλαβε στην συνέχεια κινηματικό χαρακτήρα με δράσεις εντός των ΗΠΑ αλλά και σε άλλες χώρες, όπου σε συντονισμό με τις τοπικές γυναικείες οργανώσεις διερευνούσαν τις γενικότερες αιτίες – κοινωνικές, οικονομικές, θρησκευτικές κλπ που εμπόδιζαν την πρόσβαση των γυναικών στις δομές υγείας και φροντίδας.

Κύριος στόχος αυτής της προσπάθειας ήταν η αποτίναξη του στίγματος μέσω της καταχτημένης γνώσης, της αποδοχής των ιδιαίτερων αυτών ημερών και των επιπτώσεων τους στο σώμα, τον πόνο, την ψυχική διάθεση κλπ. Τις επόμενες χρονιές το κείμενο – σύγγραμα έτυχε της έγκρισης επιφανών αμερικανικών εκδοτικών οίκων, βραβεύτηκε πολλαπλά, οι εκδόσεις του έγιναν περιοδικές, ενώ μέχρι σήμερα, έχει μεταφραστεί σε 31 γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα αραβικά , τα εβραικά, τα φαρσί κλπ

Τις τελευταίες δεκαετίες την προσοχή των φεμινιστριών αποσπά ακόμα η προστασία του περιβάλλοντος, με άσκηση πίεσης προς τις βιομηχανίες για τον περιορισμό της χρήσης του πλαστικού αλλά και την χρήση προιόντων πολλαπλών εφαρμογών (πχ menstrual cup)

Η Κένυα είναι η πρώτη χώρα διεθνώς που κατήργησε το 2004 την φορολογία στα είδη προσωπικής γυναικείας υγειινής. Ακολούθησαν η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Ινδία αλλά καμμία Ευρωπαική χώρα ούτε και οι ΗΠΑ δεν εφάρμοσαν τέτοια νομοθεσία. Η κατάργηση του συγκεκριμένου φόρου αποτελεί βασικό αίτημα των γυναικείων κινημάτων και ιδιαίτερα του menstrual activism παγκοσμίως

Οι Εγγλέζοι χρησιμοποιούν τον όρο period poverty για να περιγράψουν δυσμενείς κατα-στάσεις για τις γυναίκες όπως περιγράφονται παρακάτω:
Σήμερα πιστεύεται ότι 2,3 εκ γυναίκες στον κόσμο δεν έχουν καμμία πρόσβαση σε προιόντα ατομικής υγειινής, ενώ το 27% των γυναικών στις αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται ακόμα και τα απλά μέσα για το απλό πλύσιμο των χεριών (UNICEF)! Ειδικότερα στις ΗΠΑ, μία στίς τέσσερις γυναίκες βρίσκεται σε δυσκολία για την απόκτηση ειδών προσωπικής υγειινής, ενώ το 46% από αυτές βρίσκεται κάθε μήνα στο δίλημμα να επιλέξει ανάμεσα σε αυτά ή σε ένα πιάτο φαγητό.

Σε ακόμα πιο δυσμενή θέση, φυσικά, βρίσκονται οι γυναίκες με ειδικές ανάγκες, οι έγκλειστες, οι πρόσφυγες και οι γυναίκες σε εμπόλεμες περιοχές. Από την διαδυκτιακή αμερικάνικη γυναικεία οργάνωση Period.org η 19η Οκτωβρίου 2019 ορίστηκε ως Εθνική Ημέρα Περιόδου, προγραμματίζοντας σε περισσότερες από 30 Πολιτείες πορείες ενημέρωσης και διεκδίκησης.

Το 2011 η οργάνωση “Ourbodies Ourselves” γιορτάζοντας τα 40 της χρόνια θα τερματίσει τις εκδόσεις του εγχειριδίου της, ενώ από το 2018 η δράση της οργάνωσης θα πάρει εθελοντικό χαρακτήρα, αδυνατώντας να ανταπεξέλθει σε αμοιβές επαγγελματιών υπαλλήλων, ερευνητών κ.λπ., η επίδρασή της όμως στην απόκρουση του στίγματος της περιόδου παραμένει, τουλάχιστον, στις ΗΠΑ ζωντανή

ΠΗΓΕΣ: ourbodiesourselves. org, thelilly.com, period.org, nlinelibrary.wiley.com