Αλιεύει η Εύη Κυπαρίσση
Τα έργα της έναν αιώνα αφότου δημιουργήθηκαν εξακολουθούν να καθηλώνουν με την εκφραστικότητα, την πνευματικότητα και τη δύναμή τους.
Τo 1944, σε ένα δυστύχημα στο Djursholm της Σουηδίας, πεθαίνει η 82χρονη Χίλμα αφ Κλιντ. Η ίδια ήταν καλλιτέχνις, αλλά τα έργα της είχαν εκτεθεί λίγες φορές, κυρίως σε πνευματικά συνέδρια και συγκεντρώσεις. Στη διαθήκη της άφησε όλους τους πίνακές της, έργα αφηρημένης τέχνης στον ανιψιό της, με την επιθυμία η δουλειά της να μείνει μυστική για τουλάχιστον 20 χρόνια μετά τον θάνατό της. Ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για τα έργα της.
Όταν τα κουτιά άνοιξαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, πολύ λίγα άτομα γνώριζαν τι θα αποκαλυφθεί. Ο ανιψιός της, μην μπορώντας να δωρίσει τα περισσότερα από 1.200 κομμάτια στο Moderna Museet της Στοκχόλμης τη δεκαετία του 70, δημιούργησε ένα ίδρυμα στο όνομά της και λίγα χρόνια αργότερα ο ιστορικός της τέχνης Åke Fant παρουσίασε την τέχνη της σε ένα διεθνές κοινό που έμεινε αποσβολωμένο όταν είδε τις ημερομηνίες των έργων της.
Η πρώτη μεγάλη έκθεση έργων της γίνεται στο Λος Άντζελες, 40 και πλέον χρόνια μετά τον θάνατό της, και από τότε το όνομά της είναι ταυτόσημο με την αφηρημένη ζωγραφική. Οι ριζοσπαστικές και μυστικές συνθέσεις της, δημιουργημένες πολύ πριν από τον Καντίνσκι, τον Μαλέβιτς και τον Μοντριάν, βρίσκουν τη θέση τους στο πάνθεον των πρωτοπόρων του 20ού αιώνα.
Η ίδια κράτησε το ταλέντο της κρυμμένο σε όλη της τη ζωή, αν και σήμερα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, με τα έργα της να θεωρούνται τα πρώτα αφηρημένα της Δυτικής τέχνης. Οι πίνακές της, που μοιάζουν με διαγράμματα, ήταν μια οπτική αναπαράσταση σύνθετων πνευματικών ιδεών και αν τους κοιτάξει κάποιος σήμερα, πολλά από αυτά τα έργα θα μπορούσαν να είναι ποπ δημιουργίες της δεκαετίας του ’60 ή ακόμη και της δεκαετίας του 1980. Πραγματικά δεν μοιάζουν με πίνακες που κουβαλούν 100 χρόνια ζωής.
Η Χίλμα αφ Κλιντ, που μας κληροδότησε ένα μοναδικό και διαφορετικό τρόπο έκφρασης, γεννήθηκε στη Σουηδία το 1862. Ήταν από τις πρώτες γυναίκες που σπούδασε στην σχολή Καλών Τεχνών της Στοκχόλμης και στα 20 της εισήχθη στο Royal Academy of Fine Arts.
Αν και οι πρώτοι της πίνακες είχαν μια νατουραλιστική προσέγγιση που της επέτρεπε να εξασφαλίζει το εισόδημά της, η δουλειά της δεν ήταν καλοδεχούμενη σε καλλιτεχνικούς κύκλους που έβλεπαν με δυσπιστία τις γυναίκες και την «εισβολή» τους στην τέχνη. Ίσως εξαιτίας αυτής της απόρριψης άρχισε να ενδιαφέρεται για τις επιστημονικές εξελίξεις, προσπαθώντας να δώσει τη δική της ερμηνεία, ενώ παράλληλα άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για τη μεταφυσική και να συνδέεται με αποκρυφιστές και ομάδες πνευματιστών.
Η εμπειρία αυτή τη φέρνει κοντά σε νέες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, την οποία μεταφέρει στο έργο της. Αυτό που δεν μπορεί να δει το γυμνό μάτι, η αφ Κλιντ το μεταφέρει στο χαρτί με γεωμετρικά σχήματα, κύκλους οβάλ, γραμμές και σπείρες, προσπαθώντας με παστέλ και με φωτεινά χρώματα να περιγράψει αφηρημένες έννοιες.
Θεωρούσε καθήκον της να αποτυπώσει, μέσα από χρώματα και σχήματα, μηνύματα ως πνευματικές απεικονίσεις, σε μία εποχή, στις αρχές του 20ού αιώνα, που η τέχνη βάδιζε πάνω σε μεγάλες αλλαγές, αλλά και να μην αποκαλύψει τίποτα από αυτά που ζωγράφιζε, μια διαδικασία που βρισκόταν σε στενή σχέση με την πνευματική διάσταση που υπήρχε στη ζωή της, ήδη από το 1880 και τον θάνατο της μικρής της αδερφής.
Παίρνοντας μέρος σε πνευματιστικές συγκεντρώσεις που ήταν της μόδας στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα, αρχίζει την πνευματική της έρευνα, αναπτύσσοντας αυτήν τη διάσταση στη ζωή της, δείχνοντας ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία και τη θεοσοφία, ενώ συνδέεται με τον Ρούντολφ Στάινερ, τον ιδρυτή της Ανθρωποσοφικής Εταιρείας.
Χωρίς καμία επαφή με τα σύγχρονα καλλιτεχνικά κινήματα της Ευρώπης, η αφ Κλιντ με το έργο της αποτελεί μέρος των νεωτεριστικών κινημάτων που αναζητούσαν νέες μορφές έκφρασης μέσα σε καλλιτεχνικά, πνευματικά, πολιτικά και επιστημονικά συστήματα, στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η μετάβασή της στην αφηρημένη τέχνη ενισχύεται από την ομάδα «The Five» πέντε γυναικών καλλιτεχνών, με τις οποίες μοιράστηκε τις ιδέες της και οι οποίες συχνά έκαναν πνευματιστικές συγκεντρώσεις με προσευχή, διαλογισμό, με ένα νέο σύστημα μυστικιστικής σκέψης που κατέγραφαν, υποστηρίζοντας ότι η γνώση ανήκει αποκλειστικά στη βαθύτερη πλευρά της ύπαρξης.
Η αφ Κλιντ άρχισε να δημιουργεί έργα με αυτόματο πειραματικό σχέδιο, εφευρίσκοντας μια οπτική γεωμετρική γλώσσα με την οποία αντιλαμβανόταν τόσο τις αόρατες δυνάμεις του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού κόσμου, όσο και του κόσμου των φυτών.
«Οι εικόνες ζωγραφίστηκαν απευθείας μέσα μου, χωρίς προκαταρκτικά σχέδια και με μεγάλη δύναμη. Δεν είχα ιδέα τι θα έπρεπε να απεικονίζουν οι πίνακες. Παρ’ όλα αυτά, δούλευα γρήγορα και σίγουρα, χωρίς να αλλάξω ούτε μία πινελιά» έγραφε στο σημειωματάριό της, όταν το 1906, μετά από είκοσι χρόνια καλλιτεχνικών έργων, ζωγράφισε την πρώτη της σειρά αφηρημένων έργων ζωγραφικής.
Η πνευματικότητα που θα συνέχιζε να είναι η κύρια πηγή δημιουργικότητας σε όλη την υπόλοιπη ζωή της την οδήγησε στην κατασκευή έργων όπως οι «Πίνακες για τον ναό», μια διαδικασία που κράτησε 9 χρόνια, χωρίστηκε σε 2 φάσεις και περιλάμβανε 193 πίνακες. Οι πίνακές της μπορούν να μεταφραστούν φιλοσοφικά αλλά και επιστημονικά, καθώς αναφέρεται στη δημιουργία, τη σύσταση και τις δυνάμεις του σύμπαντος.
Η σειρά με τους πίνακες των μεγαλύτερων διαστάσεων, που είναι 240 x 320 cm ο καθένας, ονομάζεται The Ten Largest, συμβολίζει τη διαδρομή της ζωής του ανθρώπου από την βρεφική ηλικία έως και τα γηρατειά.
Η Χίλμα αφ Κλιντ άφησε πίσω της μια σειρά από αριστουργηματικά τετράδια που αποδεικνύουν πως γνώριζε την αξία και τη δυναμική των έργων της, που με συμβολικό και μοναδικό τρόπο αναφέρονται στην υπέρβαση, την αγάπη και την αρμονία της δυαδικότητας του σύμπαντος.
Με μικρογραφίες, ασκήσεις και σημειώσεις εξηγεί τους πίνακές της εξαντλητικά. Με την ίδια ακρίβεια που ζωγράφιζε, ήθελε να γίνει κατανοητή από το κοινό. Ίσως πίστευε ότι στην εποχή της, κανένας δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί το έργο της, ένα έργο φτιαγμένο για το μέλλον της τέχνης, πολύ μπροστά από την εποχή της, αντιεμπορικό και ακατανόητο. Ίσως κράτησε το έργο της μακριά από τα μάτια του κόσμου για να αποφύγει την κριτική, που θα ήταν ανασχετική της πνευματικής της διαδικασίας.
Η συλλογή αφηρημένων έργων ζωγραφικής της Χίλμα αφ Κλιντ περιλαμβάνει περισσότερα από 1.200 κομμάτια που ανήκουν στο ίδρυμα που φέρει το όνομά της, ενώ στο Moderna Museet υπάρχουν ειδικές αίθουσες μόνιμης έκθεσης των έργων της.
Από το 2017 έχει σχεδιαστεί ένα νέο μουσείο που θα στεγάσει το σύνολο του έργου της στην Järna, νότια της Στοκχόλμης. Τα έργα της σήμερα θεωρούνται όχι μόνο πρωτοποριακά, αλλά και σπουδαία για την εκφραστικότητα, τη δύναμη και τον μυστικισμό τους.
Πηγή: lifo.gr