Σκοτώνει ο κορονοϊός, σκοτώνει και η βία κατά των γυναικών

Γράφει η Κωνσταντίνα Ιωακειμίδου

Η υποχρεωτική επί 24ώρου βάσεως συνύπαρξη σε ένα τοξικό οικογενειακό περιβάλλον, που έχει επιβαρυνθεί από το στρες της πανδημίας, τις αθρόες απολύσεις και άλλα που γεννά η κρίση, δρα ως άτυπος διαμεσολαβητής στις ενδοοικο­γενειακές συγκρούσεις και αναπόφευκτα θα προκαλεί αύξηση των κρουσμάτων της ενδοοικο­γενειακής βίας.

Πριν από δέκα ημέρες ένας αστυνομικός πυροβόλησε και σκότωσε εν ψυχρώ την πρώην σύζυγό του και μια φίλη της έξω από το σούπερ μάρκετ όπου εργάζονταν. Οι άνδρες του εγκληματολογικού βρήκαν στο σημείο τουλάχιστον δέκα κάλυκες. Σύμφωνα με τον δράστη της διπλής γυναικοκτονίας, το σημείο τριβής αφορούσε την επιμέλεια των δύο παιδιών τους καθώς και το γεγονός της μη αποδοχής του χωρισμού τους.

Οι συνάδελφοι των άτυχων και σκληρά εργαζόμενων γυναικών ανέφεραν ότι ο δράστης ενοχλούσε συστηματικά την πρώην σύζυγό του στην εργασία της και ότι εκδήλωνε βίαιη συμπεριφορά εναντίον της. Τα ΜΜΕ έσπευσαν να κάνουν λόγο για οικογενειακή τραγωδία.

Οικογενειακή τραγωδία; Μόνο στην Ευρώπη περισσότερο από το 1/3 των γυναικών έχουν πέσει θύματα βίας σε κάποια περίοδο της ζωής τους, ενώ σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας του 2017 τα περιστατικά άσκησης βίας κατά των γυναικών υπερβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο ακόμη και το 35%. Επίσης οι μισές από τις γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας έχουν δολοφονηθεί από νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο.

Φεμινιστικές οργανώσεις με ανακοινώσεις τους που απευθύνονται προς τους αρμόδιους φορείς και κυρίως προς τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Οι πληροφορίες και οι καταγγελίες που καταφτάνουν στις γυναικείες συλλογικότητες είναι ανησυχητικές, με τη βία να αυξάνεται και να εντείνεται μέσα στην απομόνωση και τις κλεισμένες πόρτες των σπιτιών ελέω της πανδημίας.

Σιωπή, ανοχή και συγκάλυψη

Πριν αλέκτορα φωνήσαι, μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκάλεσε συζητήσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρθηκε:

«Σαράντα περιστατικά καταγράφηκαν συνολικά στα Επείγοντα Ορθοπεδικά Ιατρεία του Γενικού Κρατικού Νίκαιας που εφημέρευε χθες. Τα πέντε από αυτά ήταν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Η αναλογία πριν τα περιοριστικά μέτρα ήταν δύο στα τριακόσια περίπου μιας συνηθισμένης εφημερίας. Μόνο μία από τις πέντε γυναίκες ζήτησε να εξεταστεί και από ιατροδικαστή. Οι υπόλοιπες γύρισαν πίσω στην καραντίνα… και στους τυράννους τους…».

«Η βία κατά των γυναικών», σημειώνεται σε έρευνα που διεξήχθη από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας το 2018 («Η ποσοτική και ποιοτική αποτίμηση της βίας κατά των γυναικών την περίοδο 2008-2016 και η σύνδεση των ποιοτικών και ποσοτικών όψεων με την οικονομική κρίση. Νέες ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και προκλήσεις πολιτικής»), «ως κοινωνική πραγματικότητα, εξακολουθεί να εκδηλώνεται μεταξύ σιωπής, ανοχής και συγκάλυψης. Λόγω της δυσκολίας καταγραφής της, η έμφυλη βία σε όλες τις εκφάνσεις τις και ειδικότερα η ενδοοικογενειακή χαρακτηρίζεται από υψηλό “σκοτεινό” αριθμό εγκληματικότητας, διότι οι περισσότερες μορφές βίας λαμβάνουν χώρα σε ένα πλαίσιο ιδιωτικότητας. Αυτή η “κουλτούρα ανοχής” της βίας επηρεάζει τη συμπεριφορά των θυμάτων καθώς δυσκολεύονται στην καταγγελία τέτοιων περιστατικών…».

Όπως επισημαίνει στις «Νησίδες» η Φωτεινή Σιάνου εκ μέρους του Ελληνικού Δικτύου για τη Φεμινιστική Απεργία της 8ης Μάρτη «είμαι βέβαιη πως αν είχαμε τη δυνατότητα συλλογής στοιχείων από τα νοσοκομεία της χώρας για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας τις ημέρες αυτές, θα διαπιστώναμε απίστευτα πράγματα». Άποψη που συμμερίζεται η Σίσσυ Βωβού εκ μέρους της φεμινιστικής πρωτοβουλίας και ιστοσελίδας tomov.gr: «Φοβόμαστε ότι τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολλά. Απαιτείται να αναδειχθεί το ζήτημα και να ληφθούν πρωτοβουλίες». Στην επιστολή που επιδόθηκε από τη φεμινιστική συλλογικότητα το Μωβ προς τη γ.γ. Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων Μαρία Συρεγγέλα υπογραμμίζεται μεταξύ άλλων πως «πολλές γυναίκες ζουν σε συνθήκες συστηματικής κακοποίησης και στη σημερινή συγκυρία χρειάζονται ενημέρωση και πιθανώς βοήθεια περισσότερο απ’ ό,τι τον υπόλοιπο καιρό. Θυμίζουμε τη διπλή γυναικοκτονία που έγινε στην Κηφισιά…που δεν είναι βέβαια η πρώτη γυναικοκτονία, και φοβόμαστε ότι δεν θα είναι και η τελευταία…Είναι επείγον η Γενική Γραμματεία να δράσει αμέσως για να βοηθηθούν οι γυναίκες που το χρειάζονται, σε αυτές τις έκτακτες συνθήκες. Γι’ αυτό ζητούμε να κάνει μια καμπάνια ενημέρωσης για τα συμβουλευτικά κέντρα, τα καταφύγια για κακοποιημένες γυναίκες και για την παροχή ψυχολογικής και άλλης στήριξης. Μια νέα ενημέρωση δηλαδή για τη γραμμή 15900, η οποία δεν είναι γνωστή σε όλες τις γυναίκες της χώρας. Η ενημέρωση, για να φτάσει σε μεγάλα ακροατήρια, μπορεί να γίνει από τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μέσα, δημόσια και ιδιωτικά, όσο και από εφημερίδες. Απαιτείται ταυτόχρονα παροχή υπηρεσιών ψυχολογικής στήριξης στο σπίτι (και επιτήρησης των κακοποιητικών συζύγων) από επαγγελματίες ψυχολόγους, κονωνικούς/ές λειτουργούς».

Στο ίδιο μήκος κύματος και το Ελληνικό Δίκτυο για τη Φεμινιστική Απεργία της 8ης Μάρτη, με ανακοίνωσή του υπό τον τίτλο «Σκοτώνει ο κορονοϊός, σκοτώνει και η βία κατά των γυναικών», υπογραμμίζει πως προσυπογράφει τις επιστολές προς τους αρμόδιους φορείς οι οποίες εμπεριέχουν συγκεκριμένα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμοστούν από την πολιτεία και που προκύπτουν από την πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης (Ν. 4531/2018) περί ενδοοικογενειακής βίας. «Επίσης προσυπογράφουμε το αίτημα για επανάληψη της καμπάνιας για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας και τη γνωστοποίηση και διάδοση της τηλεφωνικής γραμμής SOS 15900 για να υπενθυμίσουμε ότι δεν είσαι η μόνη-δεν είσαι μόνη», συμπληρώνει.

Η ίδια έκκληση απευθύνεται προς όλους τους αρμόδιους φορείς διά της προέδρου του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Ειρήνης Φερέτη.
«Η υποχρεωτική επί 24ώρου βάσεως συνύπαρξη σε ένα τοξικό οικογενειακό περιβάλλον, όπου επιπρόσθετα τα μέλη της οικογένειας έχουν επιβαρυνθεί από το στρες της πανδημίας, τις αθρόες απολύσεις αυτής της περιόδου, τα παιδιά που βρίσκονται στο σπίτι χωρίς εναλλακτικές αλλά και την απουσία του συγγενικού περιβάλλοντος που είθισται στις κρίσεις να δρα ως άτυπος διαμεσολαβητής στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, αναπόφευκτα θα προκαλέσει αύξηση των κρουσμάτων» προσθέτει από την πλευρά του ο νομικός με μεγάλη εμπειρία σε θέματα ισότητας, Θ. Ζέης.

Να γίνει ορατή η γυναικοκτονία

Τι εννοούμε όμως όταν αναφερόμαστε στην πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης; «Από το 2011 που υπογράφηκε από τη χώρα μας η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έως και την επικύρωσή της το 2018 απαιτήθηκαν οι συντονισμένες προσπάθειες των φεμινιστικών συλλογικοτήτων. Εντέλει η ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή υπό τη γενική γραμματέα Ισότητας Φ. Κούβελα δεν περιορίστηκε στην επικύρωση αλλά πέτυχε και τη διασύνδεσή της με τον υφιστάμενο Ποινικό Κώδικα. Η έκπληξή μας ήταν τεράστια όταν διαπιστώσαμε ότι παρέμενε σε ισχύ η αναχρονιστική διάταξη του άρθρου 339 παρ. 3 του Π.Κ. για τη μη άσκηση ποινικής δίωξης εάν μεταξύ του υπαιτίου αποπλάνησης ανηλίκου και του θύματος τελέστηκε γάμος. Διάταξη η οποία βεβαίως καταργήθηκε. Σε κάθε περίπτωση διαθέτουμε πλέον ένα άριστο νομοθετικό πλαίσιο του οποίου την εφαρμογή αναμένουμε. Και για την εφαρμογή του απαιτούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες» υπογραμμίζει η κ. Σιάνου.

Μεταξύ των αλλαγών που επέφερε η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης περιλαμβάνονται η επέκταση του ορισμού της οικογένειας και στα ζευγάρια που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ενίσχυση της ποινικής νομοθεσίας ως προς αυτά τα εγκλήματα, τροποποίηση της νομοθεσίας περί όπλων ώστε να μη χορηγούνται άδειες σε όσους έχουν καταδικαστεί για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας κ.ά. Το τμήμα φεμινιστικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ με δική του παρέμβαση αποσαφηνίζει τα άμεσα μέτρα που απαιτούνται στην τρέχουσα συγκυρία. Όπως τονίζεται, απαιτείται «να προχωρήσει άμεσα η ουσιαστική λειτουργία των τμημάτων ενδοοικογενειακής βίας στην αστυνομία και να μην περιοριστούν αυτά στη συλλογή στατιστικών δεδομένων». Και αυτό καθώς η «ίδρυση της υπηρεσίας ενδοοικογενειακής βίας στην αστυνομία έμεινε ως εξαγγελία στα κανάλια». Απαιτούνται, προστίθεται, η στελέχωση με το απαραίτητο προσωπικό, καθώς και η επιμόρφωση όλων των αστυνομικών για τους νέους σχετικούς νόμους.

Προστίθεται δε πως «η γυναικοκτονία ως ιδιαίτερος όρος της ανθρωποκτονίας που πολιτογραφήθηκε το 1972 και έκτοτε χρησιμοποιείται σε δικαστήρια, στον ΟΗΕ, στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, στην Ε.Ε. πρέπει να γίνει επιτέλους ορατός στην Ελληνική Αστυνομία…».

Ποια ήταν η ανταπόκριση μέχρι στιγμής των αρμόδιων φορέων και της Γ. Γ. Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων; Μια λιτή ανάρτηση στον ιστότοπο της Γενικής Γραμματείας στην οποία αναφέρεται: «Σε περιόδους κρίσης είναι πιθανόν να διογκωθούν τα περιστατικά έμφυλης βίας. Η ενδοοικογενειακή βία βρίσκει πρόσφορο έδαφος όταν οι γυναίκες περιορίζονται στο σπίτι, σε μια κακοποιητική σχέση, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μήνυμα για τις γυναίκες αυτές είναι ένα: Ακόμα κι αν είσαι περιορισμένη, δεν απαγορεύεται να ζητήσεις βοήθεια. Η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 παραμένει ανοιχτή, 7 μέρες την εβδομάδα, 24 ώρες την ημέρα». Τρανταχτή παρέμβαση και σπουδαία οικογενειακή πολιτική!

Κοινωνική εκμάθηση της βίας

Μονό ένα στα τρία θύματα βίας από σύντροφο και ένα στα τέσσερα θύματα βίας από μη συντρόφους καταγγέλλουν το πιο πρόσφατο σοβαρό περιστατικό στις αρχές. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγγελίας της βίας από σύντροφο αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι οι γυναίκες συνήθως υφίστανται επανειλημμένα περιστατικά κακοποίησης από τον σύντροφό τους πριν αποφασίσουν να το καταγγείλουν, όπως προκύπτει από τις έρευνες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., από το 2014 που καταγράφηκαν 3.512 περιστατικά ακολούθησε μια ανοδική πορεία. Έτσι το 2015 καταγράφηκαν 3.572 περιστατικά, το 2016 3.838, το 2017 3.930, το 2018 εκτινάχθηκαν στα 4.722, ενώ το 2019 σε σύνολο 5.540.

Στο δε συμβουλευτικό κέντρο της Αθήνας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γ.Γ., απευθύνθηκαν τον μήνα Φεβρουάριο τηλεφωνικά 53 πολίτες και φορείς. Από το σύνολο αυτό, 21 γυναίκες θύματα βίας ή και πολλαπλών διακρίσεων ακολουθούν ήδη τη συμβουλευτική διαδικασία και 11 γυναίκες θύματα παραπέμφθηκαν σε άλλα συμβουλευτικά κέντρα. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 85 ραντεβού κοινωνικής και ψυχολογικής υποστήριξης ενώ υπήρξαν 24 ακυρώσεις. Η γραμμή SOS δέχτηκε την ίδια χρονική περίοδο 390 κλήσεις, από τις οποίες οι 282 αφορούσαν περιστατικά βίας. Από το σύνολο αυτό οι 185 κλήσεις αφορούσαν καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, ενώ οι 97 κλήσεις αφορούσαν καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα.

Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα της Γ.Γ. Ισότητας που δόθηκε στη δημοσιότητα το 2018, «η βία κατά των γυναικών είναι ένα πρόβλημα που διαπερνά όλους τους πολιτισμούς, όλες τις χώρες, όλες τις κοινωνίες, ανεξάρτητα από έθιμα ή παραδόσεις, κοινωνική τάξη, μόρφωση, επίπεδο υγείας κ.λπ. Αναγνωρίζεται πλέον ως έγκλημα με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις, τόσο για τις γυναίκες θύματα όσο και για την κοινωνία στο σύνολό της. Η βία κατά των γυναικών, ως φαινόμενο μοναδικής ιστορικής αντοχής, λειτουργεί και αναπαράγεται με τη συμβολή ιδεολογημάτων, θεσμών και μηχανισμών, με πρώτον αυτόν της οικογένειας, καθοριστικού παράγοντα αναπαραγωγής του πλέγματος των κυρίαρχων αξιών της κοινωνίας. Όσο για τα ιδεολογήματα και τους μύθους που το περιβάλλουν και που συχνά θέλουν τα θύματα και όχι οι δράστες να φέρουν την ευθύνη, αφομοιώνονται πρόθυμα από τα μέλη της κοινωνίας και διαμορφώνουν συλλογική συνείδηση αποδοχής και ανοχής της βίας κατά των γυναικών».

Ή, όπως τέθηκε από επαγγελματία ψυχικής υγείας σε έρευνα επί του θέματος της οργάνωσης Act up: «Γιατί μια γυναίκα να αναλαμβάνει πληρώνοντας κάθε τίμημα να διατηρήσει το όνειρο μιας συνεκτικής οικογένειας; Αυτό έχει να κάνει με τα στερεότυπα, με τον τρόπο που δομεί ίσως μια κοινωνία τις προσδοκίες των μελών της. […] Δηλαδή σαν να είναι η ίδια υπεύθυνη ολικά για να διατηρήσει τη συνοχή της οικογένειας».

Μια επίσης εξαιρετικά σοβαρή παράμετρος αφορά την κοινωνική εκμάθηση της βίαιης συμπεριφοράς, καθώς αυτή, όπως προκύπτει από τη διεθνή βιβλιογραφία, «διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην άσκηση κακοποίησης, αφού τα άτομα μαθαίνουν πως η βία μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι αποδεκτή, είτε γιατί τη βιώνουν είτε γιατί είναι μάρτυρες τέτοιων περιστατικών κατά την παιδική ή εφηβική τους ηλικία»...

Μια κακοποιητική ζωή

Η έρευνα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (πριν αυτή γίνει και Οικογενειακής Πολιτικής – sic) διενεργήθηκε σε 70 γυναίκες θύματα βίας που απευθύνθηκαν σε υποστηρικτικές δομές της Γ.Γ. Το πολύ σκληρό σημείο της έρευνας αφορά το γεγονός ότι, όπως διαπιστώθηκε η διάρκεια σχέσης βίας των γυναικών με τον δράστη είναι μεγάλη και προσεγγίζει τα 13 χρόνια (12,82 χρόνια)! Ως συνήθη περιστατικά έναρξης αναφέρθηκαν μια εγκυμοσύνη ή η γέννηση παιδιού και ο θάνατος συγγενή πρώτου βαθμού.

Σε ένα ποσοστό 31,7% η κακοποίηση υπήρχε από την αρχή της σχέσης, συνήθως με τη μορφή της ψυχολογικής βίας και τη μετέπειτα κλιμάκωσή τους με τη μορφή της οικονομικής ή και της σωματικής βίας. Σε ό,τι αφορά τη συχνότητα εκδήλωσης των βίαιων περιστατικών, η πλειονότητα των ερωτώμενων ανέφερε ότι ήταν σε καθημερινή βάση (62,7%) και τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα 20,9%, ενώ ως τόπος εκδήλωσης των περιστατικών, περιορίζονταν κατά το 52,9% σε ιδιωτικό χώρο (σπίτι) και στις υπόλοιπες περιπτώσεις τόσο σε ιδιωτικούς όσο και σε δημόσιους χώρους. Η μορφή που ελάμβανε η άσκηση της βίας ήταν κυρίως ψυχολογική-συναισθηματική, λεκτική, σωματική και οικονομική βία. Οι δράστες κατηγορούσαν τις ίδιες τις γυναίκες (45,7%) ότι δεν τους καταλάβαιναν ή ότι δεν είχαν σωστή συμπεριφορά, ενώ το 25,7% θεωρούσε τη συμπεριφορά αυτή φυσιολογική.

Η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών (87,1%) δεν κατήγγειλε ούτε ανέφερε τα περιστατικά βίας, ενώ ως λόγοι της αποσιώπησης αναφέρθηκαν η διστακτικότητα (29,5%), η ανασφάλεια (24,4%), και οι απειλές από τον δράστη (16,7%). Οι γυναίκες έλαβαν την απόφαση της απομάκρυνσης είτε γιατί βίωναν φόβο (25%), είτε επειδή δεν άντεχαν άλλο (18%), είτε γιατί ήθελαν να προστατέψουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας (20%) και κυρίως τα παιδιά. Το 68,9% δήλωσε ότι το υποστηρικτικό περιβάλλον (γονείς, αδέλφια) τις βοήθησε στην απόφαση της εγκατάλειψης της σχέσης, ενώ το 59,5% ανέφερε ότι η στήριξη από τη δομή του Δικτύου της ΓΓΙΦ συνέβαλε θετικά στη λήψη της απόφασης αυτής, μέσω της παροχής μιας σειράς υπηρεσιών.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα των Συντακτών