επαγγέλματα και σε κάθε χώρο κοινωνικής δραστηριότητας. Για κάποιες από
αυτές τις δραστηριότητες, όπως για την μετάβαση στο φεγγάρι, και
μάλιστα, όπως φαίνεται και από το άρθρο, των πλούσιων και διάσημων,
έχουμε συνολικότερο προβληματισμό. Πάντως, οι διακρίσεις που φαίνονται
εδώ οφείλονται στο γεγονός ότι “είναι γυναίκα” και αυτό το στηλιτεύουμε
σε κάθε πλαίσιο. Σ.Β.
Είχε πάει με τους γονείς της σε ένα αεροδρόμιο, κοντά στην μικρή πόλη Τάος όπου ζούσαν, στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ. Το πρώτο που έκανε η μικρή Γουάλι Φανκ ήταν να επεξεργαστεί το αεροσκάφος. Μεγαλώνοντας, γενικά της άρεσε να καταπιάνεται με ό,τι δεν έκαναν άλλα κορίτσια της ηλικίας της και της εποχής της. Πήγαινε για ψάρεμα και για κυνήγι. Έκανε μαστορέματα. Στα εφτά της, άρχισε να ασχολείται και με τον αερομοντελισμό. Όμως, αυτό που άρεσε περισσότερο στη Γουάλι ήταν η ιδέα ότι κάποια μέρα θα μπορεί να πιλοτάρει. Στα εννιά της, είχε κάνει ήδη το πρώτο μάθημα πτήσης αεροσκάφους.
Μαθήτρια πια στο λύκειο, ήθελε να παρακολουθήσει μαθήματα στο μηχανικό σχέδιο και στη μηχανική αυτοκινήτου. Επειδή όμως ήταν κορίτσι, δεν της το επέτρεψαν. Τελικά, απέκτησε δίπλωμα πιλότου στην εφηβεία της, ενώ σπούδαζε σε κολέγιο στο Μιζούρι. Μετέπειτα, επέλεξε το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα ακριβώς επειδή διαθέτει φοιτητική αερολέσχη, τους Flying Aggies. Μετά την αποφοίτησή της, με πολλές διακρίσεις, έγινε η μοναδική εκπαιδεύτρια πτήσεων σε αμερικανική στρατιωτική βάση.
Περνώντας σε άλλη… διάσταση
Το 1960, στα 21 της, διάβασε ένα άρθρο που της κέντρισε αμέσως το ενδιαφέρον.
Αφορούσε στο «Πρόγραμμα Γυναίκα στο Διάστημα»: μία ιδιωτική πρωτοβουλία του γιατρού Δρ. Γουίλιαμ Ράντολφ Λάβλεϊς, που παράλληλα εργαζόταν στο «Πρόγραμμα Μέρκιουρι», το πρώτο επανδρωμένο διαστημικό σχέδιο της NASA. H Γουάλι δεν έχασε καθόλου χρόνο και δήλωσε αμέσως συμμετοχή. Το καλοκαίρι το ‘61, πια στα 22 της, περνούσε την είσοδο κλινικής στην Αλμπουκέρκη, ως η νεότερη που συμμετείχε στο ερευνητικό πρόγραμμα του Δρ. Λάβλεϊς.
«Μας θερμομέτρησαν, πήραν δείγματα αίματος και μετά με έβαλαν να καθίσω σε μια καρέκλα, με έδεσαν και μου έγχυσαν παγωμένο νερό στο αφτί», περιέγραψε τη διαδικασία σε παλαιότερη συνέντευξή της στην εφημερίδα Guardian. Ζητούμενο, εξήγησε, ήταν να της προκαλέσουν ίλιγγο και να καταγραφούν οι αντιδράσεις της. Μετά από αυτή τη διαδικασία, παραιτήθηκαν όλες οι εθελόντριες στην ομάδας της, θυμάται. Όχι όμως αυτή…
Η επώδυνη διαδικασία επαναλήφθηκε στο άλλο αυτί. Ακολούθησαν διάφορες εξετάσεις, ενέσεις, ακτινογραφίες, γαστροσκόπηση. Κι έπειτα, σειρά είχε μία κλειστή, σκοτεινή δεξαμενή επίπλευσης με ηχομόνωση, όπου βρέθηκε σε πλήρη απομόνωση και χωρίς να μπορεί να χρησιμοποιήσει τις βασικές αισθήσεις. «Κατέβασα “διακόπτες” και βρέθηκα στον παράδεισο», είναι οι λέξεις που χρησιμοποιεί η Γουάλι Φανκ για να περιγράψει την εμπειρία.
Έπειτα από 10 ώρες και 35 λεπτά κι αφού είχε σπάσει όλα τα ρεκόρ παραμονής -ανδρών και γυναικών-, οι εκπαιδευτές της είπαν να βγει από τη δεξαμενή.
Με την ολοκλήρωση πληθώρας τεστ, η Γουάλι και άλλες 12 γυναίκες πέρασαν τελικά το πρόγραμμα και έγιναν γνωστές ως οι «Mercury 13», κατ’ αντιστοιχία με τους «Mercury 7»: τους επτά άνδρες αστροναύτες, που είχαν ήδη επιλεγεί από το «Πρόγραμμα Mέρκιουρι» (ελληνιστί «Ερμής»). Σε αντίθεση όμως με τους «7», οι «13» δεν πήγαν πουθενά. Το δικό τους πρόγραμμα δεν προχώρησε, επειδή ήταν γυναίκες. Δύο από αυτές κατάφεραν να φέρουν το θέμα προς συζήτηση στην Επιτροπή Επιστημών και Αεροναυτικής της Βουλής των Αντιπροσώπων, το 1962.
Μεταξύ αυτών που κατέθεσαν εναντίον της συμμετοχής τους σε διαστημικά προγράμματα ήταν ένας εκ των «Mercury 7» και άρτι τότε αφιχθείς από την δική του, ιστορική διαστημική αποστολή: ο αστροναύτης Τζον Γκλεν, ο πρώτος Αμερικανός που πέταξε σε τροχιά γύρω από τη Γη.
«Οι άνδρες πάνε σε πολέμους και χειρίζονται αεροσκάφη, για τα οποία βοηθούν στον σχεδιασμό, στην κατασκευή και στη δοκιμή τους», είχε τότε αναφέρει. «Το ότι οι γυναίκες δεν είναι σε αυτόν τον τομέα, αποτελεί γεγονός της κοινωνικής μας τάξης». Για να αλλάξει αυτή η νοοτροπία στις ΗΠΑ και στη NASA, χρειάστηκε να περάσουν άλλα 21 χρόνια. Στο μεσοδιάστημα, οι Σοβιετικοί είχαν ήδη στείλει τρεις γυναίκες σε διαστημικές αποστολές…
Η ζωή μετά…
Όταν η Σάλι Ράιντ έγινε η πρώτη Αμερικανίδα αστροναύτης, το 1983, η Γουάλι ήταν πια ήδη στα 40. Συνέχιζε, όμως, να ονειρεύεται ένα ταξίδι στο διάστημα. Κι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να το πετύχει. Υποβλήθηκε σε νέα τεστ. «Βομβάρδισε» με αιτήσεις και επιστολές τη NASA. Η απάντηση που έλαβε, ωστόσο, ήταν ότι δεν μπορούσε να γίνει αστροναύτης, χωρίς πτυχίο μηχανικού. Για να το αποκτήσει, απευθύνθηκε σε κολέγιο του Οχάιο, για να εισπράξει ακόμη μια απόρριψη.
Συνέχισε, λοιπόν, την καριέρα της ως εκπαιδεύτρια πτήσεων. Αργότερα, έγινε επιθεωρήτρια στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (FAA) -η πρώτη γυναίκα σε αυτό τον ρόλο.
Μέχρι που το 2010, άρπαξε την πρώτη νέα ευκαιρία που παρουσιάστηκε για ένα ταξίδι στο διάστημα, αγοράζοντας έναντι 200.000 δολαρίων ένα εισιτήριο στις υποτροχιακές πτήσεις που υποσχόταν από τότε η εταιρεία Virgin Galactic του Σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον.
Έντεκα χρόνια μετά, αργά το βράδυ της περασμένης Πέμπτης -λίγα 24ωρο αφότου η εταιρεία του Βρετανού μεγιστάνα είχε πάρει άδεια από την FAA για διαστημικό τουρισμό- ο δισεκατομμυριούχος ιδρυτής της Amazon, Τζεφ Μπέζος, ανακοίνωσε ότι η Γουάλι Φανκ θα είναι η τέταρτη επιβάτης, ως «επίτιμη καλεσμένη» του, στην παρθενική πτήση του στο διάστημα, με το διαστημικό όχημα NewShepard της εταιρείας του Blue Origin. Η πτήση έχει προγραμματιστεί για τις 20 του μήνα, ανήμερα της 52ης επετείου από την προσελήνωση του Apollo 11.
Οι άλλοι δύο επιβάτες θα είναι ο αδελφός του Μπέζος και ο -άγνωστος ακόμη- πλειοδότης δημοπρασίας, τον Ιούνιο, που εξασφάλισε μία θέση στο NewShepard έναντι 28 εκατομμυρίων δολαρίων. Πολλοί θεώρησαν τη γενναιώδωρη κίνηση του Μπέζος προς την Φανκ ως τέχνασμα δημοσίων σχέσεων και πιθανό πικάρισμα του εξίσου εκκετρικού ανταγωνιστή του, Σερ Μπράνσον.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, άλλωστε, ο Βρετανός δισεκατομμυριούχος είχε σπεύσει να κλέψει τα πρωτεία του διαστημικού τουρίστα, ανακοινώνοντας τη δική του παρθενική πτήση με το διαστημικό όχημα VSS Unity της Virgin Galactic, στις 11 Ιουλίου. Εννέα ημέρες, δηλαδή, πριν από την πτήση του Μπέζος. Όπως και να έχει, τα πρωτεία της Γουάλι Φανκ δεν απειλούνται από κανένα.
Στις 20 του μήνα, θα γίνει στα 82 της το γηραιότερο άτομο που ταξιδεύει στο διάστημα. Τίτλο, που κατείχε από το 1998 ο αείμνηστος πια Τζον Γκλεν, μετά το τελευταίο διαστημικό ταξίδι του, σε ηλικία 77 ετών. Ποιος ξέρει, άλλωστε. Ίσως η Γουάλι να έχει στο άμεσο μέλλον κι άλλη ευκαιρία για να καταρρίψει το δικό της πια ρεκόρ, πηγαίνοντας ακόμη ένα ταξίδι στο διάστημα. Λογικά, το πανάκριβο εισιτήριο που είχε αγοράσει προ 11ετιας με την Virgin Galactic παραμένει σε ισχύ…