Γιατί η λέξη “γυναίκα” δένει τους ανθρώπους κόμπους

Δημοσιεύθηκε στο The economist της 2/10/21

Της By Pattie Letourneau

Αλιεύει η Τόνια Κατερίνη

Μεταφράζει η Σίσσυ Βωβού

Το δημοσίευμα περιελάμβανε podcast το οποίο δεν μπορούμε να αναπαράξουμε για τεχνικούς λόγους, αλλά το απομαγνητοφωνήσαμε και το παραθέτουμε εδώ. Το έντυπο είχε κάποιες ατέλειες, ενώ το podcast ήταν άρτιο, και με τον τίτλο Ηγέτες. (She who should not be named) “Αυτή που δεν πρέπει να κατονομάζεται”.

Ηγέτες

Γένος και γλώσσα. Αυτή που δεν πρέπει να κατονομάζεται. Γιατί η “γυναίκα” φαίνεται να είναι η δυσκολότερη λέξη.

“ΣΩΜΑΤΑ ΜΕ αιδοία” φαίνεται ένας ακατάλληλος τρόπος για να αναφέρεται το μισό της ανθρώπινης φυλής. Κι όμως, ήταν το απόσπασμα το οποίο επέλεξε να βάλει στο εξώφυλλό του το ιατρικό περιοδικό the Lancet (το τελευταίο τεύχος), λέγοντας στους αναγνώστες και τις αναγνώστριες ότι «ιστορικά, η ανατομία και φυσιολογία» τέτοιων σωμάτων είχε αγνοηθεί. Μετά από παράπονα ότι αυτή ήταν μια γλώσσα αποανθρωποίησης, το the Lancet ζήτησε συγνώμη. Αλλά δεν είναι το μόνο. Όλο και μεγαλύτερος αριθμός αξιωματούχων και οργανώσεων παθαίνουν γλωσσοδέτη όταν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν τη λέξη “γυναίκα”.

Ένα βρετανικό νοσοκομείο έδωσε εντολή στο προσωπικό των πτερύγων μητρότητας να χρησιμοποιούν τη φράση “άνθρωποι που γεννούν”. Η Alexandra Ocasio-Cortez, μέλος του αμερικανικού Κογκρέσου, μιλά για “ανθρώπους με περίοδο”. Στις 18 Σεπτεμβρίου, η Αμερικανική Civil Liberties Union (ACLU) αναδημοσίευσε μια αναφορά της Ruth Bader Ginsburg, δικαστή του ανωτάτου δικαστηρίου, για την επέτειο του θανάτου της. Το απόσπασμα ήταν η υποστήριξη του δικαιώματος των γυναικών να κάνουν έκτρωση. Αλλά η εκδοχή της ACLU (για την οποία και αυτή ζήτησε συγνώμη) αντικαθιστούσε σε κάθε περίπτωση τη λέξη “γυναίκες” με τη λέξη “άνθρωποι”. Στη Βρετανία, το Εργατικό Κόμμα που βρίσκεται στην αντιπολίτευση, δένεται από κάθε δημόσιο κόμβο σε ζητήματα όπως εάν μόνον οι γυναίκες διαθέτουν τράχηλο της μήτρας.

Αυτή η γλωσσική μετατόπιση υποκινείται από συμπόνοια και φόβο ταυτόχρονα. Συμπόνια, γιατί οργανώσεις θέλουν να δείχνουν ότι δεν αποκλείουν αυτούς που η αίσθηση του φύλου τους δεν ταιριάζει με την αίσθηση του γένους τους (βιολογικού φύλου), όπως άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως τρανς ή μη-δυαδικοί. Και φόβο, γιατί φοβούνται ότι θα υποκινήσουν την οργή του όχλου του διαδικτύου εάν θεωρηθεί ότι έχουν παραβιάσει ένα σύνολο ταχέως μεταβαλλόμενων ταμπού για το φύλο και το γένος (βιολογικό φύλο) που σπάνια υπήρχε πριν πέντε χρόνια – και που ακόμα δεν υπάρχει, παρεκτός σε κάποιους διάσπαρτους κύκλους. Τα περισσότερα λεξικά ορίζουν τη γυναίκα ως “ένα ενήλικο ανθρώπινο θηλυκό”. Μεταξύ κάποιων ακτιβιστών και ακτιβιστριών, αυτό αποτελεί μια βαριά πρόκληση, γιατί το βλέπουν σαν να διατυπώνεται άρνηση ότι οι αρσενικοί μπορεί επίσης να είναι γυναίκες.

Η γλώσσα αλλάζει συνεχώς. Η λέξη “ταμπού”, για παράδειγμα, είναι εισαγωγή από την Πολυνησία κατά τον 18ο αιώνα. Αλλά οι γιατροί, οι εργοδότες και οι πολιτικοί πρέπει να σκέφτονται προσεκτικά πριν πετάξουν τις λέξεις όπως κατανοούνται ευρέως, ή τις χρησιμοποιούν με νέο και ριζικά διαφορετικό τρόπο. Στην απόγνωσή τους να φανούν μοντέρνοι και μοντέρνες, φαίνεται να προσφέρουν κακές υπηρεσίες στους ασθενείς τους, τους υπαλλήλους και τους ψηφοφόρους τους.

Ένας λόγος είναι ότι πολλοί από τους νέους όρους εκπέμπουν αποανθρωποποίηση. Όπως ανακάλυψε το the Lancet, πολλοί άνθρωποι (μεταξύ τους και τρανς) δυσαρεστούνται όταν περιγράφονται ως συλλογές μελών σώματος και εκκρίσεων που περπατούν. Στον αέρα κυκλοφορεί περισσότερο από μια πνοή μισογυνισμού. Είναι εκπληκτικό ότι δεν υπάρχει συγκρίσιμη έντονη καμπάνια για να εγκαταλειφθεί η λέξη “άνδρες” υπέρ των φράσεων “φέροντες προστάτη”, “εκσπερματιστές” ή “σώματα με όρχεις”. Πάντα σχεδόν οι γυναίκες διατάσσονται να μοιράζονται μια χρήσιμη λέξη που έχουν χρησιμοποιήσει για ολόκληρη τη ζωή τους.

Επιπλέον, η κατανόηση μπορεί να γίνεται πρβληματική. Για παράδειγμα, η ιατρική συμβουλή πρέπει να είναι καθαρή και κατανοητή από όλους και όλες. Αυτός είναι ο λόγος που το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας συχνά προτιμά λέξεις όπως “στομαχόπονος” αντί για “δυσπεψία” (που δεν είναι κατανοητή στην αγγλική γλώσσα σ.τ.μ.), ή την “καρδιακή προσβολή” αντί “έμφραγμα του μυοκαρδίου”. Μια έρευνα που πραγματοποίησε μια φιλανθρωπική οργάνωση για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας βρήκε ότι περίπου το 40% των γυναικών δεν είναι σίγουρες για το τι ακριβώς είναι ο τράχηλος. Αυτό σημαίνει ότι αν ανακοινώσεις ότι οι “άνθρωποι με τράχηλο της μήτρας” πρέπει να προσέλθουν στα ραντεβού τους για σχετικές ακτινογραφίες, αυτό μπορεί να μην είναι καθαρό ή κατανοητό, ιδιαίτερα για τις γυναίκες οι οποίες έχουν την αγγλική ως δεύτερη γλώσσα.

Η ευρύτερη σημασία της γλώσσας, είναι η επικοινωνία. Αν υπάρξει επιμονή σε ανοίκειους ή παράξενους όρους, αυτό θα δημιουργήσει δυσκολία για να συζητηθούν ζητήματα που έχουν επίδραση όχι μόνο δυσανάλογα για τις γυναίκες, όπως η αποκοπή των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η ενδοοικογενειακή βία, ο γάμος ανλίκων ή τα συνεχιζόμενα χάσματα στις αμοιβές της εργασίας.

Σε πολλές χώρες συζητείται αν η ασφάλεια ή η δικαιοσύνη πρέπει καμιά φορά να υπερβαίνουν την ένταξη. Θα πρέπει η αρσενικοί φυλακισμένοι, ακόμα και οι βίαιοι, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες, να κρατούνται σε γυναικείες φυλακές, όπως μπορεί να συμβαίνει στην Αμερική, τη Βρετανία, τον Καναδά και αλλού; Πρέπει τα σπορ των γυναικών να είναι αποκλειστικά για βιολογικές γυναίκες ή πρέπει κάθε αθλητής που αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα να μπορεί να γίνεται μέλος της μιας γυναικείας ομάδας του ράγκμπι;

Φοβισμένοι από τις προσβολές και την επιθετικότητα που προκαλούν τέτοιες συζητήσεις, πολλοί άνθρωποι δεν αποφασίζουν να λάβουν μέρος. Αν για να μπει κάποιος/κάποια σε τέτοιες συζητήσεις πρέπει να χρησιμοποιεί λογοκριμένη, μπερδεμένη και ακατάληπτη γλώσσα, αυτό κάνει ακόμα ακριβότερη την συμμετοχή στη συζήτηση, έτσι ακόμα λιγότεροι θα είναι πρόθυμοι να εμφανίσουν δημόσια τις απόψεις τους.

Αυτό το δημοσίευμα εμφανίστηκε στο χώρο Ηγέτες του έντυπου, κάτω από τον τίτλο (She who should not be named) “Αυτή που δεν πρέπει να κατονομάζεται”.