Γράφει η Πηνελόπη Πετροπούλου
Ο όρος παρενόχληση καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών επιθετικής φύσης. Με τη νομική έννοια είναι η συμπεριφορά που διαταράσσει ή αναστατώνει, είναι χαρακτηριστικά επαναλαμβανόμενη, ενοχλητική ή απειλητική.
Τα είδη της παρενόχλησης μπορεί να είναι :λεκτική δηλ.προσβολές , απειλές, βρισιές, ψυχολογική δηλ. ένα σύνολο ενεργειών με σκοπό την μείωση της αυτοεκτίμησης , φυλετική δηλ. η στόχευση ενός ανθρώπου λόγω της φυλής ή της εθνοτικής του καταγωγής , αστυνομική δηλ. άδικη μεταχείριση και βία με βάση φυλετικές ,εθνικές, πολιτικές ή θρησκευτικές διακρίσεις, παρενόχληση στον κυβερνοχώρο (cyber bulling) με υποτιμητικά σχόλια , κλοπή και διαμοιρασμό φωτογραφιών , σωματική δηλ.σπρωξίματα, τσιμπήματα , δαγκωνιές , αγκωνιές, εξουσίας δηλ. κατάχρηση εξουσίας συνήθως στον χώρο της εργασίας με ψυχολ. κακοποίηση και εκφοβισμό και σεξουαλική παρενόχληση στην οποία θα σταθούμε σήμερα .
Με τον όρο αυτό εννοούμε οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα, την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου ιδίως με την δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος .
Τα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης εμφανίζουν στη συνέχεια τα εξής χαρακτηριστικά:
- Έχουν έλλειψη αυτοπεποίθησης
- Δεν μπορούν να χειριστούν τις καταστάσεις
- Απομονώνονται και είναι αγχωμένα
- Κατηγορούν τον εαυτό τους
- Είναι μελαγχολικά, απογοητευμένα και αισθάνονται άρρωστα
- Δεν μπορούν να αποδώσουν στην εργασία τους
- Επηρεάζεται η προσωπική τους ζωή .
Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να γίνει οπουδήποτε ( στη δουλειά , στο πανεπιστήμιο,στο δρόμο,στα ΜΜΜ) και από οποιονδήποτε (εργοδότης ή και υπάλληλος,συνάδελφος,πελάτης,φίλος,
συγγενής ή άγνωστος) και δεν υπάρχει διάκριση λόγω φύλου σε αυτούς που παρενοχλούν .
Σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (2014), το 55% των γυναικών στην ΕΕ έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον 1 φορά από την ηλικία των 15 ετών και μετά και 1 στις 3 γυναίκες δηλ. 62 εκατομ. πολίτες έχουν υποστεί βίαιη επίθεση .
Σύμφωνα με την τελευταία πανελλαδική έρευνα που διενήργησε το
Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας 1 στους 2 Έλληνες έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, ωστόσο το 40% αυτών δεν γνωρίζει τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθήσει το θύμα για να προστατευθεί.Το 84% των εργαζομένων ήταν γυναίκες , το 68% δουλεύει στον ιδιωτικό τομέα και το 75% διαμένει στην Αθήνα .
Τα περισσότερα από τα θύματα αποφεύγουν να καταγγείλουν το περιστατικό επειδή φοβούνται το κοινωνικό στίγμα , την απώλεια θέσης εργασίας τους ή πιθανές πράξεις αντεκδίκησης από τον δράστη και το φαινόμενο φαίνεται να είναι το ίδιο διαδεδομένο τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα , ωστόσο η οικονομική εξάρτηση στον ιδιωτικό τομέα θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσθετο εμπόδιο στην καταγγελία ενός τέτοιου περιστατικού .
Τα θύματα διστάζουν να ακολουθήσουν τις διαδικασίες της νομοθεσίας λόγω του κόστους , του μεγάλου χρόνου που απαιτείται για την εκδίκαση των υποθέσεων , της ανεπαρκούς αποζημίωσης και του φόβου για αντίποινα από τον δράστη, με αποτέλεσμα ο νόμος να μην εφαρμόζεται κατά τρόπο που να βοηθά το θύμα.
Πρόκειται λοιπόν για ένα πολιτικό ζήτημα. Η Βία κατά των Γυναικών συνδέεται με ευρύτερα θέματα εξουσίας και ελέγχου στις κοινωνίες μας . Ζούμε σε μία κοινωνία που κυριαρχείται από άντρες και οι γυναίκες γίνονται ευάλωτες μέσω πολλαπλών τρόπων με τους οποίους τις κρατάμε άνισες .
Και στην κρίση του κορωνοϊού η μείωση
των θέσεων εργασίας είναι περισσότερη στις γυναίκες αλλά και η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας στην εποχή COVID-19 έχει μεγάλη αύξηση σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας.
Αύξηση 30%για την Κύπρο, 20%για την Ισπανία , 30% για την Γαλλία, 40%για την Βραζιλία.
Στην Ελλάδα δημιουργήθηκε τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 24 ώρες την ημέρα ,7 μέρες την εβδομάδα που δέχεται κλήσεις και καταγγελίες προσφέροντας παράλληλα υπηρεσίες συμβουλευτικής . Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα χρήσης τηλεφώνου , οι γυναίκες μπορούν να στείλουν email στο sos15900@isotita.GR ενώ στις συνθήκες εγκλεισμού μπορούν να πάνε στο φαρμακείο με την κωδική λέξη
“μάσκα 19”όπως έγινε στην Γαλλία και την Ισπανία , όταν τα θύματα δεν μπορούσαν να πάρουν τηλέφωνο ή να στείλουν μήνυμα .
Το κίνημα Metoo που ξεκίνησε το 2017 από την Αμερική και εξαπλώθηκε παγκόσμια , αποτελεί σημείο καμπής γιατί αποκαλύφθηκε η μεγάλη έκταση του προβλήματος και γυναίκες εμπνεύστηκαν από άλλες που μίλησαν ανοιχτά και αποφάσισαν να μιλήσουν για κάτι που έκρυβαν και τις πονούσε .
Ακολούθησαν λοιπόν καταγγελίες σε διάφορους χώρους επώνυμες ή ανώνυμες σεξουαλικής βίας , κακοποίησης ή παρενόχλησης που αναφέρονται στο παρών ή στο παρελθόν τους .Τα κοινωνικά δίκτυα είχαν έναν πολύ θετικό ρόλο στο κίνημα γιατί μέσα από εκατοντάδες πλατφόρμες οι γυναίκες αντάλλασσαν εξιστορήσεις κακοποίησης ή παρενόχλησης , έτσι δημιουργήθηκε ένα ασφαλέστερο περιβάλλον ώστε να μιλήσουν κι άλλες γυναίκες με πιο αδύναμη φωνή .
Το Metoo έρχεται λοιπόν να ανατρέψει την κουλτούρα της σιωπής , της ενοχής και της περιφρόνησης του λόγου των γυναικών .Τοποθετεί το πρόβλημα στον δημόσιο χώρο και βοηθά την κοινωνία να συνειδητοποιήσει και να κατανοήσει πόσο μαζικό είναι το φαινόμενο της σεξουαλικής βίας άρα πρέπει να το αναγνωρίσουμε ως κοινωνικό πρόβλημα βγάζοντας το ανεπιστρεπτί από την ιδιωτικότητα της οικογένειας και των ατομικών συμπεριφορών .
Οι αγώνες των φεμινιστριών και των γυναικείων οργανώσεων ανέδειξαν τις πολλαπλές ανισότητες και διακρίσεις, κατοχύρωσαν την τυπική ισότητα στη νομοθεσία , όμως δεν έγιναν εκείνες οι κοινωνικές αλλαγές που θα ανέτρεπαν τις πατριαρχικές αντιλήψεις , απόψεις και συμπεριφορές στο σημερινό κοινωνικό σύστημα .
Με την κύρωση της Σύμβασης της Κων/λης το 2018 και από την Ελλάδα ,η βία κατά των γυναικών θεωρείται παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων . Έτσι θεσπίστηκαν ειδικές ρυθμίσεις για τα εγκλήματα εναντίον των γυναικών , όπως τα“ εγκλήματα τιμής ”, οι αναγκαστικοί γάμοι ανηλίκων κοριτσιών , οι κλειτοριδεκτομές , το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός , η εξακολουθητική παρενοχλητική συμπεριφορά , η ποινικοποίηση της σωματικής και σεξουαλικής βίας,η ποινικοποίηση της καταναγκαστικής έκτρωσης ή στείρωσης και η απαγόρευση άσκησης οποιασδήποτε μεταχείρισης που έχει την βάση της σε οποιαδήποτε μορφή διακρίσεων και πρακτικών που τις ευνοούν .
Φυσικά ένα άλλο μεγάλο κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο από ανθρώπους σε θέσεις που ασκούν εξουσία είναι ο λεγόμενος “παραγοντισμός ”, όρος ο οποίος εκφράζει τη νοοτροπία και την τάση κατά την οποία οι παράγοντες επικρατούν σε βάρος των πραγματικών θεσμών και των ιδεολογικών αρχών,και έχει μειωτική χροιά . Είναι η βασική πολιτικοκοινωνική δομή που ορίζει το πελατειακό κράτος και την διαπλοκή στην Ελλάδα.
Παρατηρείται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής , στην πολιτική,στο Παν/μιο,στα αθλητικά σωματεία, στους χώρους εργασίας , στον καλλιτεχνικό χώρο ,στη Δικαιοσύνη αλλά και σε ατομικό επίπεδο .
Τρόποι αντιμετώπισης -Προτάσεις
- Οι Greens δηλ. Οι Πράσινοι της Ευρώπης και το European Pirate Party που συνεργάζονται στην ίδια ευρωομάδα στο ευρωκοινοβούλιο , είναι εκείνα τα πολιτικά κόμματα που προτάσσουν την αξιοκρατία και τη διαφάνεια στη λειτουργία του δημοσίου τομέα, παράλληλα με το σεβασμό στο περιβάλλον, τους φυσικούς πόρους, την προστασία της κοινωνίας και τις αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, που ελέγχουν τα έργα των αντιπροσώπων.Προτείνουν θητείες και εναλλαγή σε θέσεις εξουσίας, αξιολόγηση και αντικειμενικά κριτήρια .
- Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει καθυστερήσει να εντάξει την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και τις δράσεις για την διαχείριση των έμφυλων σχέσεων στον ανήλικο μαθητικό πληθυσμό , όπως και την μόρφωση και την ενημέρωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και αυτό χρειάζεται να γίνει ΑΜΕΣΑ.
- Η γυναικοκτονία θα πρέπει να εισαχθεί ως ξεχωριστό ποινικό αδίκημα στο νομικό σύστημα της χώρας αλλά και να αναγνωρίζεται ως ιδιαίτερη περίπτωση ανθρωποκτονίας θεσμικά
- Τα Εθνικά Κοινοβούλια πρέπει να ελέγχονται για την εφαρμογή της Σύμβασης της Κων/λης στην πράξη και τα φεμινιστικά κινήματα να είναι έτοιμα για δράση σε μια κατεύθυνση πρόληψης και δίωξης κάθε μορφής ρατσιστικής και φασιστικής βίας .
- Αυτοτελές ποινικό αδίκημα σε ξεχωριστό άρθρο του Ποινικού Κώδικα και με αυξημένη ποινή να αποτελέσει η βία και η παρενόχληση στους χώρους εργασίας .
- Σύμφωνα με την ΕΓΕ η Ισότητα και η Οικογένεια είναι δυο διαφορετικές ενότητες . Απαιτούν άλλους στόχους , δράσεις , προτεραιότητες .Η ισότητα έχει ευρεία έννοια που περιλαμβάνει τον σεβασμό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων , την αυτοδιάθεση του ατόμου , την ελευθερία , την δημοκρατία, την ανάπτυξη .
- Η μετατροπή της ΓΓΙ από την κυβέρνηση σε ΓΓ οικογενειακής πολιτικής και ισότητας των φύλων αδικεί και υποβιβάζει την ισότητα . Είναι λοιπόν αναγκαίο η ΓΓΙ να έχει μια ανεξαρτησία , ευελιξία και άμεση επαφή και επικοινωνία με όλους τους φορείς και τα υπουργεία .
- Προτείνουν την Ίση συμμετοχή αντρών και γυναικών στα κέντρα των αποφάσεων , ενεργοποίηση των επιτροπών ισότητας στους δήμους και εφαρμογή της ουσιαστικής ισότητας στην πράξη και της έμφυλης διάστασης σε όλες τις δομές .
- Να συσταθεί Ανεξάρτητη Δημόσια Αρχή Προστασίας ,ώστε τα θύματα να μπορούν να καταγγείλουν επώνυμα τους θύτες χωρίς φόβο και συστολές , να αξιολογούνται οι καταγγελίες και να δρομολογούνται για την δικαιοσύνη με διαφορετικούς ρυθμούς και διόδους .
- Και τέλος να γίνει μια μεγάλη καμπάνια Women lives matter , μια καμπάνια ενημέρωσης από όλες τις υγιείς δυνάμεις της χώρας, που θα αναδεικνύει παντού τα προβλήματα των παρενοχλήσεων σε όλους τους χώρους και θα προστατέψει τη νέα γενιά από τα φαινόμενα σήψης, διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας.
Η νέα εποχή είναι εδώ , οι γυναίκες σπάνε την κουλτούρα της σιωπής , μιλούν και διεκδικούν αυτά που τους ανήκουν . Όλες μαζί μπορούμε να θέσουμε τα νέα όρια και τους νέους ορίζοντες σε μια συλλογική πορεία .