Η Μαρία Λουίζα των Μεδίκων και η καλλιτεχνική κληρονομιά της Φλωρεντίας

Η γυναίκα που διέσωσε την καλλιτεχνική κληρονομιά της Φλωρεντίας: Αννα Μαρία Λουίζα των Μεδίκων

Γράφει η Δώρα Στυλιανίδου

Αν ήξεραν οι Μέδικοι ότι η Αννα Μαρία Λουίζα, η τελευταία απόγονος τους, φρόντισε να γίνει η Φλωρεντία η πόλη της ακμής και της δόξας τους, μια πόλη-μουσείο, θα καυχιόνταν γιαυτό, γιατί είχαν συγκεντρώσει την μεγαλύτερη συλλογή καλλιτεχνικών αριστουργημάτων του κόσμου που έκανε το όνομα τους αθάνατο.

Ο Οίκος των Μεδίκων που κυριάρχησε στην οικονομική, κοινωνική, καλλιτεχνική και πολιτική ζωή της Φλωρεντίας ήταν η πιο πλούσια οικογένεια, που είχε την εξουσία από τον 15 αιώνα ως τα μέσα του 18ου. Η ιστορική σημασία του ρόλου της οικογένειας αυτής της πόλης-κράτους ήταν καθοριστική για την ιστορία της Ιταλίας.

Η δραστήρια και πεισματική Άννα Μαρία Λουίζα κληροδότησε τον τεράστιο αριθμό πινάκων, έργων γλυπτικής καθώς και την γκαλερί των Ουφίτσι, το Παλάτσο Βέκιο και τα Παρεκλήσσια των Μεδίκων στην πόλη της Φλωρεντίας για να τα προστατεύσει και να τα διαφυλάξει, βεβαιώνοντας έτσι την σίγουρη επιβίωση της ανά τους αιώνες. Αν δεν το είχε κάνει αυτό, τα έργα θα χάνονταν ή θα καταστρέφονταν για πάντα.

Γκαλερί Ουφίτσι

Η Αννα Μαρία Λουίζα γεννήθηκε στη Φλωρεντία, στις 11 Αυγούστου 1667. Ήταν μοναχοκόρη και το δεύτερο παιδί του Κόζιμο του τρίτου, μεγάλου δούκα της Τοσκάνης και της γυναίκας του Μαργαρίτας Λουίζας της Ορλεάνης, ανηψιάς του Λουδοβίκου του ΙΓ΄ της Γαλλίας.

Η σχέση των γονιών της ήταν ταραγμένη. Η μητέρα της πρόσβαλε δημόσια τον άνδρα της, ακόμα και μπροστά στον Παπικό Νούντσιο, εκτοξεύοντας του πικρόχολες προσβολές ότι ήταν “άθλιος γαμπρός”. Το 1674 ο Κόζιμο συμφωνεί να κλειστεί η γυναίκα του σε παρισινό μοναστήρι, και η Άννα Μαρία Λουίζα δεν θα την ξαναδεί ποτέ. Αυτή και τα αδέλφια της θα κληρονομήσουν την περιουσία της μετά τον θάνατο της.

Παντρεύεται τον Γιόχαν Βίλχελμ ΙΙ δούκα του Neuburg και εκλέκτορα του Παλατινάτου και γίνεται πριγκίπισσα του Παλατινάτου. Το 1717, μετά τον θάνατο του συζύγου της, επιστρέφει στη Φλωρεντία από την Γερμανία, όπου θα παραμείνει μέχρι το θάνατο της. Η οικογενειακή εχθρότητα που ταλάνιζε την οικογένεια των Μεδίκων την οδηγεί να μετακομίσει από το παλάτι Πίττι στη βίλλα “La Quiete”.

Παλάτσο Βέκιο

Παρόλο που δεν συμπαθούσε καθόλου τον αδελφό της, συμβάλλει θετικά στην αποκατάσταση της εικόνας του ως Μεγάλου Δούκα, ο οποίος επειδή δεν εμφανιζόταν σχεδόν καθόλου δημόσια, υπήρχαν φήμες ότι είχε πεθάνει. Μετά τον θάνατο του αδελφού της Γκαστόνε, όλη η περιουσία των Μεδίκων, χρήματα, τεράστιες συλλογές έργων τέχνης, κρατικά κτίρια και εδάφη του πρώην Δουκάτου του Ουρμπίνο, περνάει στα χέρια της.
Είχε πλήρη επίγνωση ότι ήταν η τελευταία απόγονος των Μεδίκων, της σπουδαιότερης οικογένειας που είχε εξουσία στην Φλωρεντία. Γίνεται επίσημα και νόμιμα η τελευταία απόγονος, διότι παρά τις απόπειρες του Κόζιμο του τρίτου να αλλάξει την κληρονομιά όταν πέθανε ο γιός του και να αφήσει την περιουσία στους συγγενείς που είχαν απομείνει, αυτό δεν έγινε δεκτό από τις άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και τον αυτοκράτορα των Αψβούργων.

Τον ίδιο χρόνο, το 1737, η Αννα Μαρία Λουίζα υπογράφει μια συμφωνία με την Αγία Ρωμαική Αυτοκρατορία και το Φραγκίσκο της Λωραίνης που θα σώσει για πάντα τη Φλωρεντία, την λεγόμενη Patto di Famiglia (συμφωνία για την οικογένεια). Η σημαντικότερη προϋπόθεση αυτής της συμφωνίας ήταν να μην μεταφερθεί ποτέ έξω απο την Φλωρεντία η προσωπική περιουσία των Μεδίκων που η ίδια έδωσε στην δυναστεία της Λωραίνης, και να παραμείνει για πάντα στην Φλωρεντία.

Τότε ξεκινά και η ιστορία της πιο σημαντικής πινακοθήκης στον κόσμο, της γκαλερί Ουφίτσι. Η Άννα Μαρία Λουίζα στεγάσθηκε σε μια ξεχωριστή πτέρυγα του Παλάτσο Πίττι από όπου επόπτευε το τελείωμα της πρόσοψης της Βασιλικής του Αγίου Λαυρεντίου. Η πρακτική αυτή γυναίκα ήταν και οραματίστρια, γιατί φαντάστηκε τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της Φλωρεντίας ασφαλείς και στη διάθεση του κόσμου που θα τους απολάμβανε.

Η θαρραλέα με τόση πυγμή για μια γυναίκα της εποχής της Αννα Μαρία Λουίζα, πέθανε τον Φεβρουάριο του 1743 και θάφτηκε με τιμές. Ο λαός την θρήνησε όχι μόνο γιατί ήταν αγαπητή αλλά γιατί νοσταλγούσε την δοξασμένη εποχή των Μεδίκων στη Φλωρεντία που έκλεινε με τον θάνατο της τελευταίας απογόνου τους.

Η Αννα Μαρία Λουίζα των Μεδίκων έκανε άθελα της την Φλωρεντία μια πόλη-μουσείο που όχι μόνο άκμαζε χάρη στον συνεχή και τεράστιο τουρισμό της, με τους κατοίκους της να βιοπορίζονται και να προοδεύουν από αυτόν, αλλά και διαφύλαττε, συντηρώντας τα, τα αριστουργήματα της αναγεννησιακής τέχνης διαμέσου των αιώνων για τις επόμενες γενεές.Οι πολίτες της Φλωρεντίας, οι προστάτες/προστάτιδες και οι λάτρεις της τέχνης, γυναίκες και άνδρες σε όλο τον κόσμο, θα την μνημονεύουν πάντα με ευγνωμοσύνη.

Πηγές βικιπαίδεια στα ελληνικά/αγγλικά
Η άνοδος και η πτώση του Οίκου των Μεδίκων, 1974, Christopher Hibbert

Η αρχική εικόνα, Άννα Μαρία Λουίζα των Μεδίκων, του Antonio Franchi 1690-1691, Palazzo Pitti