Γράφει η Άννα Καραμάνου*
Η διαδικτυακή διήμερη «επίσκεψη μελέτης» στη Β. Μακεδονία και η συζήτηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρόεδρο της Βουλής, αντιπροέδρους, υπουργούς, βουλευτές, φοιτητές και εκπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών, εμπλούτισε σημαντικά τη γνώση και την κατανόηση της 15μελούς αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου πρώην Ευρωβουλευτών (FMA), για τα προβλήματα της μικρής αυτής χώρας που φιλοδοξεί να γίνει σύντομα μέλος της ΕΕ.
Η ιστορία, η πολιτική και τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Β. Μακεδονία συνδέονται στενά με τη γεωγραφική θέση και την πλουραλιστική εθνική της σύνθεση. Τα κράτη που αναδύθηκαν τον 19ο αιώνα από τα ερείπια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, φέρουν ακόμη το βάρος της οθωμανικής κληρονομιάς. Μετά τη διάλυση της Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας, μέρος της οποίας αποτελούσε η Β. Μακεδονία, από το 1991 λειτουργεί ως ένα ανεξάρτητο πολυεθνικό κράτος.
Το μεγαλύτερο επίτευγμα της χώρας, κατά τη γνώμη μου, είναι το γεγονός ότι κατόρθωσε να λειτουργεί ως ενιαία κρατική οντότητα, ενώνοντας Σλαβομακεδόνες (64%,), Αλβανούς (25,2%), Τούρκους (2,7%), Ρομά (1,8%) και σε μικρότερα ποσοστά Σέρβους, Βόσνιους και Βλάχους (τελευταία απογραφή 2002). Με βάση το Σύνταγμα, όλοι οι πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και το κράτος προστατεύει και προωθεί τον πολιτισμό όλων των κοινοτήτων. Οι μειονότητες, σε δήμους όπου αποτελούν τουλάχιστον το 20% του πληθυσμού, μπορούν να χρησιμοποιούν επίσημα τη γλώσσα τους. Οι Αλβανοί βουλευτές στο κοινοβούλιο μπορούν να μιλούν αλβανικά. Το προάστιο των Σκοπίων Chouto Orizari έχει υιοθετήσει την ρομάνι ως επίσημη γλώσσα, ενώ υπάρχει ισχυρή βούληση από την κυβέρνηση να ενσωματώσει τους Ρομά στην κοινωνία και να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής τους, κυρίως μέσω της εκπαίδευσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι η χώρα διαθέτει μεγάλο αριθμό ΜΚΟ, αφιερωμένων στη βελτίωση της ζωής των Ρομά.
Στον διεθνοτικό διάλογο, που διεξάγεται τα τελευταία τριάντα χρόνια, πολύτιμη υπήρξε η συμβολή των γυναικών, οι οργανώσεις των οποίων πιστώνονται με σημαντικό έργο στην προώθηση του διαλόγου, της συμφιλίωσης και της ειρηνικής συμβίωσης των κοινοτήτων. Το κίνημα των γυναικών ανέπτυξε σημαντική δράση, ιδιαίτερα από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, και πέτυχε την ένωση διαφορετικών εθνοτικών ομάδων γυναικών, εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων, οργανώσεων των πολιτών, γυναικών από διαφορετικές θρησκείες, καθώς και ανεξάρτητων ακτιβιστριών. Οι εθνοτικές συγκρούσεις, κυρίως μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων, ήταν συχνές και βίαιες, με επτά νεκρούς το 2012. Η άνοδος των εθνικιστικών πολιτικών δυνάμεων κατά την δεκαετία 2006-2017 οδήγησε στην καθυστέρηση της προόδου που είχε σημειωθεί τα προηγούμενα χρόνια από τους σοσιαλδημοκράτες, τόσο στην εξομάλυνση των εσωτερικών προστριβών, όσο και στην επίλυση των διενέξεων με Ελλάδα και Βουλγαρία.
Μετά την πολιτική αλλαγή στις εκλογές του 2017 και τις πρόσφατες του Ιουλίου 2020, με την κυβέρνηση του φιλοευρωπαϊκού συνασπισμού του Ζόραν Ζάεφ, το διακοινοτικό κλίμα στο εσωτερικό είναι πιο ήρεμο και οι διεθνείς σχέσεις έχουν βελτιωθεί, ιδιαίτερα μετά την ιστορική Συμφωνία των Πρεσπών (Ιούνιος 2018), που άνοιξε το δρόμο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Το φεμινιστικό κίνημα κατάφερε να εξασφαλίσει την εκπροσώπηση των γυναικών, τουλάχιστον κατά 40%, στα ψηφοδέλτια για τις τοπικές και βουλευτικές εκλογές, την υιοθέτηση νόμων για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας, της σεξουαλικής παρενόχλησης και των διακρίσεων στην εργασία. Κατοχύρωσε επίσης το δικαίωμα στην άμβλωση, καθώς και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ.
Ωστόσο, παρά τη σημαντική πρόοδο, οι γυναίκες εξακολουθούν να απασχολούνται επαγγελματικά σε ποσοστό μόλις 39%, έναντι 61% των ανδρών, ενώ υποεκπροσωπούνται στην κυβέρνηση και στους θεσμούς λήψης αποφάσεων: Καμία γυναίκα στους 4 αντιπροέδρους της κυβέρνησης, 45 γυναίκες στις 120 έδρες της Βουλής, μόνο 6 δήμαρχοι έναντι 81 ανδρών. Ασφαλώς, παραμένουν τα αγκυλωτικά πατριαρχικά στερεότυπα, η βία κατά των γυναικών, οι δύσκολες εθνοτικές και κοινωνικές σχέσεις. Γι αυτό επιμένουμε ότι η ενίσχυση του ρόλου των γυναικών και η επίτευξη ουσιαστικής έμφυλης ισότητας θα συμβάλει περαιτέρω στον εκσυγχρονισμό και τον εξευρωπαϊσμό της Β. Μακεδονίας.
- Δρ Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ-Πρώην ευρωβουλεύτρια
ΠΗΓΗ: Το ΒΗΜΑ της Κυριακής, 25.10.2020
Η εικόνα είναι από κτίριο του Ευρωκοινοβουλίου στης Βρυξέλλες