Πάουλα Μόντερζον-Μπέκερ , η ζωγράφος που απεικόνισε για πρώτη φορά το γυναικείο γυμνό

Γράφει η Δώρα Στυλιανίδου

Το γυναικείο γυμνό ήταν ταμπού για τις γυναίκες ζωγράφους. Οι γυναίκες γενικά αλλά και οι γυναίκες καλλιτέχνιδες ειδικότερα, δεν επιτρεπόταν να εξερευνούν ούτε να γνωρίζουν το σώμα τους, πόσο μάλλον να το αναπαριστούν μέσα από την τέχνη. Το “μυστηριώδες θηλυκό”που διαιωνιζόταν ως τέτοιο, ήταν προνόμοιο μόνο των ανδρών εικαστικών που εξαρτώνταν από αυτό κατά πολύ σαν κεντρικό τους θέμα. Έτσι, αφου οι γυναίκες δεν είχαν τον έλεγχο της θηλυκότητας τους και κατά συνέπεια ούτε της αναπαραγωγικής τους ικανότητας στη ζωή, δεν την είχαν ούτε στην τέχνη.

Για πρώτη φορά η γερμανίδα ζωγράφος Πάουλα Μόντερσον- Μπέκερ (Paula Modersohn- Becker) τολμά να ζωγραφίσει ένα γυναικείο γυμνό σώμα και μάλιστα το δικό της.Τρεις αιώνες πριν η Αρτεμισία Τζεντιλέσκι είχε χρησιμοποιήσει το γυμνό της σώμα σαν μοντέλο στο πίνακα της “ Η Σουζάνα και οι πρεσβύτεροι” χωρίς καμμία άλλη απόπειρα απο γυναίκα ζωγράφο να εκθέσει δημόσια πίνακα με γυναικείο γυμνό.

Η Μόντερσον-Μπέκερ εξελίχθηκε σε μια απο τους σπουδαιότερους εκπρόσωπους του πρώιμου εξπρεσιονισμού και μια απο τις ελάχιστες γυναίκες ζωγράφους που συμπορεύθηκαν και επηρεάσθηκαν απο κορυφαίους καλλιτέχνες όπως ο Πικάσο, ο Ματίς και ο Γκωγκέν.

Θεωρείται η πρώτη εικαστικός που έσπασε γενικότερα το ταμπού της αποδεκτής θεματολογίας για τις γυναίκες, η οποία ήταν ανυπόφορα περιοριστική. Τα θέματα αυτά ήταν κυρίως γύρω απο την οικογένεια, το σπίτι, τα παιδιά και ίσως και κάποια τοπία σε σύντομες αποστάσεις, μιας και οι γυναίκες δεν εξερευνούσαν τον έξω κόσμο, αλλά αρκούνταν στην οικιακή ασφάλεια εντός του σπιτιού της αστικής κοινωνίας.

Αυτοί οι περιορισμοί είχαν τις γυναίκες σε έναν κλοιό, όπου ασφυκτιούσαν, δέσμιες στην κυριολεξία μιας μη ανεκτικής, ανδροκρατούμενης πατριαρχικής καλλιτεχνικής κοινότητας που ελάχιστα περιθώρια άφηνε για την ανάπτυξή τους. Όμως από τις αρχές του 19 αιώνα αυτό άρχισε σιγά-σιγά να αλλάζει.

Η Πάουλα Μόντερσον-Μπέκερ γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1876 στο Friedrichstadt της Δρέσδης και μεγάλωσε με 6 αδέλφια σε ένα περιβάλον με διανοητικά και καλλιτεχνικά ερεθίσματα.Το 1895 γνωρίσθηκε με τα μέλη του καλλιτεχνικού ρεύματος Worspewede, μιας καλλιτεχνικής κοινότητας στη Βόρεια Γερμανία, τους Όττο Μόντερσον, Φρίτς Μάχενσεν, Φρίτς Οφερμπεκ και Χάινριχ Φόγκελερ. Η καλλιτέχνιδα ήταν 22 ετών όταν έγινε μέλος του Worspede .

Οι καλλιτέχνες συνάδελφοί της πήγαιναν κόντρα στη τυρρανία της σκουριασμένης ακαδημαικής ζωγραφικής των πόλεων που δεν επέτρεπε την νεωτερικότητα και της αντιτίθονταν με πάθος. Μαθήτευσε με τον Μάκενσεν ζωγραφίζοντας ντόπιους αγρότες και τοπία της γερμανικής υπαίθρου και το ανήσυχο πνεύμα της αναζήτησε και άλλα θέματα που ήταν ταμπού για τις γυναίκες. Τότε έκανε στενή φιλία με την γλύπτρια Κλάρα Βέστχοφτ και τον μεγάλο γερμανό ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε , ο οποίος θαύμαζε όχι μόνο το έργο της, αλλά και την τολμηρή και ανατρεπτική πρωσοπικότητα της. Εν συνεχεία ακολούθησε μια φίλη της για να σπουδάσει ζωγραφική στο Καρτιέ Λατέν του Παρισιού, στην Ακαδημία Κολαρόσι.

Η Μόντερσον-Μπέκερ εκπαιδεύθηκε στο ρεαλισμό και νατουραλισμό με μια ανεπιτήδευτη φόρμα και μια πολύ ενδιαφέρουσα υφή στους πίνακες της, “γρατζουνώντας” κυριολεκτικά τις μπογιές όταν δεν είχαν ακόμα στεγνώσει στο τελάρο. Αργότερα άφησε τελείως αυτές τις τεχνικές και μπήκε στο ρεύμα του Φοβισμού (Fauvism) αναζητώντας νέες καινοτόμες τεχνικές στη ζωγραφική της.

Το 1901 παντρεύθηκε τον Όττο Μόντερσον αλλά το 1903 έφυγε ξανά για το Παρίσι. Το 1907 επέστρεψε στη Γερμανία και επανασυνδέθηκε με τον άνδρα της. Πέθανε 18 μέρες αφού είχε γεννήσει το μοναδικό της παιδί, στις 30 Νοεμβρίου του 1907 απο πνευμονικό εμβολισμό. Ο ποιητής και επιστήθιος φίλος της Ρίλκε της αφιέρωσε το ποίημα “Ρέκβιεμ για μια νεκρή φίλη.”

Η τολμηρή και ανυπότακτη αυτή γυναίκα και καλλιτέχνις ήταν πρωτοπόρος στο χώρο της γυναικείας ζωγραφικής, αψηφώντας ταμπού και προκαταλήψεις. Ζωγράφισε ακόμα και μια έγγυο γυναίκα γυμνή μεχρι κάτω απο την κοιλιά, κάτι που ήταν ακόμα ανήκουστο στην εποχή της από μια γυναίκα ζωγράφο. Κέρδισε δίκαια μια εξέχουσα θέση στην ευρωπαική και παγκόσμια ζωγραφική για την οποία πάλεψε με όλο της το είναι. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει εκθέσεις αφιερωμένες στο έργο της και το όνομα της αναφέρεται όλο και πιο συχνά.

Πηγές: βικιπαίδεια στα ελληνικά και αγγλικά

Η αρχική φωτό με τον σύζυγο και συνεργάτη της Όττο Μόντερσον