Η ομιλία της Άννης Παπαδάκη στην εκδήλωση της Συνέλευσης 8ης Μάρτη, της 5/2, που φαίνεται και στην αφίσα. Ήδη έχουμε δημοσιεύσει την μια ομιλία από την εκδήλωση, της Ελένης Χριστοπούλου, και αναμένουμε και τις υπόλοιπες. Εξαιρετικές όλες, και ενημερωτικές. Σ.Β.
Τα τελευταία 6 χρόνια δουλεύω στον κλάδο της εστίασης, ως σερβιτόρα. Είμαι μέλος του συνδικάτου Επισιτισμού – Τουρισμού και της Αναρχοσυνδικαλιστικής πρωτοβουλίας Ροσινάντε μέσω της κλαδικής επισιτισμού-τουρισμού και της ομάδας γυναικών. Ακόμη, είμαι μέλος της Συνέλευσης 8 Μάρτη, που διοργανώνει την φετινή απεργία και ελπίζω και τις πολλές επόμενες που θα ακολουθήσουν.
Κατ’ αρχάς να σας ευχαριστήσω και γω που ήρθατε σήμερα να μας ακούσετε, να ακούσετε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στους κλάδους μας και ως εργαζόμενες και ως γυναίκες, να ακούσετε τις προτάσεις μας. Θα ήθελα πολύ να ακούσω και εγώ εσάς, να γίνει συζήτηση ενόψει της απεργίας στις 8 Μάρτη, να βρούμε μαζί τρόπους οργάνωσης της στους χώρους εργασίας και τους κλάδους παραγωγής, ειδικά σε μία περίοδο και σε μία χώρα που ο συνδικαλισμός έχει αποτυπωθεί στις συνειδήσεις της συντριπτικής πλειονότητας των εργαζομένων σαν κάτι αρνητικό που ταυτίζεται συνήθως με εργοδοτικά και κρατικά συμφέροντα. Κυρίως βέβαια αυτό συμβαίνει γιατί η ΓΣΕΕ είναι πιστό σκυλί του ντόπιου Κεφαλαίου. Νομίζω πως είναι αναγκαίο να δοθεί μία μάχη που θα ανατρέψει σε αυτές τις συνειδήσεις τον συνδικαλισμό, θα τον εμπλουτίσει με μπόλικο φεμινισμό, με αντιρατσισμό, θα τον κάνει να είναι από θέση αρχής με τους λοατκι ανθρώπους, με τους ΑμεΑ, θα είναι ενας συνδικαλισμός προοδευτικών ανθρώπων ανεξάρτητα πολιτικής ταυτότητας, αριστερής ή αναρχικής. Είναι πολύ σημαντικό αυτό, γιατί όταν μιλάς για απεργία στην δουλειά, κάνεις συνδικαλισμό στην ουσία. Το να μοιραστείτε με τις συναδέλφισσες σας τα βιώματα σεξιστικής φύσης από το αφεντικό, τον συνάδελφο ή τον πελάτη, να τις καλέσετε να κάνετε μαζί αγώνα ενάντια στην διπλή καταπίεση της εργασίας και του σεξισμού, να πάρετε στο πλευρό σας τους συναδέλφους και τις συναδέλφισσες σας, να δηλώσετε ανοιχτά και με το όνομα σας ότι απεργείτε και να παραθέσετε τους λόγους στο αφεντικό είναι συνδικαλισμός και μάλιστα επαναστατικός. Και αυτήν την περίοδο, που ενώ η οικονομία σταθεροποιείται οι συνθήκες εργασίας συνεχίζουν να είναι άθλιες και να προσβάλουν την ζωή την ίδια είναι πέρα απο σημαντική, απολύτως αναγκαία η χρήση του συνδικαλισμού σαν εργαλείο στους χώρους εργασίας. Δυστυχώς, για εμένα το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα δεν ασχολείται τόσο πολύ με την παραγωγή και αναπαραγωγή τόνων σεξισμού στους χώρους εργασίας, ούτε τους με τρόπους αντιμετώπισης τους.
Συμπεριφέρεται λες και ο σεξισμός είναι μία ιδεολογία που έχουν κάποιοι άνθρωποι, κυρίως άντρες, την οποία πρέπει να αποδομήσουμε. Δεν είναι όμως καθόλου έτσι. Η οικονομία και οι πολιτικές διαχείρισής της καθορίζουν απόλυτα το επίπεδο του σεξισμού στην κοινωνία, γι’ αυτό και μετά την κρίση του 08-09 είδαμε επιθέσεις στα δικαιώματα των γυναικών παγκοσμίως και στην εργασία και στην ζωή της, γι’ αυτό και σημειώθηκε τέτοια έξαρση στο φεμινιστικό κίνημα που είχε να σημειωθεί δεκαετίες. Αν το φεμινιστικό κίνημα δεν συνδεθεί οργανικά με το εργατικό τότε όσο και να φωνάζει κομμάτι του πως είναι ταξικό, θα είναι μικροαστικό μέχρι το κόκκαλο ακριβώς γιατί δεν οργανώνει τις γυναίκες ενάντια στα αφεντικά τους, αλλά μόνο ενάντια στους σεξιστές άντρες γενικά και αυτό συνιστά κινούμενη άμμο.
Η σύνδεση του φεμινιστικού κινήματος με το εργατικό κίνημα, είναι οι γυναίκες κατ’αρχήν να δούμε τους εαυτούς μας ως εργαζόμενες γυναίκες, να δούμε πως η γυναικεία μας ταυτότητα πληγώνεται από την συνθήκη «Κεφάλαιο-Εργασία». Την πληγή αυτή δεν μπορούμε να την θεραπεύσουμε αν δεν εξετάσουμε τι επιθέσεις δεχόμαστε συνολικά ο κόσμος της Εργασίας. Στην Ελλάδα, η κρίση του Κεφαλαίου γέννησε τις πιο βάρβαρες επιθετικές πολιτικές από την πλευρά του, πολιτικές που διέλυσαν κατακτήσεις αιώνων όχι μόνο της εργατικής τάξης, αλλά και συνολικά του ανθρώπινου πολιτισμού, οι εργαζόμενοι/ες καλούμαστε να αναγνωρίσουμε τη φτώχεια, την παθητικότητα και την εξάρτηση ως τη νέα κανονικότητα.
Οι μισθοί μας μειώθηκαν μέσα σε μερικά χρόνια στο 40% σε πραγματικούς αριθμούς με την αδήλωτη εργασία να τους ρίχνει κι άλλο και άνθρωποι να ζούν με 400 ευρώ το μήνα.
Τα 2/3 των ανέργων είναι γυναίκες
Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας ουσιαστικά καταργήθηκαν και αντικατάστάθηκαν από ατομικές, η ανεργία έφτασε ρεκόρ και οι ευέλικτες μορφές εργασίας ξεφύτρωναν συχνά πυκνά ως οργανωμένη κρατική απάντηση στην ανεργία, όπως είναι η εκ περιτροπής εργασία, οι ενοικιαζόμενοι, τα voucher, συμβάσεις ορισμένου χρόνου που ανανεώνονται κάθε λίγους μήνες ή και κάθε λίγες ημέρες. Και ενώ όπως αναφέρθηκε παραπάνω η οικονομία σταθεροποιείται, αυτό που άφησε η κρίση είναι ένα καθεστώς πλήρους υποαπασχόλησης, χωρίς δίχτυ προστασίας για τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες. Με τον αντισυνδικαλιστικό/αναπτυξιακό νόμο της Νέας Δημοκρατίας, ισοπεδώνονται οι απεργίες και η δυναμική των συνδικάτων συνολικά, με αυτόν τον τρόπο οι εργαζόμενοι χάνουν ένα μέρος της προστασίας που τους εξασφαλίζει ένα συνδικάτο. Σε αυτόν τον νόμο ακόμη, έχουμε υπερίσχυση των τοπικών συμβάσεων έναντι των κλαδικών, γεγονός που ειδικά στον τουρισμό δημιουργεί περαιτέρω κατακερματισμό των εργαζόμενων. Οι συμβάσεις μη πλήρους απασχόλησης το 2019 υπερέβαιναν το 50%, έφτασαν μέχρι και το 54% σχεδόν. Και την πρωτιά την έχει φυσικά η γυναίκα αφού το 60% αυτών των συμβάσεων είναι υπογεγραμμένες από γυναικείο χέρι και μάλιστα ηλικίας 30 με 44 χρονών, ηλικία που σύμφωνα με τα έμφυλα στερεότυπα είναι η ηλικία γάμου και παιδιών. Την πρωτιά επίσης η γυναίκα την έχει και στην ανεργία, το Σεπτέμβριο του 2019 το 64,63% του συνόλου των ανέργων ήταν γυναίκες, σχεδόν διπλάσιο των ανδρών. Η γενική κατάσταση για τον κόσμο της Εργασίας είναι ιδιαίτερα δυσμενής και αυτό αφορά το φεμινιστικό κίνημα, ως ένα κίνημα που προτάσσει την ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους. Ειδικά, αν θέλουμε να είμαστε αντικαπιταλίστριες, δεν θα πρέπει να χαρούμε αν το ποσοστό της ανεργίας κάποια στιγμή είναι πιο μεγάλο για τους άνδρες από ότι για τις γυναίκες, δεν θα έχει έρθει ισότητα, ή εμείς έχουμε μεγαλύτερο ποσοστό συμβάσεων σταθερής εργασίας από ότι οι άνδρες, ούτε τότε θα έχει έρθει ισότητα. Δεν μπορούμε επίσης, να μιλάμε για μισθολογικό χάσμα χωρίς να αγωνιζόμαστε ενάντια στις ατομικές συμβάσεις οι οποίες απελευθερώνουν τελείως τα αφεντικά να είναι όσο σεξιστές και ρατσιστές θέλουν. Στην Αμερική, φεμινίστριες είχαν δει πως ενώ μειώθηκε το μισθολογικό χάσμα σε ποσοστό, δεν ήταν επειδή ανέβηκαν οι μισθοί των γυναικών αλλά μειώθηκαν αυτοί των ανδρών, όπως αναφέρει η Λάουρα Κιπνις στο βιβλίο της «Το Γυναικείο Πράγμα».
Επομένως, συνολικά η αξία της εργατικής δύναμης έπεσε, χωρίς οι γυναίκες να έχουν έρθει πιο κοντά στην ισότητα.
Η σύνδεση του εργατικού με του φεμινιστικού κινήματος στον κλάδο μου, τον κλάδο της εστίασης είναι απαραίτητη. Χωρίς το εργατικό κίνημα οι γυναίκες αφήνονται να ζουν 40 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο σε ένα αρκετά κακοποιητικό γι’ αυτές περιβάλλον. Να σας περιγράψω όσο πιο σύντομα μπορώ τι σημαίνει κλάδος επισιτισμού&τουρισμού. Αυτός ο κλάδος παραγωγής είναι αυτός που συνδέεται οργανικά με την ψυχαγωγία, την διασκέδαση. Σκεφτείτε μπαρ, κεντρα νυχτερινής διασκέδασης, καφετέριες, εστιατόρια μικρά μεγάλα, κλαμπ, ταβέρνεες, ξενοδοχεία, ταχυφαγεία κ.λ.π. Μιλάμε για έναν κλάδο στον οποίο εργάζονται κοντά στους 500.000 εργαζόμενους στο πικ της σεζόν και είναι από τους πρώτους κλάδους που στηρίζουν το ελληνικό κράτος. Είναι επίσης ο κλάδος που, στατιστικά, ανέκαμψε πιο γρήγορα από όλους τους υπόλοιπους από την κρίση και είναι κλάδος με τα μεγαλύτερα ποσοστά σε εργοδοτική αυθαιρεσία και τρομοκρατία από όλους τους κλάδους. Μόνο τους ντελιβεράδες να σκεφτείτε δηλαδή καταλαβαίνετε.
Σε αυτόν τον κλάδο, δεν χρειάζεσαι ιδιαίτερη εξειδίκευση. Δεν χρειάζεται να έχεις σπουδάσει κάτι, με λίγα λόγια έχουν συσσωρευτεί εργαζόμενοι και εργαζόμενες πολύ χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, άνθρωποι που δεν έχουν τελειώσει καν το λύκειο. Αυτό το λέω, γιατί αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να χρειάζονται περισσότεροι ασφάλεια για να μπορέσουν να πάνε κόντρα στο αφεντικό τους γιατί τρέμουν τον ανταγωνισμό και την ανεργία. Τα ποσοστά των εργαζόμενων κατά φύλο είναι περίπου ίσα 55 για τους άνδρες και 45 για τις γυναίκες. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως ο κλάδος δεν παράγει σεξισμό. Ο κλάδος της εστίασης, είναι μία προσομοίωση «της φιλοξενίας καλεσμένων στο σπίτι», όπως πολυ σωστά είχε πει ένας εργοδότης σε μία συντρόφισσα. Σε αυτόν τον κλάδο οι δουλειές είναι μοιρασμένες, όπως είναι μοιρασμένες και στο σπίτι. Λάντζα, καμαριέρες, καθαρίστριες, πλυντήρια, σιδερωτήρια, υποδοχή, μπροστινά πόστα σε σέρβις, βοηθοί σεφ, βοηθοί στο μπαρ είναι κατα βάση γυναίκες. Έχουμε μπει οι γυναίκες στην αγορά εργασίας, έχουμε την επιλογή να είμαστε οικονομικά ανεξάρτητες και με δικούς μας αγώνες, αλλά οι δουλειές συνεχίζουν να αντιστοιχούν σε αυτές του σπιτιού ή συνεχίζουμε να είμαστε κάτι σαν τον λαιμό του άντρα, την στήριξη τους για να προχωρήσουν αυτοί τη δουλειά. Θα χαιρόμασταν να ήταν αντίστροφα; Όχι. Προφανώς, εκεί μιλάμε για ριζική αλλαγή του κλάδου.
Πέρα όμως, από τις χωρισμένες δουλειές ανάμεσα στα φύλα, συμβαίνει κάτι το οποίο είναι πολύ πιο σοβαρό. Στον κλάδο της εστίασης, η μορφή σεξισμού που κυριαρχεί είναι η σεξουαλική παρενόχληση. Για να καταλάβετε, στις συνειδήσεις γυναικών και ανδρών η σεξουαλική παρενόχληση είναι «κομμάτι της δουλειάς». Για παράδειγμα στο σέρβις και στο μπαρ, δύο πόστα στα οποία σημειώνονται τα περισσότερα κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης, το εισόδημα καθορίζεται από τον κατώτατο σχεδόν μισθό με σχετική αύξηση στο μπαρ και τα tips. Άρα, μετατοπίζει το επισιτιστικό κεφάλαιο την ευθύνη σε εμάς για τον μισθό που θα βγει τέλος του μήνα και βασίζεται στις σχέσεις που έχουμε εμείς με τους πελάτες. Στην κουλτούρα των εργαζομένων πολλές φορες κυριαρχεί η σκέψη «δεν θέλω τίποτα να μου χαλάσει το τιπ» δηλαδή τον μηνιαίο μισθό, ο οποίος είναι ρευστός και η επιβίωσή του βασίζεται σε αυτή την ρευστότητα. Αν κάνουμε την σύνδεση ότι ο κλάδος αφορά την διασκέδαση και η εργασία την μέγιστη εξυπηρέτηση ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη ψυχαγωγία για τον πελάτη μέσω της οποίας καθορίζεται και ο μισθός μας, θα καταλάβουμε γιατί οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες κάνουν τις περισσότερες φορές τουμπεκί σε αυτή την μορφή κακοποίησης, το προσπερνούν για να μην χαλάσει το κέφι των ανθρώπων που τους εξασφαλίζουν τον μήνα: του αφεντικού και των πελατών.
Στην Αμερική, σε μία έρευνα, αναφέρεται ότι η σεξουαλικη παρενόχληση στον κλάδο αποτελεί ενδημικό φαινόμενο. Τα 2/3 των γυναικών και σχεδόν το 1/2 των ανδρών έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από την διεύθυνση. Το 80% των γυναικών και το 70% των ανδρών από συναδέλφους. Το 80% των γυναικών και το 55% των ανδρών από πελάτες. Και σχεδόν πάνω από τους μισούς συνολικά υπόκειται σε σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί μία κανονικότητα, ένα μέρος της δουλειάς που πρέπει να διαχειριστείς με τον βέλτιστο τρόπο ώστε να ισορροπήσεις αυτό το τραύμα με το τραύμα της τρομοκρατίας να χάσεις την δουλειά σου. Ακριβώς, επίσης, επειδή είναι και μέρος της δουλειάς, οι γυναίκες πολλές φορές τείνουν να παίζουν τον ρόλο που επιβάλει αυτή η εργασιακή συνθήκη. Οι γυναίκες στο μυαλό των ανδρών πελατών πρέπει να φαίνονται «έτοιμες για ραντεβού», πρέπει να είναι «σέξυ», υποτακτικές και πλήρως ικανοποιημένες με αυτήν την κατάσταση, επομένως έχουμε κρούσματα στα οποία οι γυναίκες οι ίδιες, μετατρέπουν το σώμα τους σε εμπόρευμα και για να είναι αποδοτικές στην δουλειά και για να βγάζουν περισσότερα χρήματα. Στην έρευνα, το 60% των γυναικών που ρωτήθηκαν πώς αισθάνονται για την σεξουαλικοποιημένη προσοχή είπαν ότι αισθάνονται άβολα και γύρω στο 50% δείχνουν ανοχή σε ανάρμοστες συμπεριφορές, λόγω των χαμηλων μισθών και των τιπς που μπορούν να βγάλουν. Καταλαβαίνουμε, δηλαδή, ότι ένα κακοποιητικό περιβάλλον είναι ο χώρος εργασίας πολλών ανθρώπων και το μέσο με το οποίο βιοπορίζονται.
Ποιές μπορεί να είναι οι φεμινιστικές αντιστάσεις σε τέτοιου τύπου χώρους εργασίας;
Όσο κλισέ και να ακουστεί, το α και το ω είναι να σπας τη σιωπή σου εντός του χώρου εργασίας, να αρνείσαι εκείνη την στιγμή που συμβαίνει αυτήν την κακοποίηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση το είπαν σε ανθρώπους εκτός δουλειάς μετά το συμβάν. Αυτό είναι λάθος. Αυτήν την περίοδο, που το εργατικό κίνημα βρίσκεται σε κινηματική άμπωτη, το να μιλήσεις σε μία συναδέλφισσσα ή έναν συνάδελφο, να δημιουργήσεις πυρήνες εργαζομένων που διεκδικούν το οτιδήποτε αρνητικό να αλλάξει αποτελεί επαναστατική πράξη.
Το να καταπολεμάς την κουλτούρα του βιασμού, του σεξισμού εντός χώρου εργασίας ως εργαζόμενη που θέλεις οι κλάδοι παραγωγής να μην είναι κακοποιητικοί, θέλεις να τους μετατρέψεις απο κλάδους παραγωγής σε κλάδους δημιουργίας, είναι η ουσία του ζητήματος. Και η καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης πάει χέρι χέρι με την διεκδίκηση σε εργατικό επίπεδο. Η αύξηση μισθών, οι μισθοί σύμφωνα με τις ανάγκες μας θα μας ανακουφίσουν από την εξάρτηση μας στα τιπς, η προστασία μας ως εργαζόμενοι και εργαζόμενες από την σύγκρουσή μας με αφεντικά θα μας απελευθερρώσουν από δεύτερες σκέψεις που μας κρατάνε πίσω, να μιλήσουμε για έναν μισογύνη πελάτη.
Η καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εστίαση είναι και εργατική διεκδίκηση. Το πως θα διαχειριστούμε τον καταμερισμό εργασιών στην παραγωγή ανά φύλο επίσης είναι και εργατική διεκδίκηση. Το γεγονός ότι μία έγκυος στην εστίαση δεν μπορεί να δουλέψει καμία μέρα της εγκυμοσύνης, το να μην χρειάζεται να έχει 200 ενσημα για να μπορεί να πάρει άδεια και επιδόματα είναι και εργατική διεκδίκηση. Ακριβώς για να μην πέσουμε στην κινούμενη άμμο, των ποσοστών ανδρών-γυναικών που δεν προτάσσουν καμία ισότητα, αλλά ανταγωνισμό μεταξύ των φύλων, χρειάζεται να το δούμε ως εργατικές υποθέσεις.
Η δημιουργία πυρήνων εργαζομένων στην δουλειά και στους κλάδους, μπορεί να δημιουργήσουν πυρήνες συλλογικής διεκδίκησης μέσα από συνδικάτα και συλλογικής παρέμβασης μέσα στην κοινωνία. Φανταστείτε εργαζόμενοι στην εστίαση να έκαναν καμπάνια κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης, ή φαναστείτε γυναίκες εργαζόμενες να εκαναν καμπάνια κατά των ευέλικτων μορφών εργασίας επειδή έχουν πρωτιά σε αυτές, όχι όμως μόνο γι αυτές αλλά συνολικά ως μορφή εργασίας. Στα συνδικάτα χρειάζονται ομάδες γυναικών που θα θέτουν τέτοια ζητήματα, θα τα επεξεργάζονται και θα βγάζουν θέση όλες μαζί ως προς τι ακριβώς θέλουν και τι ακριβώς χρειάζεται να αλλάξει. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε τους άντρες συμμάχους μας και όλοι μαζί διεκδικούμε να σταματήσει μία μορφή κακοποίησης που ταλαιπωρεί κυρίως εμάς τις γυναίκες. Αυτός είναι ένας φεμινιστικός εργατικός αγώνας που εισβάλει στην ρίζα του προβλήματος, εκεί που γεννιέται και αναπαράγεται ο σεξισμός. Επίσης, μην ξεχνάμε ότι η σεξουαλική παρενόχληση είναι ποινικό αδίκημα. Χωρίς την αλληλεγγύη μίας φεμινιστικής συλλογικότητας και την προστασία ενός νόμιμου σωματείου η γυναίκα εργαζόμενη δεν θα το πάει εύκολα δικαστικά, γιατί θα είναι μόνη της και η πατριαρχική δικαστική εξουσία θα την περάσει από δεύτερη κακοποίηση.
Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι πως χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε πως οι φεμινιστικές αντιστάσεις στην δουλειά, είναι και εργατικές αντιστάσεις και χρειάζεται να αντλήσουμε φεμινιστικά και συνδικαλιστικά εργαλεία ώστε να χτυπήσουμε τον σεξισμό στις δύο ρίζες του, τον καπιταλισμό και την πατριαρχία. Χρειάζεται να παλεύουμε μέσα από φεμινιστικούς συντονισμούς, οι οποίοι θα συντονίζουν τις γυναίκες στα αιτήματα τους και μέσα από συνδικάτα και γυναικείες ομάδες εντός τους, που θα αγωνίζονται ενάντια στο Κεφάλαιο, το οποίο βάζει πρώτα τα κέρδη και μετά τον άνθρωπο, γιατί στο βωμό του κέρδους η σεξουαλική παρενόχληση έχει γίνει κανονικότητα στην εστίαση.
Στη δεύτερη εικόνα, ο εργαζόμενος και η εργαζόμενη λένε ότι έχουν 4 παιδιά: Για τον άντρα, έχει οικογένεια, χρειάζεται προαγωγή. Για τη γυναίκα, έχει παιδιά, πρέπει να φροντίσει την οικογένειά της.