Αλιεύει η Σίσσυ Βώβου
Γράφει η Σοφία Κουκούλη-Σπηλιωτοπούλου
Θα λέγαμε, ότι κομίζει γλαύκες όποιος επισημαίνει ότι, σε μια δημοκρατική χώρα, οι νόμοι δεν λειτουργούν στο κενό, αλλά στο πλαίσιο έννομης τάξης, που εγγυάται τη ζωή και την ακεραιότητα όσων βρίσκονται στο έδαφός της. Εντούτοις, εμφανίζονται αυτόκλητοι συμβουλάτορες του καθ’ ομολογία συζυγοκτόνου «πιλότου» και κάθε επίδοξου μιμητή του, που παραπλανούν και την κοινή γνώμη. Παραδείγματα:
Αστυνομικός-συνδικαλιστής δυσανασχετεί με τον «βλάκα», που «αν ειδοποιούσε εξαρχής την αστυνομία, επικαλούμενος βρασμό ψυχής και πρότερο έντιμο βίο, θα ’μπαινε τέσσερα χρόνια μόνο φυλακή». Αμέσως τίθεται σε διαθεσιμότητα, ενώ διερευνάται αν διέπραξε τα αδικήματα της διασποράς ψευδών ειδήσεων και διέγερσης σε διάπραξη εγκλήματος.
Κάποια δικηγόρος προειδοποιεί ότι «κενά» ή «παραθυράκια» του νέου οικογενειακού νόμου (ν. 4800/2021) «δίνουν πάτημα στη διατήρηση γονικών δικαιωμάτων, άρα σε ευνοϊκότερες ρυθμίσεις αποφυλάκισης». Πράγματι, διατάξεις του σχετικού νομοσχεδίου, αντίθετες προς Διεθνείς Συμβάσεις και ψυχιατρικά πορίσματα, παρέμειναν. Αγνοια νόμου όμως δεν συγχωρείται. Και νόμος δεν είναι απλώς η νομοθεσία, αλλά και το υπερνομοθετικό πλαίσιό της (Σύνταγμα, επικυρωμένες Διεθνείς Συμβάσεις, ενωσιακό δίκαιο) που δεσμεύει όλα τα κρατικά όργανα.
Τη γονική μέριμνα αφορούν οι επικυρωμένες από την Ελλάδα Συμβάσεις του ΟΗΕ «για την εξάλειψη κάθε διάκρισης κατά των γυναικών» (CEDAW) και «για τα δικαιώματα του παιδιού» (ΣΔΠ) και η «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» του Συμβουλίου της Ευρώπης, που συγκλίνουν μεταξύ τους, με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και με τον ενωσιακό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Επίκεντρο όλων, το συμφέρον του παιδιού, κατοχυρωμένο και από το Σύνταγμα (άρθρο 21 παρ.1), που υπερέχει του συμφέροντος των γονέων κι εξακριβώνεται κατά περίπτωση. Τα δικαστήρια ερμηνεύουν τις νομοθετικές διατάξεις σύμφωνα με τους υπερνομοθετικούς κανόνες και δεν εφαρμόζουν όσες προσκρούουν σ’ αυτούς.
Με εισαγγελική διάταξη, η άσκηση της γονικής μέριμνας του παιδιού αφαιρέθηκε από τον καθ’ ομολογία συζυγοκτόνο, ως «άτομο χωρίς ηθικές αναστολές, που επέδειξε σκληρότητα και αναλγησία κατά την τέλεση και μετά το στυγερό έγκλημα», και ανατέθηκε προσωρινά στους γονείς της δολοφονημένης μητέρας, με δικαίωμα επικοινωνίας των γονέων του πατέρα. Αμέσως, άλλη δικηγόρος δηλώνει ότι «το θέμα δεν έληξε». «Θα ακολουθήσει δικαστική απόφαση, την οποία ο καθ’ ομολογία δολοφόνος έχει δικαίωμα ο ίδιος (!) να ανακαλέσει ή να μεταρρυθμίσει», το δε δικαίωμα επικοινωνίας του με το παιδί «είναι αναφαίρετο».
Η εισαγγελέας δεν εφάρμοσε τον ν.4800/2021, που θα ισχύσει από 16.09.2021, αλλά τα σημερινά άρθρα 1532 (κακή άσκηση γονικής μέριμνας) και 1520 (προσωπική επικοινωνία) του Αστικού Κώδικα (Α.Κ.), λαμβάνοντας υπόψη το καθ’ ομολογία έγκλημα, ανεξάρτητα από ποινική δίκη, όπως επιτάσσουν οι Διεθνείς Συμβάσεις. Δεν τίθεται θέμα τεκμηρίου αθωότητας, καθώς, κατά τον Αρειο Πάγο, τα πολιτικά δικαστήρια έχουν αρμοδιότητα αυτοτελή έναντι των ποινικών δικαστηρίων (Ολομ.Α.Π.4/2020, με παραπομπές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων).
Οποιο δικαστήριο εκδώσει απόφαση πριν τις 16.09.2021 θα εφαρμόσει επίσης τις σημερινές διατάξεις, αλλιώς, τον ν.4800/2021, και αν η υπόθεση δεν έχει δικαστεί αμετάκλητα έως τις 16.09.2021, θα εφαρμoστεί ο ν.4800/2021, κατά μεταβατική διάταξή του, τα δε δικαστήρια θα δεσμεύονται πάντα από τις Διεθνείς Συμβάσεις.
Το νέο άρθρο 1532 Α.Κ. εισάγει παραδείγματα περιπτώσεων όπου «το δικαστήριο δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιμέλεια». Μεταξύ αυτών, είναι «η καταδίκη με οριστική απόφαση για ενδοοικογενειακή βία». Αυτό οφείλει να το αγνοήσει κάθε δικαστήριο και να κρίνει όπως η εισαγγελέας. Επίσης, εισάγονται νέοι λόγοι αποκλεισμού ή περιορισμού της επικοινωνίας και αφαίρεσης της άσκησης της γονικής μέριμνας, που εκφράζουν την αρχή της γονικής αποξένωσης, για την οποία ενοχοποιείται στερεότυπα η μητέρα. Τα δικαστήρια οφείλουν να τους αγνοήσουν, καθώς τα διεθνή ελεγκτικά όργανα καταδικάζουν την αρχή αυτή ως επιστημονικά αθεμελίωτη και επικίνδυνη.
Εξάλλου, ο καθ’ ομολογία συζυγοκτόνος τοποθέτησε το σχεδόν ενός έτους παιδί πάνω στο πτώμα της μάνας του, όπως μαρτυρούν οι αστυνομικοί που το βρήκαν εκεί έντρομο, κι έχει ποινική ευθύνη και γι’ αυτό.
Αρχισε φέτος ο περιοδικός έλεγχος συμμόρφωσης της Ελλάδας προς τη CEDAW, τη ΣΔΠ και τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, βάσει κυβερνητικών εκθέσεων και παράλληλων εκθέσεων, π.χ. της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και διαφόρων ΜΚΟ. Ο ν.4800/2021, που κατακρίθηκε από διεθνή όργανα ως νομοσχέδιο, και η εφαρμογή του είναι στο στόχαστρο.
* δικηγόρος