Θα εισαχθεί επιτέλους η γυναικοκτονία στον Ποινικό Κώδικα;

Πρόλογος-παρουσίαση Σίσσυ Βωβού

Δυσάρεστη έκπληξη αποτέλεσε το άρθρο του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης Νίκου Παρασκευόπουλου, που απορρίπτει το αίτημα για την εισαγωγή του όρου Γυναικοκτονία στον Ποινικό Κώδικα, κάτι που ζητάει το φεμινιστικό κίνημα σε όλη την Ευρώπη, ενώ στην Λατινική Αμερική όπου οι γυναικοκτονίες είναι αναλογικά ακόμα περισσότερες, έχει εισαχθεί ο όρος αυτός σε πολλές χώρες. Συμφωνεί με τον νυν υπουργό Δικαιοσύνης κ. Τσιάρα, τον οποίο το φεμινιστικό κίνημα έχει επικρίνει σφοδρότατα.

Αυτό όμως δεν είναι το σημαντικότερο, απ’ ότι φαίνεται στο άρθρο του. Το σημαντικότερο είναι η φράση του “Ο φεμινισμός φυσικά έχει πολλές μορφές. Δίπλα όμως στις ιστορικά δικαιωμένες, στη χώρα μας εμφανίστηκε το 2021 και μια άλλη αμερικανικής κοπής πτυχή (2), όχι απλώς αναποτελεσματική, αλλά δυνάμει υπονομευτική για τις αξίες του ανθρωπισμού. Αναφέρομαι στον τιμωρητικό φεμινισμό: το δόγμα που πιστεύει ότι βασικό εργαλείο για την βελτίωση της θέσης της γυναίκας είναι ο Ποινικός Κώδικας: η αύξηση της ποινής (των ισοβίων!) για τη γυναικοκτονία (3).” Φράση που μας δείχνει μια προσπάθεια διαχωρισμού των φεμινιστριών σε καλές και κακές, για τους λόγους που εκείνος αναφέρει, αλλά και προσπάθεια καταγγελίας του φεμινισμού με “εθνικά” κριτήρια, παρουσιάζοντας ως δεδομένο ότι κάτι που είναι “αμερικανικής κοπής” κατά τη φρασεολογία του, είναι εξ ορισμού κατακριτέο. Κρίμα που αποκτήσαμε έναν νέο εχθρό που δεν τον φανταζόμασταν.

Εμπεριστατωμένες απαντήσεις σ’ αυτό το άρθρο δίνουν η Γεωργία Πετράκη, και η Φωτεινή Σιάνου, με δικές τους δημοσιεύσεις στο LEFT.GR που παραθέτουμε πιο κάτω.

Οι γυναικοκτονίες του 2021

Αλιεύει η Αλεξία Τσούνη/ Γράφει ο Νίκος Παρασκευόπουλος

Εκτός από την πανδημία ανάμεσα στα βαριά απομεινάρια του 2021 βρίσκονται και οι γυναικοκτονίες. Η ευρύτερη κοινωνική αντίδραση (1) απέναντι σε αυτές δημιουργεί μια ελπίδα για λιγότερα θύματα στο μέλλον. Αποτελεί και μια δικαίωση του φεμινισμού, που από χρόνια αγωνίζεται και προωθεί τις διεκδικήσεις για χειραφέτηση και ισότητα των γυναικών.

Ο φεμινισμός φυσικά έχει πολλές μορφές. Δίπλα όμως στις ιστορικά δικαιωμένες, στη χώρα μας εμφανίστηκε το 2021 και μια άλλη αμερικανικής κοπής πτυχή (2), όχι απλώς αναποτελεσματική, αλλά δυνάμει υπονομευτική για τις αξίες του ανθρωπισμού. Αναφέρομαι στον τιμωρητικό φεμινισμό: το δόγμα που πιστεύει ότι βασικό εργαλείο για την βελτίωση της θέσης της γυναίκας είναι ο Ποινικός Κώδικας: η αύξηση της ποινής (των ισοβίων!) για τη γυναικοκτονία (3).

Από την προϊστορική εποχή και σ’ όλες τις Ηπείρους (με εξαίρεση κάποιες μητριαρχικές νησίδες) η γυναίκα είναι ένα καταπιεσμένο -και με ταξικούς όρους (4)- φύλο. Η εξίσωση των πολιτικών (ψήφος) και των κοινωνικών δικαιωμάτων της ήλθε στους τελευταίους αιώνες με τις κατακτήσεις της δημοκρατίας. Ανάμεσα στις τελευταίες μια από τις κορυφαίες θέσεις κατέχει η αναγνώριση, θεσμική και πολιτιστική, της ίσης αξίας της ζωής όλων των ανθρώπων ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, θρησκεία, χρώμα, ακόμη και ηλικία.

Aυτή την ίση αξία της ζωής ο ανθρώπινος πολιτισμός τη θέλησε να γίνει ένα ταμπού: κατάλαβε ότι χρειάζεται να εμφυσήσει ακόμη και ψυχολογικές αναστολές στον άνθρωπο απέναντι στην υποτίμηση της ζωής του συνανθρώπου. Λογικά, η αξία ζωής ενός μωρού φαίνεται πολύ μεγαλύτερη από αυτήν ενός υπερήλικα. Αν όμως αρχίσουμε τις διαβαθμίσεις τότε το ταμπού, το ανάχωμα, ισοπεδώνεται: κάποιοι/ες θα διεκδικήσουν περισσότερη αξία ζωής πχ για τη γυναίκα που δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα ή για τον αστυνομικό αντίστοιχα επειδή είναι αστυνομικός, άλλοι θα υποτιμήσουν τη ζωή του όποιου «άλλου» δεν μοιάζει στον δικό τους εαυτό ( του έγχρωμου, αλλόπιστου, αλλόφυλου, ομοφυλόφιλου, Τσιγγάνου, Εβραίου κλπ). Κι αν τέλειωσαν οι ναζί υπάρχουν οι νεοναζί: Ορίζονται με βάση το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζουν στους άλλους την ίδια ανθρώπινη ουσία. Οι ασκοί του Αιόλου θα έχουν ανοίξει. Οι θεμελιακές εγγυήσεις των διεθνών Συμβάσεων των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα υποβιβαστούν σε β’ εθνική κατηγορία, σαν νόμοι δεκτικοί πλέον για διακρίσεις και εξαιρέσεις και ρευστοί.

Η ποινική δικαιοσύνη εντωμεταξύ έχει την αρχή της αναλογικότητας ως πεμπτουσία της: «όση η ευθύνη σου , τόση η ποινή σου». Το αίτημα για βαρύτερη τιμώρηση της γυναικοκτονίας προϋποθέτει αναγνώριση ότι κάποιες ζωές είναι πιο «ίσες» – όπως με έξυπνη ειρωνεία λέει ο κόσμος – από τις άλλες και ότι επομένως η αφαίρεσή τους θα πρέπει τιμωρείται βαρύτερα. Επίσης, καλλιεργεί άθελα την ιδέα για επαναφορά της θανατικής ποινής ή των βασανιστηρίων, αφού μόνο αυτά μπορούμε να διανοηθούμε ως βαρύτερα από τα ισόβια. ΄Ετσι και το ταμπού της θανατικής ποινής θα αρχίσει να κλονίζεται πριν καλά ο πολιτισμός το στερεώσει, αφού σε πολλές χώρες η ποινή του θανάτου ακόμη διατηρείται.

Όσο για την πρόταση της καθιέρωσης του όρου γυναικοκτονία χρειάζεται να διακρίνουμε: Ασφαλώς ο όρος έχει θέση και στην καθημερινή γλώσσα και στην Εγκληματολογία, η χρήση του μάλιστα εκεί μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην προληπτική πολιτική. Ο Ποινικός Κώδικας ωστόσο δεν είναι λεξικό: Η ορολογία του πρέπει να είναι όσο γίνεται απλούστερη (με την αριστοτελική έννοια) και απέριττη. Η λέξη «άνθρωπος» έχει ανυπέρβλητο και ισότιμο βάρος, ταιριάζοντας για κάθε ανθρωποκτονία. Μια λέξη παραπάνω θα μπορούσε να προκαλέσει ερμηνευτικό πρόβλημα, μια διακρίνουσα μεταχείριση, κι αυτό κατά την εφαρμογή να φέρει άδικη ποινή ή άδικη αθώωση.

Κατακλείδα ας είναι η ευχή το 2022 να έχουμε λιγότερη βία, περισσότερη κοινωνική ειρήνη και ισότητα για άντρες για γυναίκες και για τους πάντες και λέξεις που να διευκολύνουν τη συνεννόηση.

(1) Ιδίως για τη λογοτεχνία βλ. Τ. Δημητρούλια, Γυναικοκτονίας το ανάγνωσμα,23/7/2021, https://bookpress.gr/stiles/eponimos/13865-gynaikoktonias-to-anagnosma

(2) Βλ. Aya Gruber, Against Carceral Feminism, nomadicuniversality.com/ Metoo 9/12/2021 (ελλην. μτφρ.Α.Γ.) και το βιβλίο της ίδιας The Feminist War on Crime. The Unexpected Role of Women’s Liberation in Mass Carceration, 2020, University of California Press.

(3) Κριτική βλ. Ιφιγένεια Καμτσίδου / Η γυναικοκτονία στα μίντια ως πρόβλημα της γυναικείας ευαλωτότητας, Αυγή 29/8/2021, K. Σταμάτη, Η δικαιοπολιτική αντιμετώπιση της γυναικοκτονίας, εκδ. ΕΝΑ Δεκέμβριος 2021.

(4) Περισσότερα σε Ν. Παρασκευόπουλου, Έρωτας και τιμωρία στην Ελλάδα, 2001, Σαββάλας.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Πηγή: https://left.gr/news/oi-gynaikoktonies-toy-2021?fbclid=IwAR3uG6fNjiifZXXAaFbjppz-S5ggUrneXU29uxS98hFb1NuNK352IkIYI2g

Οι γυναίκες σκοτώνονται ως άνθρωποι ή ως υπεξούσια θηλυκά;

Γράφει η Γεωργία Πετράκη

Χρειάζεται εμείς οι φεμινίστριες που διεκδικούμε να αναγνωρισθεί η γυναικοκτονία ως ποινικό αδίκημα, επιβαρυντικό για το δράστη να απολογηθούμε ότι δεν υπονομεύουμε τις αξίες του ανθρωπισμού. Πίσω από τη κατηγορία αυτή από έγκυρα νομικά χείλη ξεπροβάλει η εικόνα ενός τιμωρητικού τάχα μου φεμινισμού που μπορεί να αναδιασκευαστεί και ως η εξατομικευμένη εικόνα της ανέραστης αξύριστης κακίστρως φεμινίστριας που μας έχει φορτωθεί τώρα και δεκαετίες. Όμως χάρη στη Σοφία Μπεκατώρου και τους αγώνες των γυναικών σε όλο το κόσμο υπάρχει μια αντιστροφή.

Το φεμινιστικό κίνημα είναι κίνημα ανθρωπισμού, είναι κίνημα ισότητας και εκδημοκρατισμού και οι φεμινίστριες είναι πρωτοπόρες στον αγώνα των γυναικείων αλλά και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα πρέπει το δικαστικό σύστημα και η ποινική δικαιοσύνη να μας εξηγήσει γιατί συχνά κυριαρχεί η ατιμωρησία, όταν τελούνται εγκλήματα κατά των γυναικών, τα οποία το ποινικό δίκαιο δε μπορεί ούτε να τα αναγνωρίσει ως τέτοια. Ενώ μέσα από αγώνες πρωτοπόρων μεταρρυθμιστριών και του γυναικείου κινήματος (που είναι από τα γεννοφάσκια του ανθρωπιστικό γιατί παλεύει να αναγνωριστεί η ανθρώπινη ιδιότητα των γυναικών και όχι ο υπεξουσιασμός τους στους άνδρες) ο βιασμός στο γάμο θεωρήθηκε επιτέλους αδίκημα, ο βιασμός δεν απαλείφεται δια του γάμου ή ακόμα αναγνωρίσθηκε η ενδοοικογενειακή βία. Πρέπει ο νομικός που μας καθυβρίζει να μας ξεκαθαρίσει αν το ποινικό δίκαιο είναι ένα ιερό κείμενο που δεν έχουμε δικαίωμα να αλλάξουμε αλλά οφείλουμε να το κρατάμε ως έχει, αδιαπέραστο από τη σύγχρονη κοινωνική συνείδηση.

Ο έγκριτος νομικός θεωρεί, όπως λέει στο κείμενο του ότι υπάρχει εξίσωση πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών και ότι αυτό συνιστά κατάκτηση της δημοκρατίας. Μήπως πρέπει να υπενθυμίσουμε στους νομικούς τους ανατρεπτικούς και συχνά βίαιους  αγώνες των σουφραζετών (ναι το φεμινιστικό κίνημα είναι κίνημα εκδημοκρατισμού της κοινωνίας αλλά η δημοκρατία δεν χαρίζεται στις γυναίκες), τη γυάλινη οροφή που εμποδίζει τις γυναίκες να προχωρήσουν, το χάσμα των αμοιβών ή ακόμα τις χιλιάδες φόνους γυναικών  που γίνονται κάθε χρόνο, δηλαδή όλα αυτά που δείχνουν ακριβώς ότι δεν υπάρχει ισότητα παρά μέσα από τους αγώνες των ίδιων των γυναικών ενώ ο εξουσιασμό τους από τους άνδρες συνεχίζει να συνιστά ένα δομικό χαρακτηριστικό των κοινωνιών μας;

Μας αφήνει κατάπληκτες η ανοησία της επιχειρηματολογίας περί της ισότητας της αξίας της ζωής του μωρού, της αξίας της ζωής του αστυφύλακα και όλων των «άλλων» προκειμένου να εκμηδενισθεί, να υποβιβασθεί ο έμφυλος χαρακτήρας των εγκλημάτων κατά των γυναικών, αυτόν που ακριβώς επιδιώκει να καταστήσει ορατό ο όρος γυναικοκτονίας. Η ιεραρχία των φύλων συνιστά μια πρωτεύουσα δομή των κοινωνιών μας και η αναγωγή της σε άλλα χαρακτηριστικά συσκοτίζει μια κοινωνική πραγματικότητα που χρειάζεται φως, αναγνώριση και αλλαγή νοοτροπιών αλλά και θεσμικές παρεμβάσεις που βάζουν φρένο στην ατιμωρησία και τη κοινωνική ανοχή απέναντί σε κάθε λογής παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών και του δικαιώματος της ζωής.

Ο κύριος νομικός μας εξυβρίζει θεωρώντας ότι οι ιδέες μας επωάζουν τα βασανιστήρια και την επιστροφή της θανατικής ποινής. Είναι ένα επιχείρημα που μπορεί να τρομοκρατήσει  τις προοδευτικές γυναίκες που παλεύουν για μια πιο δίκαιη και ελεύθερη κοινωνία.  Προσέξτε γυναίκες τα θεμέλια του ανθρωπισμού κινδυνεύουν αν οι βιαστές τιμωρούνται αυστηρότερα αν οι φονιάδες σας δεν τη βγάζουν καθαρή, αν η κοινωνική συνείδηση γίνει πιο αυστηρή στις ποινές που σας αφορούν . Θα στοιχηθείτε με τους αντιδραστικούς, αυτούς που είναι υπέρμαχοι της ποινικής και όχι της δημοκρατικής κοινωνίας. Πρέπει να αντιστρέψουμε την επιχειρηματολογία και να δείξουμε στον νομικό πρώην υπουργό δικαιοσύνης ότι το σύστημα της δικαιοσύνης πρέπει να λογοδοτεί για την έλλειψη ασφάλειας που συνεχίζουν να βιώνουν οι γυναίκες  στις κοινωνίες μας

Ο κύριος νομικός βάζει απέναντί του το φεμινιστικό κίνημα όλης της Ευρώπης που διεκδικεί να δοθεί νομική υπόσταση στο έγκλημα της γυναικοκτονίας. Κίνημα που στηρίζεται από σοβαρούς  νομικούς, από τα προοδευτικά κόμματα και το ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Ο υπαινιγμός περί αμερικανόφερτου όρου δεν μας πτοεί αγαπάμε Αμερική και μπορούμε να ξεχωρίζουμε την αμερικανιά από τις ριζοσπαστικές ιδέες πολλές από τις οποίες γεννιόνται στην Αμερική.
* Η Γεωργία Πετράκη είναι Καθηγητρια του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου

Πες την με το όνομα της
Η βαθύτερη ουσία του αγώνα του φεμινιστικού κινήματος κατά των γυναικοκτονιών

Γράφει η Φωτεινή Σιάνου

Διαβάζοντας το άρθρο του Ν. Παρασκευόπουλου σκεφτόμουν ότι δεν έχει κατανοήσει την βαθύτερη ουσία του αγώνα μας. Δεν έχει κατανοήσει γιατί γίνονται οι γυναικοκτονίες που διαπράττονται στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο. Πόσες γυναίκες δολοφονούνται επειδή είναι γυναίκες, τον ρόλο της πατριαρχίας, την σημασία και την αξία αυτού του αγώνα που συνεγείρει και έκανε αποδεκτό τον όρο γυναικοκτονία στην καθημερινή γλώσσα και στα μέσα μαζικής επικοινωνίας το τελευταίο διάστημα.
Και έτσι αδίκησε τον αγώνα μας, μας χρέωσε με πράγματα αδιανόητα. Αδίκησε γυναίκες ενεργά μέλη του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα που έχουν αγωνιστεί και αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που έχουν αντιταχθεί και έχουν πληρώσει το τίμημα της αντίστασης σε κάθε κοινωνική και ατομική αδικία. Για τις απεργίες πείνας στις φυλακές, για την απελευθέρωση του Τζούλιαν Ασάνζ. Για την Ειρήνη στον κόσμο και την μη βία. Για τον αγώνα κατά του φασισμού και νεοναζισμού. Μα πάνω από όλα αδίκησε τον εαυτό του.

Η συντριπτική πλειοψηφία του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα δεν αποδέχεται τον τιμωρητικό φεμινισμό και αντίθετα έχει να επιδείξει αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την βελτίωση των συνθηκών στις Ελληνικές φυλακές που μόνο σωφρονιστικές δεν είναι, για την μη βία, για τον εξορθολογισμό των ποινών.  Για την άνιση μεταχείρηση ανδρων και γυναικών στη φυλακή. Αγροτικές φυλακές για τους άνδρες και μείωση ποινής, κανονική έκτιση ποινής για τις γυναίκες, με ανυπαρξία αγροτικών φυλακών γι’ αυτές  και έκτιση μειωμένης ποινής. Οι διακρίσεις κατά των γυναικών και εδώ.

Τώρα το πώς δένεται ο τιμωρητικός(!!!) Φεμινισμός με την γυναικοκτονία και τους αγώνες του φεμινιστικού κινήματος κατά των γυναικοκτονιών είναι μία σύνδεση που εξυπηρετεί μάλλον τον συγγραφέα του άρθρου.
Όλη αυτή η κατασκευή είναι φοβερή και τρομερή και τρομακτική. Πότε το φεμινιστικό κίνημα αμφισβήτησε την ίση αξία της ζωής του κάθε ανθρώπου και όχι μόνο την ίση αξία της ζωής του κάθε ανθρώπου και της αξιοπρέπειάς του, αλλά και την προστασία των ζώων, κάθε έμβιου πλάσματος και της ζωής του πλανήτη. Είναι φρικιαστικό άνθρωποι, γυναίκες που έχουν αφιερώσει την ζωή τους στην ισότητα, στον σεβασμό, στην ειρήνη, στην μη βία, να διαπλέκονται με τον ναζισμό και τον νεοναζισμό.  Έχω μείνει κατάπληκτη με τη διαστρέβλωση!

Το φεμινιστικό κίνημα δεν έχει ζητήσει βαρύτερη τιμωρία για την γυναικοκτονία. Έχει  ζητήσει εφαρμογή του νόμου και όχι μετριασμό, επειδή το έγκλημα δεν έγινε «λόγω πάθους, επειδή την σκότωσε γιατί την αγαπούσε, για λόγους οικογενειακής τιμής», αλλά γιατί την θεωρούσε κτήμα του, γιατί ήταν γυναίκα-άνθρωπος χωρίς δικαιώματα.

Το φεμινιστικό κίνημα έχει τεκμηριώσει την ανάγκη ο όρος «γυναικοκτονία» να ενταχθεί στον ποινικό κώδικα και αυτή την άποψη την έχουν υποστηρίξει πολλοί επιστήμονες, καθηγητές, και δικαστικοί, παίρνοντας υπόψη και την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα. Εσείς, αγαπητέ κ. Καθηγητά, όχι απλώς δεν πήρατε υπόψη όλη την κατάσταση στην Ελλάδα και στον κόσμο,αλλά προκειμένου να την αποκρούσετε μας χρεώσατε μύρια όσα που και ως σκέψεις ακόμα αποτελούν ντροπή.
Θα συμφωνήσω με την κατακλείδα του άρθρου σας: « η ευχή το 2022 να έχουμε λιγότερη βία, περισσότερη κοινωνική ειρήνη και ισότητα για άντρες για γυναίκες και για τους πάντες και λέξεις που να διευκολύνουν τη συνεννόηση». Συμπληρώνοντας την λέξη του διευκολύνει την συνεννόηση «γυναικοκτονία» γιατί η αποσιώπηση την συσκοτίζει και θολώνει τα νερά.