2019: Χρονιά απογοήτευσης και ελπίδας-Από την κλιματική αλλαγή στην κλιματική κρίση

Γράφει η Νατάσσα Ρωμανού

Αλιεύει η Σίσσυ Βωβού

Με κάποια καθυστέρηση δημοσιεύουμε αυτό το σημαντικό άρθρο για την κλιματική κρίση, που αναφέρεται στη Σύνοδο της Μαδρίτης (COP25) τον Δεκέμβρη, και στις διαδηλώσεις έξω από τη σύνοδο, όπως δείχνει και το βίντεο.

Η Νατάσσα Ρωμανού είναι φυσικός, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γκόνταρντ της NASA και ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι βιώσιμη λύση στην κλιματική και ανθρωπιστική κρίση συνεπάγεται αλλαγή του συστήματος. Δεν θα καταφέρουμε να μειώσουμε τις εκλύσεις αερίων του θερμοκηπίου αν δεν μειώσουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες, αν δεν περιορίσουμε τον υπερκαταναλωτισμό και τη σπατάλη, αν δεν αλλάξουμε το μοντέλο ανάπτυξης. Και σ’ αυτό το πλάνο η παγκόσμια συνεργασία, ο δημοκρατικός έλεγχος και η αλληλεγγύη είναι εγγενή χαρακτηριστικά

Το 2019 ήταν χρονιά των μεγάλων αντιθέσεων, απογοήτευσης αλλά και ελπίδας. Των πυρκαγιών στον Αμαζόνιο, στην Καλιφόρνια και την Αυστραλία αλλά και των μέτρων περιορισμού των εκλύσεων αερίου του θερμοκηπίου σε Ευρώπη, Κίνα και άλλες μικρότερες χώρες. Της συνεχιζόμενης μείωσης του οξυγόνου στη θάλασσα και της πιο απογοητευτικής συνόδου (COP25) τα τελευταία χρόνια. Tης παρουσίας εκεί των Δημοκρατικών του αμερικανικού Κογκρέσου αλλά και της απουσίας της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Ήταν η χρονιά της Γκρέτα και του Μπολσονάρου, της παρουσίασης της Πράσινης Συμφωνίας (Green New Deal), του πιο ριζοσπαστικού σχεδίου ενεργειακής, οικονομικής, κοινωνικής μετάβασης στη μετα-καρβουνική εποχή. Ήταν η χρονιά στην Ευρώπη όπου το κλίμα και το περιβάλλον αναδείχθηκαν μείζονα θέματα στην κοινωνική συνειδητοποίηση, αλλά δυστυχώς οι δυνάμεις του κέρδους και της αδηφάγας ανάπτυξης για άλλη μια φορά επικράτησαν στο Ευρωκοινοβούλιο.

Τρομάζουν οι αναφορές των επιστημόνων

Εν τω μεταξύ συνεχίστηκε αυξανόμενη η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων σχεδόν παντού στον πλανήτη, ενώ δημοσιεύτηκαν απανωτές διεπιστημονικές αναφορές μέγιστης εμβέλειας και εγκυρότητας, όπως η αναφορά για τους 1,5 βαθμούς για το κλίμα, η 4η Έκθεση για το Κλίμα στις ΗΠΑ, η αναφορά της Παγκόσμιας Επιτροπής Υγείας για τις κλιματικές επιπτώσεις, το Emissions Gap Report 2019.

Η χρονιά αυτή είναι η τρίτη συνεχής χρονιά που οι εκλύσεις των αερίων του θερμοκηπίου αυξάνονται περίπου κατά 3%-4% ετησίως μετά από μια περίοδο στασιμότητας και διαψευσμένων ελπίδων (2014-2016). Οδηγούμαστε έτσι σε 3 βαθμούς υπερθέρμανση μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα, ενώ για να μείνουμε κάτω από το ασφαλές όριο των 1,5 βαθμών, θα πρέπει μειώνουμε τις εκλύσεις κατά 7,5% ετησίως. Ωστόσο, 75% των (ούτως ή άλλως εθελοντικών) δεσμεύσεων των χωρών για μείωση αερίων του θερμοκηπίου που συμφωνήθηκαν στη Συνθήκη του Παρισιού του 2015 είναι απολύτως ανεπαρκείς και κάποιες δεσμεύσεις ξέρουμε ήδη ότι δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ. Το 2019 καθιερώνεται ο όρος «κλιματική κρίση» αλλά και τη χρονιά αυτή ο στρουθοκαμηλισμός και η μικροπολιτική επισκιάζουν την ανάγκη λήψης δραστικών μέτρων: oι μεγαλύτεροι ρυπαντές, Κίνα, ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ινδία και Ρωσία, αδυνατούν να συμφωνήσουν σε κοινή πορεία και μέτρα.

Το κλίμα στον Αρκτικό Ωκεανό πέρασε πλέον σε μια νέα ισορροπία, με λιγότερους πάγους, ταχύτατη υπερθέρμανση και εκλύσεις αερίων του θερμοκηπίου από το μόνιμα παγωμένο και πλούσιο σε άνθρακα χώμα κάτω από αρχαίους παγετώνες. Οι εκλύσεις αυτές υπολογίζεται ότι ισοδυναμούν με τις εκλύσεις της Ρωσίας και της Ινδίας μαζί. Οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο δεν καταστρέφουν μόνο τον σημαντικότερο πνεύμονα για το κλίμα, αλλά εκλύουν σωματίδια στην ατμόσφαιρα που λιώνουν τους τροπικούς παγετώνες των Άνδεων και απειλούν με λειψυδρία τη Λατινική Αμερική. Αναδεικνύεται ξεκάθαρα μια κρίσιμη διάσταση της κλιματικής αλλαγής: επιπτώσεις και μεταβολές που συμβαίνουν σε κάποια περιοχή λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων οδηγούν σε παγκόσμια φαινόμενα και επιπτώσεις. Οι κλίμακες της κλιματικής αλλαγής ξεκινάνε από μια περιοχή, μια πυρκαγιά σε τροπικά δάση, ένα εξορυκτικό πεδίο, ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, μια χώρα, αλλά καταλήγουν να επηρεάζουν ολόκληρο τον πλανήτη.

Παρ’ όλα αυτά, σήμερα οι ΑΠΕ είναι πλέον φθηνότερες και σε σύγκριση με τον λιγνίτη και με το πετρέλαιο τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κίνα. Και διαφαίνεται πλέον ξεκάθαρα ότι η μεγάλη οικονομική ευκαιρία, οι νέες θέσεις εργασίας, η ανάπτυξη των επόμενων δεκαετιών θα γίνουν εκεί που θα διαχειριστούν καλύτερα την ενεργειακή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές.

Με μπροστάρισσα τη νεολαία

Κατά τη διάρκεια της COP25 στη Μαδρίτη στα μέσα Δεκεμβρίου, η αντίστιξη ανάμεσα στους δρόμους με το μισό εκατομμύριο διαδηλωτές και στους διαδρόμους της συνόδου με τις διαβουλεύσεις κυβερνητικών στελεχών ήταν τεράστια. Έξω, νέοι άνθρωποι με επικεφαλής τη Greta Thunberg και μια σειρά άλλων ακτιβιστών διαδήλωναν: “Change is not going to come from the people in power, it’s going to come from the masses” (Η αλλαγή δεν θα έρθει από αυτούς στην εξουσία, αλλά από τις μάζες). Μέσα, κυβερνητικά επιτελεία παζάρευαν τις περικοπές εκλύσεων και προσπαθούσαν να αποφύγουν την επιβολή κυρώσεων. Έξω είχαμε εικόνες πολιτικής ανυπακοής εφάμιλλες μεγάλων λαϊκών, ειρηνικών εξεγέρσεων, ενώ μέσα στη σύνοδο άτολμες έως και εχθρικές, ανεύθυνες πολιτικές ηγεσίες.

Και η εικόνα αυτή αντικατοπρίζει την αναντιστοιχία μεταξύ της κοινωνίας των πολλών, που συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο και ενημερώνεται όλο και καλύτερα και της πολιτικής ηγεσίας (κυβερνήσεων κρατών αλλά και κομματικών επιτελείων – από όλο το πολιτικό φάσμα) που δειλιάζουν, ολιγωρούν ή υποχωρούν.

Χρειάζεται νέο μοντέλο

Όμως είναι ξεκάθαρο πλέον ότι βιώσιμη λύση στην κλιματική και ανθρωπιστική κρίση συνεπάγεται αλλαγή του συστήματος. Δεν θα καταφέρουμε να μειώσουμε τις εκλύσεις αερίων του θερμοκηπίου αν δεν μειώσουμε τις ενεργειακές μας ανάγκες, αν δεν περιορίσουμε τον υπερκαταναλωτισμό και τη σπατάλη, με ανάπτυξη (δηλαδή θέσεις εργασίας) που θα προέρχεται από επενδύσεις σε κοινές πράσινες υποδομές: αποταμίευση ενέργειας, μείωση απωλειών, καλύτερα δίκτυα, μικρής κλίμακας ενεργειακά σχήματα, ελάττωση (downsizing) και μοίρασμα σε χώρο, κοινά αγαθά, πρώτες ύλες και τρόφιμα που καταναλώνουμε (sharing economy), Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, δημόσια οικιστικά πλάνα, ανακύκλωση. Και σ’ αυτό το πλάνο η παγκόσμια συνεργασία, ο δημοκρατικός έλεγχος και η αλληλεγγύη είναι εγγενή χαρακτηριστικά.
Ζητούμενο τη νέα χρονιά είναι μια νέας μορφής επικοινωνία της κρισιμότητας της κατάστασης, των λύσεων και των τρόπων πολιτικής πίεσης στην κατεύθυνση των λύσεων αυτών. Οι νέοι, οι αυτόχθονες ακτιβιστές, οι λαοί του παγκόσμιου Νότου, οι επιστημονική κοινότητα, η προοδευτική κοινωνία βρίσκονται στην εμπροσθογραμμή της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής. Η αλλαγή δεν θα έρθει από αυτούς στην εξουσία, αλλά από τις μάζες.

ΠΗΓΗ: H ΑΥΓΗ 29 Δεκεμβρίου 2019