Γράφει η Βέρα Σιατερλή
(Δηλαδή, είδη μη παραδοσιακών σχέσεων, που περιλαμβάνουν πολλαπλούς συντρόφους με τη συγκατάθεση των εμπλεκομένων: από την πολυγαμία στη σχεσιακή αναρχία)
Στον δυτικό κόσμο του δικαιωματισμού και της απόλαυσης, τα άτομα αναζητούν ποικιλία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Αυτό συμβαίνει κυρίως ανάμεσα σε ενήλικες χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις (φροντίδα ηλικιωμένων γονιών ή παιδιών) αλλά όχι κατ’ αποκλειστικότητα. Σαν επιλογή αφορά ιδίως τους/τις ευδαιμονιστές/στριες άτομα τα οποία επενδύουν χρόνο στην ατομικότητα και την απόλαυση. Παρόλα αυτά επιφέρουν πλήγμα στην στερεοτυπική μονογαμική οικογένεια, θέτοντάς την σε αμφισβήτηση και εξοικειώνοντας την κοινωνία σε διαφορετικές μορφές ερωτικής συνύπαρξης.
Από την δεκαετία του 60, την εποχή των χίπις, της σεξουαλικής απελευθέρωσης και της ανάπτυξης του δεύτερου φεμινιστικού κύματος αναζητήθηκαν και αναπτύχθηκαν εναλλακτικές σχέσεις απέναντι στις συμβατικές, μονογαμικές. Σήμερα, διάφοροι άνθρωποι πλέον ζουν σε σχέσεις αυτοσχέδιας συνύπαρξης ή οικογένειες ιδιότυπης μορφής, που δεν αποτελούνται από χίπις αλλά που ασκούν πολυγαμία ή πολυσυντροφικότητα ενώ είναι όλοι/ες νέοι/ες επαγγελματίες που έχουν μία διαφορετική οπτική για τις σχέσεις και είναι πλήρως ενσωματωμένοι/ες στην κοινωνία.
Η λεγόμενη «μη μονογαμική ηθική», όρος που περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα είδη σχέσεων που δεν βασίζονται στη μονογαμία – έχει κερδίσει ακόμη περισσότερους ανθρώπους, και όχι μόνο σε πόλεις που ιστορικά έχουν προσελκύσει άτομα ενδιαφερόμενα για μη συμβατικούς τρόπους ζωής, όπως το Σαν Φρανσίσκο ή το Βερολίνο. Την τελευταία δεκαεία εκτός από τα δεκάδες χιλιάδες άτομα που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές εφαρμογές (apps) ειδικά σχεδιασμένες για όσες/ους ενδιαφέρονται για διάφορους τύπους μη μονογαμικής ηθικής, όπως το Feeld, πιο δημοφιλείς και γενικές πλατφόρμες γνωριμιών όπως το Hinge και πιο πρόσφατα το Tinder έχουν ενημερώσει τον σχεδιασμό τους για να καλύπτουν χρήστες που αναζητούν είτε μια μονογαμική σχέση είτε όχι.
Ωστόσο, για όσες/ους έρχονται σε επαφή για πρώτη φορά με αυτό το περιβάλλον, η πλοήγηση στους πολλούς ορισμούς και υποκατηγορίες της μη μονογαμικής ηθικής μπορεί να είναι περίπλοκη και μπερδεμένη. Αυτός ο οδηγός χρησιμεύει για να ρίξει λίγο φως στους πιο συνηθισμένους όρους, έχοντας κατά νου ότι παρά την φαινομενική πολυπλοκότητα αυτού του τρόπου σχέσης, οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που επιλέγουν αυτήν την εμπειρία, την βιώνουν με την ίδια ισορροπία και κανονικότητα όπως βιώνεται μία μονογαμική σχέση.
Η μη μονογαμική ηθική (ή συναινετική μη μονογαμία)
Χρησιμοποιείται ως όρος-ομπρέλα που περιλαμβάνει τις περισσότερες μη μονογαμικές πολυσυντροφικές -ρομαντικές ή/και πολυγαμικές -σεξουαλικές σχέσεις, δηλαδή εκείνες που περιλαμβάνουν ρητά τη δημιουργία ρομαντικών ή σεξουαλικών σχέσεων με περισσότερους/ες από έναν/μία συντρόφους. Αυτό που τις διακρίνει από τη συνηθισμένη απιστία σε ένα μονογαμικό ζευγάρι είναι η συναίνεση και η επίγνωση όλων των εμπλεκόμενων ατόμων. Περιλαμβάνει πολλούς και διαφορετικούς τύπους σχέσεων.
Πολυερωτική-Πολυσυντροφική σχέση (Poliamore)
Όρος που αποτελείται από την ελληνική λέξη για «πολύ» και τη λατινική λέξη για «amore= αγάπη -έρωτας». Κάποιες/οι το βλέπουν ως τρόπο ζωής ή ταυτότητα και θεωρούν τους/τις εαυτούς/τές τους πολυερωμένους/ες (ή απλά «πολυ») ακόμα κι αν δεν έχουν ρομαντική σχέση με περισσότερα από ένα άτομα ανά πάσα στιγμή. Για άλλες/ους είναι απλώς μια πρακτική, και έτσι λένε ότι είναι σε μια πολυερωτική σχέση. Σε κάθε περίπτωση, ο όρος πολυσυντροφικότητα ισχύει για την έννοια του να έχεις (ή να μπορείς να έχεις, ή να θέλεις να έχεις) πολλές ρομαντικές και σχέσεις οικειότητας ταυτόχρονα, όχι όλες απαραίτητα σεξουαλικές, με την πλήρη γνώση και συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων συντρόφων. Τα άτομα σε μια πολυεπίπεδη σχέση αισθάνονται μια συναισθηματική σύνδεση με τους συντρόφους τους και εμπλέκονται στη ζωή τους με παρόμοιο τρόπο με αυτό που αναμένεται από μια μονογαμική σχέση.
Τα πολυερωτικά άτομα μπορούν να αποφασίσουν να διαρθρώσουν την ερωτική τους ζωή με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Υπάρχουν εκείνες/οι που επιλέγουν οικειοθελώς να μην έχουν καμία/έναν κύρια/ο σύντροφο και δεν θέλουν να ζήσουν με καμία/έναν από τις/τους συντρόφους τους και ονομάζονται «solo poly». Έτσι απορρίπτουν την βασική ιδέα για την συμβίωση (και το γάμο) που είναι ένας από τους στόχους των κατεστημένων σχέσεων.
Ο αριθμός των ατόμων που μπορούν να συνθέσουν μια πολυερωτική σχέση ποικίλλει όπως οι «τριάδες». Πρόκειται για ρομαντικές σχέσεις που αποτελούνται από τρία άτομα και είναι αρκετά συνηθισμένες στην κοινωνία. Οι μεμονωμένες σχέσεις μεταξύ των μελών της τριάδας δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημες μεταξύ τους: υπάρχουν τριάδες στις οποίες όλα τα μέλη έχουν εξίσου ισχυρή αμοιβαία σχέση (τα λεγόμενα “τρίγωνα”), άλλα (κοινώς ονομάζονται “σχήμα V” ) στην οποία ένα άτομο έχει πολύ στενή σχέση με τα άλλα δύο, αλλά τα οποία μεταξύ τους, δεν έχουν τόσο στενή σχέση. Μπορεί επίσης να υπάρχουν τριάδες που είναι συναισθηματικά τρίγωνα, αλλά σεξουαλικά σε σχήμα V .
Στη συνέχεια, υπάρχουν καταστάσεις ιεραρχικής πολυγαμίας, όπου ορισμένες από τις σχέσεις θεωρούνται πιο σημαντικές από άλλες. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα αγάπης ή αφοσίωσης προς τους διαφορετικούς συντρόφους. Μπορεί να υποδηλώνει για παράδειγμα, καταστάσεις στις οποίες ένα πολυερωτικό ζευγάρι ζει μαζί ή έχει παιδιά και επομένως τείνει να περνά πολύ περισσότερο χρόνο μαζί από ό,τι με τις/τους συντρόφους.
Στις ιεραρχικές σχέσεις, τείνουν να χρησιμοποιούνται όροι όπως «κύριος σύντροφος» και «δευτερεύον σύντροφος». Αυτοί μπορούν να είναι καθαρά περιγραφικοί ορισμοί :Μοιράζομαι τα οικονομικά και συγκατοικώ με ένα άτομο, και επομένως είναι η/ο κύριος/α σύντροφός μου, ενώ με άλλους/ες συντρόφους δεν έχω τέτοιου είδους δέσμευση. Επομένως είναι δευτερεύοντες σύντροφοί μου. Ακόμη μπορεί να είναι ρυθμιστικές ιεραρχίες: ένα άτομο είναι ο/η κύριος/α σύντροφός μου, επομένως οι ανάγκες αυτής της σχέσης θα προηγούνται πάντα των άλλων συντρόφων μου.
Ειδικά μέσα σε πολυεπίπεδες σχέσεις που αποτελούνται από έναν ετεροφυλόφιλο άνδρα και μια αμφιφυλόφιλη γυναίκα, μπορεί να συμβεί ο άνδρας να ζητήσει από τη σύντροφό του μια “πολιτική ενός πέους”, ζητώντας της ουσιαστικά να έχει σχέσεις μόνο με γυναίκες. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνες/οι που θεωρούν αυτή την πρακτική προβληματική, πιστεύοντας ότι σχεδιάζεται σχεδόν πάντα για να προστατεύει τον αρσενικό σύντροφο από την ανασφάλεια και τη ζήλια απέναντι στους άλλους άνδρες.
Η ίδια η έννοια της «ιεραρχίας» συχνά συζητείται και αντιμετωπίζεται με κάποια καχυποψία μέσα στην κοινότητα πολλαπλών σχέσεων, επειδή μερικές φορές επιβάλλεται, χωρίς τη δυνατότητα συζήτησης, στις/στους «partners» που θεωρούνται δευτερεύουσες/ντες. Πολλές φορές αυτή η αντιμετώπιση, μπορεί να οδηγήσει σε επώδυνες καταστάσεις. Ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας θεωρεί ότι η μη ιεραρχική πολυγαμία είναι λιγότερο αμφιλεγόμενη, πράγμα που δεν σημαίνει ότι όλες/οι οι partners αντιμετωπίζονται απαραιτήτως με ίση μεταχείριση, αλλά ότι κάθε σχέση μπορεί να αναπτυχθεί φυσικά, χωρίς εκ των προτέρων κανόνες που επιβάλλονται από τρίτους και δίνοντας σε όλες/ους ευκαιρία να συζητήσουν τους όρους της σχέσης χωρίς εξωτερική επιρροή. Για να να αποφεύγεται η ιεραρχική γλώσσα, αλλά παρόλα αυτά να περιγράφεται μια σχέση στην οποία υπάρχει υψηλό επίπεδο δέσμευσης λόγω συμβίωσης, υπάρχει ο όρος «nest-mate (=σύντροφος φωλιάς)».
Μερικά πολυγαμικά-πολυσυντροφικά άτομα καταλήγουν να σχηματίζουν το λεγόμενο «polycule» (=πολύ+κλίνη) ή ομάδες που περιλαμβάνουν τους συντρόφους και τους συντρόφους των συντρόφων τους, σχηματίζοντας μια κοινότητα της οποίας οι κανόνες αμοιβαίας εμπλοκής και επικοινωνίας μπορούν να καθιερωθούν. Σε κάποιο «polycule» είναι φυσιολογικό να έχουμε σχέσεις με άλλα εξωτερικά άτομα, ενώ σε κάποιο άλλο οι ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις περιορίζονται μόνο στα άτομα του ίδιου του «polycule». Στην τελευταία περίπτωση μιλάμε για «πολυπιστία», και κάθε σχέση έξω από το «polycule» θεωρείται προδοσία, όπως θα συνέβαινε σε μια μονογαμική σχέση. Μιλάμε δηλαδή για «παράλληλη πολυγαμία» όταν αποφεύγουμε να δημιουργήσουμε ένα ευρύτερο δίκτυο σχέσεων μεταξύ συντρόφων και συνεχίζουμε διάφορες ατομικές σχέσεις με μεμονωμένα άτομα που πολύ σπάνια αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους.
Σχεσιακή αναρχία
Ένας μικρότερος αριθμός ανθρώπων απορρίπτει την ίδια την ιδέα ότι κάθε είδους σχέση πρέπει απαραίτητα να δημιουργηθεί (ή να οριστεί) με έναν μόνο τρόπο. Όσοι ασκούν τη σχεσιακή αναρχία επιδιώκουν να δημιουργήσουν σχέσεις με μια ρευστή και συνεχώς εξελισσόμενη δομή και τείνουν να μην δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε μια ρομαντική ή σεξουαλική σχέση από μια πλατωνική σχέση, ούτε θέλουν να χαρακτηρίσουν τις σχέσεις τους με παραδοσιακούς όρους όπως “σύντροφος” , «φίλη/ος» ή «ερωμένη/αστής».
Άλλοι τύποι ηθικής μη μονογαμίας
Η κατηγορία αυτή, περιλαμβάνει διάφορους τύπους σχέσεων που είναι επίσης πολύ συνηθισμένοι. Υπάρχουν ανοιχτές σχέσεις, δηλαδή εκείνες οι σχέσεις στις οποίες οι συμμετέχουσες/ντες συμφωνούν να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άλλα άτομα, με τη συγκατάθεση της/του συντρόφου.
Μια ανοιχτή σχέση μπορεί να δημιουργηθεί με πολλούς τρόπους. Μία από τις πιο συνηθισμένες λύσεις είναι να εισαγάγουμε μια λεγόμενη πολιτική “μην ρωτάς- μην πεις”, σύμφωνα με την οποία και τα δύο μέλη του ζευγαριού γνωρίζουν ότι η/ο σύντροφός τους μπορεί να έχει σεξουαλική επαφή με κάποια/ον άλλη/ο, αλλά δεν συζητούν τις λεπτομέρειες για τις συναντήσεις μεταξύ τους. Συχνά, όσες/οι αποφασίζουν να ανοίξουν τη σχέση τους συμφωνούν μόνο στο γεγονός ότι η/ο σύντροφός τους έχει σεξουαλικές σχέσεις με άλλα άτομα, αλλά όχι συναισθηματικές.
Ο ορισμός της “ανοιχτής σχέσης” συμπίπτει σε πολλά σημεία με αυτόν του “swinger”, όρος που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες για να ορίσει σχέσεις στις οποίες δύο άτομα, συχνά παντρεμένα μεταξύ τους, κάνουν σεξ με άλλα άτομα για διασκέδαση χωρίς να επιδιώκουν άλλες ρομαντικές σχέσεις. Μερικες/οί swingers προτιμούν να συμμετέχουν σε σεξουαλικά πάρτι στα οποία συναντούν άλλα ζευγάρια για να «ανταλλάξουν» συντρόφους – εξ ου και η προέλευση του όρου – ενώ άλλες/οι δημιουργούν ακόμη και πολύ ισχυρές φιλίες με άλλα ζευγάρια (ή εργένισσες/δες) με τα οποία έχουν συχνές σεξουαλικές σχέσεις ζευγαριού.
Στην ηθική της μη μονογαμίας περιλαμβάνονται επίσης οι λεγόμενες «φιλίες με οφέλη» (τις οποίες ορισμένοι αποκαλούν επίσης αγγλιστί “friends with benefits”,»). Πρόκειται για σχέσεις στις οποίες δύο άτομα κάνουν σεξ μεταξύ τους με μια συγκεκριμένη συχνότητα χωρίς να έχουν οποιαδήποτε συναισθηματική σχέση εκτός φιλίας.
Επίσης μερικές φορές στην κατηγορία της ηθικής μη μονογαμίας περιλαμβάνονται πρακτικές όπως η “cuckolding” (αγκαλιά), όπου ένα άτομο ικανοποιείται σεξουαλικά βλέποντας την/ τον σύντροφό του να έχει σεξουαλικές εμπειρίες με άλλα άτομα χωρίς ο /η ίδιος/α να περιλαμβάνεται, εν γνώσει του και ηθελημένα.
Ωστόσο, το cuckolding ορθότερα εμπίπτει σε μια άλλη κατηγορία: αυτή των σχέσεων BDSM, ένας όρος που γεννήθηκε ως ακρωνύμιο που αναφέρεται σε μια σειρά πρακτικών – Δουλεία και Πειθαρχία, Κυριαρχία και Υποταγή, Σαδισμός και Μαζοχισμός – και που με την πάροδο του χρόνου επεκτάθηκε για να καλύψει επίσης συνεχόμενες σεξουαλικές πρακτικές. Μεταξύ των πιο συνηθισμένων είναι το άτομο να είναι δεμένο ή το δέσιμο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ή το μαστίγωμα ή το μαστίγωμα ως σεξουαλικό παιχνίδι. Υπάρχουν πολύ λεπτομερή τεστ για να καταλάβουμε εάν τα σεξουαλικά γούστα κάποιου/ας πρέπει να θεωρούνται “kinky” (η λέξη που χρησιμοποιείται συχνά για να υποδείξει την προτίμησή για μία ή περισσότερες από αυτές τις πρακτικές) ή εάν κάποιος/α έχει προτιμήσεις που τείνουν να είναι μάλλον συμβατικές ή “vanilla sex (= ιεραποστολικό σεξ)”. Ωστόσο, όσοι/ες ασκούν BDSM δεν έχουν απαραιτήτως μη μονογαμικές σχέσεις: οι πρακτικές μπορούν να πραγματοποιηθούν σε ένα μονογαμικό, ετεροφυλόφιλο ή ομοφυλόφιλο ζευγάρι.
ΠΗΓΗ: https://www.ilpost.it/2023/03/24/glossario-poliamore/