Γράφει η Μελίνα Κασιανίδου
Η 11η Φεβρουαρίου 2021 μένει στην ιστορία ως η ημερομηνία έναρξης ενός νέου ακαδημαϊκού περιβάλλοντος που μεταφέρει την κοινωνία δεκαετίες πίσω. Η υπερψήφιση του νομοσχεδίου παιδείας «Εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αναβάθμιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις» από βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας και της Ελληνικής Λύσης, υπόσχεται την αλλαγή της εικόνας και του πνεύματος του ελληνικού ακαδημαϊκού κόσμου όπως διαμορφώθηκε μετά από αγώνες και θυσίες τα τελευταία 47 χρόνια.
Μεταξύ των διατάξεων που καθορίζουν την εισαγωγή στα ΑΕΙ, την διάρκεια φοίτησης και το πειθαρχικό δίκαιο, η διάταξη περί αστυνόμευσης των πανεπιστημίων ήταν εκείνη που τάραξε περισσότερο την πανεπιστημιακή κοινότητα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Ν. 4777/2021 θεσπίζονται οι Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (Ο.Π.Π.Ι.), σώματα, δηλαδή, αστυνομικού προσωπικού και ειδικών φρουρών που υπάγονται και λογοδοτούν στην ΕΛ.ΑΣ. και έχουν προανακριτικά καθήκοντα. Το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη αναλαμβάνει την πρόσληψη και την μισθοδοσία των 1.030 ειδικών φρουρών.
Ήδη από τις αρχές του Δεκεμβρίου 2020, όπου το νομοσχέδιο βγήκε στο φως της δημοσιότητας, υπήρξαν αντιδράσεις από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Φοιτητικές κινητοποιήσεις σε πολλές πόλεις της χώρας, συλλογικές αναφορές, πανεπιστημιακοί σύλλογοι, Πρυτάνεις εξέφρασαν τόσο την άρνηση, όσο και την αντίστασή τους στην ψήφιση του νομοσχεδίου αστυνόμευσης των ΑΕΙ. Ειδικότερα, Σύλλογοι Μελών του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (Δ.Ε.Π.) καθιστούν ξεκάθαρο ότι η ανάγκη των πανεπιστημίων δεν είναι η αστυνομία, ούτε η πειθάρχηση, αλλά η αναβάθμισή τους μέσω υποδομών, πρόσληψης προσωπικού και φοιτητικής μέριμνας. Η Πρωτοβουλία Πανεπιστημιακών «Όχι αστυνομία στα Πανεπιστήμια», από την αρχή στην πρώτη γραμμή για την κατάργηση του νομοσχεδίου, ενημερώνει για την επικινδυνότητά του μέσω διαδικτυακών εκδηλώσεων και μέσω του ηλεκτρονικού εντύπου «Αστυνομική επιτήρηση και τιμωρία στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο. Νόμος 4777/2021» και καταδεικνύει την αντισυνταγματικότητα του νόμου.
Η κινητοποίηση έρχεται και από το εξωτερικό. Μέχρι και τις 10 Φεβρουαρίου 2021, 814 καθηγητές και ερευνητές Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων του εξωτερικού δηλώνουν την υποστήριξή τους στην Πρωτοβουλία Πανεπιστημιακών. Το Σωματείο Εργαζομένων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης με ανακοίνωσή του διάψευσε την ύπαρξη πανεπιστημιακής αστυνομίας, ύστερα από λανθασμένους ισχυρισμούς μελών της κυβέρνησης για την ύπαρξή της, και διατύπωσε τις ανησυχίες του για την ίδρυση αστυνομικού σώματος στα ελληνικά πανεπιστήμια. Αντίστοιχα, το Σωματείο Εργαζομένων του Πανεπιστημίου Σέφιλντ όπως και το Ακαδημαϊκό Συμβούλιο του γαλλικού Πανεπιστημίου Paul-Valery Montpellier 3 εξέφρασαν την στήριξή τους
στις διαμαρτυρίες της ελληνικής πανεπιστημιακής κοινότητας. Επίσης, στον γερμανικό τύπο και συγκεκριμένα στην εφημερίδα ”Der Freitag” κυκλοφόρησε άρθρο για την Ελλάδα με τίτλο «Παντού αστυνομικοί, πουθενά γιατροί».
Γίνεται αντιληπτό ότι τόσο η εθνική όσο και η διεθνής πανεπιστημιακή κοινότητα αποτελεί την «πνευματική ασπίδα» για την προστασία του άρθρου 16 του Συντάγματος αλλά και των υπερεθνικών αξιών του ακαδημαϊκού κόσμου. Όσον αφορά το άρθρο 16, αυτό είναι αφιερωμένο στην παιδεία, την τέχνη και την επιστήμη και κατοχυρώνει συνταγματικά θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα όπως η ελευθερία σκέψης και διακίνησης ιδεών. Στην παράγραφο 5 ορίζει τα ΑΕΙ ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, πλήρως αυτοδιοικούμενα. Προβλέπει, δηλαδή, την οικονομική, δημοσιονομική και διοικητική τους αυτοτέλεια, η οποία επιτρέπει τον απρόσκοπτο λειτουργικό σχεδιασμό και την διοικητική τους δράση ελεύθερα και ανεξάρτητα από κάθε μορφή κρατικής παρέμβασης. Με άλλα λόγια, μόνο οι Πανεπιστημιακές Αρχές έχουν τον έλεγχο του εσωτερικού των πανεπιστημίων και μόνο εκείνες είναι οι αρμόδιες αφενός να κρίνουν τις ρυθμίσεις που απαιτούνται για την αναβάθμισή τους, και αφετέρου να προστατεύουν, με τα κατάλληλα μέσα που ορίζουν οι ίδιες σταθμίζοντας τις ανάλογες παραμέτρους, την ακαδημαϊκή ελευθερία και την πανεπιστημιακή ειρήνη.
Παρόλα αυτά, η επικινδυνότητα του νόμου δεν είναι μόνο θέμα συνταγματικότητας αλλά και δημοκρατίας. Οποιαδήποτε πρόθεση της κυβέρνησης πρέπει να σταματά στην αντίσταση των Πανεπιστημιακών Αρχών. Ο ακαδημαϊκός κόσμος δεν χρειάζεται υποτιθέμενους αυτόκλητους προστάτες του πνεύματος από την κρατική εξουσία. Ο ακαδημαϊκός κόσμος, όπως φάνηκε, δεν έχει σύνορα, είναι απομακρυσμένος από τις διάφορες κρίσεις της κοινωνίας και του κράτους. Αυτή η απόσταση του αρμόζει για να διατελεί τον ρόλο του ως πηγή αλλά και ως θεσμοφύλακα του πολιτισμού, της τέχνης, του πνεύματος και της επιστήμης. Ο μόνος «εισβολέας» στον χώρο των Πανεπιστημίων είναι η κρατική εξουσία.
Μέσα σε ένα κλίμα διχασμού που δημιούργησε ο κακόβουλος αντιπερισπασμός της κυβέρνησης με το μεγάλο δίλημμα «Ανομία ή Αστυνομία», η Πανεπιστημιακή κοινότητα βίωσε ήδη την κρίση από την εμπλοκή του κράτους. Η ανομία που υπάρχει μέσα στον χώρο τους πρέπει να λαμβάνει τον ορισμό της αλλά και την αντιμετώπισή της μόνο από τις Πανεπιστημιακές Αρχές. Μόνο αυτές είναι οι κριτές των συνθηκών και οι προστάτες της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της πανεπιστημιακής ειρήνης. Ο ακαδημαϊκός κόσμος θίγεται από τον μικρόκοσμο του «δύο μέτρα δύο σταθμά» και από το επικοινωνιακό παιχνίδι που ξεκίνησε μέσα στην αίθουσα της Βουλής περί ανομίας.
Μάλιστα, ο νόμος αυτός υπερψηφίστηκε μέσα σε ένα γενικότερο κοινωνικό κλίμα σύγχυσης και αστυνομοκρατίας. Αναλυτικότερα, τα περιστατικά θεσμικής βίας που βίωσαν οι πολίτες στην Νέα Σμύρνη στις 8 και 9 Μαρτίου 2021, αλλά και οι φοιτητές στο ΑΠΘ κατά τις διαμαρτυρίες τους στο πλευρό Πανεπιστημιακών και κυρίως κατά την κατάληψη στις 8 Μαρτίου, όπου η αστυνομία εμπόδιζε πολυπληθή ομάδα ατόμων να εισέλθει στον πανεπιστημιακό χώρο και προχώρησε σε πέντε προσαγωγές, αλλά και ο ξυλοδαρμός ενός υποψήφιου διδάκτορα του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ στις 4 Φεβρουαρίου, είναι ένα μικρό δείγμα του νέου ακαδημαϊκού περιβάλλοντος.
Όπως φάνηκε, αμφισβητούμενες υπηρεσίες αστυνόμευσης δεν θα λύσουν κανένα πρόβλημα ασφάλειας και σε καμία περίπτωση δεν αναβαθμίζουν την ποιότητα των Πανεπιστημίων. Ο νόμος υστερεί συνταγματικά, δημοκρατικά αλλά και σε σχέση με τις συγκυρίες. Η ασφάλεια του ακαδημαϊκού χώρου και η προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας πρέπει να προέρχεται από τις Πανεπιστημιακές Αρχές και η αναβάθμιση του ποιοτικού επιπέδου επιτυγχάνεται με την ενίσχυση του αυτοδιοίκητου και της ελευθερίας κινήσεων των Πανεπιστημιακών Αρχών.
Συμπερασματικά, ο ακαδημαϊκός κόσμος είναι ανεξάρτητη, υπερεθνική και ελεύθερη κοινωνία. Κάθε προσπάθεια καταστολής και αστυνομοκρατίας
«χτυπά» κατ’ αρχάς το πνεύμα και ύστερα έρχεται αντιμέτωπη με τον ανθρωπισμό και τα ιδανικά των Πανεπιστημίων. Οι νέες διατάξεις που αποφασίστηκαν από το Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είναι άκρως αντίθετες με ένα κοινωνικό κράτος δικαίου με φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες. Η ουσιαστική προστασία των Πανεπιστημίων βρίσκεται στις αρμοδιότητες των Πανεπιστημιακών Aρχών.