Έμφυλες διαστάσεις των πόλεων, εκδήλωση του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, στις 4 Ιουνίου 2019
Ομιλία Σίσσυ Βωβού από το Μωβ
Μιλώντας για γυναίκες και πόλη, έχουμε μια ξεχωριστή περίπτωση στην Ελλάδα όπου η μεγάλη φυλακή των γυναικών, με περίπου 400 έως 500 φυλακισμένες, βρίσκεται στα 3-4 χιλιόμετρα από την πόλη της Θήβας, έξω δηλαδή από τον ιστό της, αλλά στο πλαίσιό της.
Από το Μωβ πηγαίνουμε κατά καιρούς εκεί, τελευταία περίπου μια φορά το μήνα, για να επισκεφθούμε κάποιες φυλακισμένες, και να προσφέρουμε την όποια αλληλεγγύη μπορούμε.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι φυλακισμένες είναι ένας ιδιαίτερα ευάλωτος πληθυσμός, περιθωριοποιούνται συχνότατα από τον δικό τους κοινωνικό περίγυρο και την οικογένειά τους, γιατί η “παρέκκλιση” που θα κάνει μια γυναίκα και θα βρεθεί στη φυλακή θεωρείται στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας ως πολύ πιο απαράδεκτη πράξη συγκριτικά με τους άντρες, αφού ξεφεύγει από τον “φυσικό” της ρόλο, που θεωρείται η τήρηση των παραδοσιακών αξιών, πρωτίστως με την θέση των γυναικών στην οικογένεια και τα καθήκοντά τους. Ακόμα και τα παιδιά των φυλακισμένων, πολύ δύσκολα μπορούν να συγχωρήσουν τη μητέρα που “παρεξέκκλινε” και γι’ αυτό στερήθηκαν τη φροντίδα της. Φυσικά είναι πολύ φτωχότερες, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, από το μέσο όρο της φτώχιας των γυναικών.
Με αφορμή το θέμα μας, ενδιαφερθήκαμε για τη σχέση που έχει η πόλη με τις γυναίκες της φυλακής και τις ανάγκες τους και συζητήσαμε με κάποιες γυναίκες της περιοχής.
Πρώτα να πούμε ότι υπάρχει συμβουλευτικό κέντρο κακοποιημένων γυναικών Θήβας, με τρεις υπαλλήλους και έναν ωραίο χώρο υποδοχής και εργασίας. Το κέντρο δεν διαθέτει ξενώνα, επίσης δεν υπάρχει ξενώνας σε ολόκληρη τη Βοιωτία. Οι υπάλληλοι του κέντρου αυτού προσκλήθηκαν στην σημερινή εκδήλωση για να καταθέσουν την εμπειρία τους για το θέμα αυτό, αλλά δυστυχώς δεν κατάφεραν να έρθουν. Μιλήσαμε ιδιαίτερα με την κ. Μελετίου από το Συμβουλευτικό.Το κέντρο αυτό υπάρχει από το 2013, ενώ οι φυλακές υπάρχουν από τη δεκαετία του 2000.
Το Κέντρο επισκέπτεται τις φυλακές μια φορά το χρόνο, για να ενημερώσει για τις υπηρεσίες που προσφέρει, ώστε αν κάποια κρατούμενη επιθυμεί να λάβει κάποια υπηρεσία, να τηλεφωνήσει και να προσέλθει το κέντρο στις φυλακές, αφού οι ίδιες δεν μπορούν να πάνε. Επειδή, σύμφωνα με το πλαίσιο λειτουργίας, οι γυναίκες πρέπει να προσέρχονται αυτοβούλως για συμβουλευτική και να μην καθοδηγούνται.
Όπως ενημερωθήκαμε, επιδιώκουν να κάνουν μια επίσκεψη τουλάχιστον κατ’ έτος, όταν είναι σε πλήρη στελέχωση. Στις 22/11/2018, στις 8/9/2017 και στις 9/3/2016 έχουν πραγματοποιηθεί οι προγραμματισμένες επισκέψεις, οργανώθηκε ομιλία στις κρατούμενες που φοιτούν στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας εντός του καταστήματος κράτησης και προβολή ταινίας μικρού μήκους (the noir project) και διανεμήθηκε το έντυπο υλικό σε αυτές.
Επίσης, το κέντρο έχει επισκεφθεί άλλη μια φορά το κατάστημα σε συνεννόηση με την κοινωνική υπηρεσία ώστε να τους παρασχεθεί ενημέρωση και υλικό στο πλαίσιο δράσης δικτύωσης με τις κοινωνικές υπηρεσίες του νομού Βοιωτίας. Σε μια από τις επισκέψεις, συμμετείχε και ο δήμαρχος Θήβας κύριος Νικολάου.
Επίσης, το κέντρο ενδιαφέρθηκε και δραστηριοποιήθηκε για να μεταβαίνουν τα παιδάκια που είναι άνω των 2,5 ετών σε κοντινό παιδικό σταθμό, και κατάφερε να υπάρξει αυτή η υπηρεσία για τα 4 τότε παιδάκια. Συχνά βγάζει ανακοινώσεις ζητώντας συγκεκριμένες προσφορές από την πόλη για είδη που χρειάζονται οι φυλακισμένες, σε συνεργασία με την κοινωνική υπηρεσία της φυλακής.
Δεν έχει καθόλου χρήματα για τις βασικότερες ανάγκες γυναικών που έχουν κακοποιηθεί, ή ακόμα θέλουν να πάρουν ένα εισιτήριο για να φύγουν μακριά από το σπίτι τους. Αυτό το θέμα με τα κονδύλια το γνωρίζουμε και από άλλα συμβουλευτικά κέντρα. Δεν υπάρχει ούτε ένα ευρώ για να διατεθεί για μικρές τρέχουσες ανάγκες των γυναικών που ζητούν βοήθεια. Το θέμα των χρημάτων αφορά και αποφυλακιζόμενες, κάποιες από τις οποίες χρειάζονται βοήθεια για να γυρίσουν στο σπίτι τους ή όπου είναι να πάνε, αλλά το κέντρο, όπως ενημερωθήκαμε, δεν διαθέτει.
Αναφορικά με τις δραστηριότητες που κάνει η πόλη και οι φορείς της για τις φυλακισμένες γυναίκες που της έλαχε να βρίσκονται στο πλαίσιό της, μιλήσαμε και με την ΧΕΝ Θήβας, η οποία κάνει δράσεις από το 2008, και γι’ αυτές θα μιλήσει η πρόεδρός της που είναι παρούσα σήμερα. Υπάρχουν και άλλες οργανώσεις και προγράμματα τα οποία γίνονται από άλλες πόλεις, όπου οι μετέχουσες μεταβαίνουν στη φυλακή του Ελαιώνα για τις εργασίες των προγραμμάτων, αλλά αυτό δεν αγγίζει το θέμα μας γυναίκα και πόλη, και επικεντρωθήκαμε στη συγκεκριμένη πόλη και την αλληλεπίδραση των φορέων, είτε κρατικών είτε κοινωνικών, με τις φυλακισμένες.
Αφού μιλήσαμε για την κύρια φυλακή γυναικών στην Ελλάδα να προσθέσουμε ότι επίσης υπάρχει χώρος προφυλάκισης για τις γυναίκες που αναμένουν τις δίκες τους στον Κορυδαλλό. Εκεί βρίσκονται ανά πάσα στιγμή περίπου 100 γυναίκες, και η φυλακή αυτή, μαζί με την ανδρική που είναι στο απέναντι κτίριο και είναι αρκετά μεγαλύτερη, είχε αρχικά κτιστεί έξω από τον ιστό της πόλης, η πόλη όμως έχει μεγαλώσει και συμπεριλάβει τις φυλακές, ακόμα και τα κτίρια τις έχουν “περικυκλώσει”. Γνωρίζουμε ότι αίτημα πολλών κοινωνικών οργανώσεων στον Κορυδαλλό είναι να απομακρυνθούν οι φυλακές, και αν είναι εδώ κάποιες από αυτές τις οργανώσεις να μας πουν γιατί ενοχλούνται από την ύπαρξή τους. Και επίσης να ρωτήσουμε αν ασχολούνται με τις “γυναίκες στην πόλη” που είναι κρατούμενες. Εμείς από το Μωβ πηγαίνουμε συχνά εκεί, όταν έχουμε συγκεκριμένες γυναίκες που στηρίζουμε, αλλά έχουμε κάνει και εκδηλώσεις πολιτιστικές για το σύνολο.
Μια και μιλάμε για φυλακές, ας σημειώσουμε ότι υπάρχει ένα ερώτημα, έστω και αν δεν είναι της παρούσης συζήτησης, μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος, ή κατάργηση των φυλακών; Και να ξαναπούμε ότι οραματιζόμαστε μια κοινωνία χωρίς ανισότητες και χωρίς φυσικά φυλακές, μια κοινωνία πέραν του Δικαίου όπως λέει η κομμουνιστική φιλοσοφία. Μέχρι τότε, κάθε μεταρρύθμιση πρέπει να έχει στόχο να συμπεριλαμβάνει τις φυλακισμένες, για τις οποίες μιλάμε σήμερα, και να εξασφαλίζει ισότητα δικαιωμάτων, κατά το δυνατόν, με τις ελεύθερες. Από εκεί προκύπτει και η ανάγκη αλληλεπίδρασης με την κοινωνία γενικότερα, και με την τοπική κοινωνία ειδικότερα.
Μιλώντας όμως για γυναίκες και πόλη, να αναφέρουμε ότι ένα σημαντικό στοιχείο για τις γυναίκες στις πόλεις είναι τα Σπίτια Γυναικών, τα οποία ευτυχώς υπάρχουν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης που έχουμε επισκεφθεί, και μάλιστα όχι μόνο στην αντίστοιχη Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά και στην αντίστοιχη Λάρισα και Καλαμάτα. Δυστυχώς στην Ελλάδα ούτε οι Δήμοι ούτε οι περιφέρειες ούτε το κεντρικό κράτος έχουν ανταποκριθεί σε αιτήματα που έχουμε θέσει κατά καιρούς για την παροχή Σπιτιών των Γυναικών, τα οποία θα αποτελούν κέντρα συναθροίσεων και διαφόρων δραστηριοτήτων.
Είναι γεγονός ότι οι παλιότερες γυναικείες οργανώσεις όπως το Λύκειο των Ελληνίδων, η ΧΕΝ, ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, έχουν δική τους στέγη για τις δραστηριότητές τους. Άλλες γυναικείες οργανώσεις όμως, δεν διαθέτουν στέγη, και προπαντός δεν υπάρχει αυτός ο χώρος των συλλογικών δραστηριοτήτων. Επίσης, πολλές γυναικείες οργανώσεις των πολιτικών κομμάτων έχουν δική τους στέγη ή στέγη στους χώρους των κομμάτων τους.
Τα Συμβουλευτικά Κέντρα ή οι Ξενώνες για τις κακοποιημένες γυναίκες, είναι ασφαλώς πολύτιμα στη χώρα, υπάρχουν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, αλλά είναι κρατικοί ή δημοτικοί θεσμοί και όχι χώροι δραστηριοτήτων των γυναικείων οργανώσεων. Και δυστυχώς, όπως έχουμε διαπιστώσει έχουν γραφειοκρατική λειτουργία, κάτι που περιορίζει το εύρος των παρεχομένων υπηρεσιών.
Καταλήγουμε ότι η πόλη πρέπει να είναι φιλική προς τις γυναίκες, και υπάρχουν πολλά να γίνουν γι’ αυτό, όπως έχει προβληθεί εδώ και δεκαετίες από πολλές φεμινίστριες. Εμβληματική είναι η Χάρτα των Γυναικών για την Πόλη, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα εδώ και τρεις δεκαετίες.
Δυστυχώς, στις πρόσφατες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές ελάχιστα ακούστηκαν γι’ αυτό το θέμα. Και αυτό σχετίζεται με το γεγονός ότι οι γυναίκες που εκλέχθηκαν σ’ αυτές τις εκλογές είναι λίγες, και ότι η εκπροσώπηση των γυναικών στους θεσμούς και η εξυπηρέτηση των αναγκών των γυναικών είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Για να είμαστε αισιόδοξες, ας καταλήξω ότι το μέλλον μας δίνει πεδίο δόξης λαμπρό.
Η αρχική φωτό είναι έργο κρατούμενης η δεύτερη είναι ο εξωτερικός περίφρακτος χώρος της μεγάλης φυλακής στη Θήβα, οι περισσότερες είναι έργα κρατουμένων γυναικών, εκτός από αυτήν της τροχαίας και αυτήν με την εργασία μέσα στη φυλακή.