Είναι η παρακμή της γυμνόστηθης ηλιοθεραπείας ένα βήμα πίσω για τον φεμινισμό;

Καλοκαίρι, μπάνια στη θάλασσα, ηλιοθεραπεία. Αίσθηση ελευθερίας και απελευθέρωσης από τα δεινά των στενών ρούχων, και του στηθόδεσμου, ακόμα κι αν πρόκειται για μέρος του μαγιώ. Εμένα προσωπικά πάντα με συγκινούσε να κάνω μπάνιο γυμνόστηθη και μετά να κάθομαι στην παραλία και ν΄αφήνω τον ήλιο και τον αέρα να μου χαϊδεύει το σώμα – αν και το τολμούσα μόνο σε ερημικές παραλίες μακριά από λιγούρικα αρσενικά βλέμματα. Δεν είναι τυχαίο που οι στηθόδεσμοι αποτέλεσαν για τις πρώτες φεμινίστριες σύμβολα της γυναικείας καταπίεσης και τα καταδίκαζαν στην πυρά με κάθε ευκαιρία!

Ιδιαίτερα για τις γυναίκες της βόρειας Ευρώπης, όχι μόνο γι αυτές με φεμινιστικές ανησυχίες, η ηλιοθεραπεία χωρίς στηθόδεσμο έχει αποτελέσει στοιχείο της κεκτημένης τους σεξουαλικής απελευθέρωσης.

Πρόσφατα όμως, με αφορμή ένα σχετικό άρθρο του περιοδικού «Elle», η βρετανική εφημερίδα «Guardian» δημοσίευσε μια σειρά άρθρων – συζητήσεων για τη σημειολογία της γυμνόστηθης ή τόπλες ηλιοθεραπείας και τα πιθανά αίτια της παρακμής της, κυρίως από τις Γαλλίδες που την υπερασπίστηκαν με ζήλο για δεκαετίες. Παρακάτω παραθέτουμε (σε μετάφραση δική μου) την ενδιαφέρουσα συζήτηση ανάμεσα σε δυο Γαλλίδες, την Agnès Poirier, δημοσιογράφο πολιτικού και κινηματογραφικού ρεπορτάζ και την Zoe Margolis, συγγραφέα και δραστήρια φεμινίστρια Καλή ανάγνωση!

Χριστίνα Κούρκουλα

Agnès Poirier: Αφού σόκαραν ολόκληρο τον πλανήτη στη δεκαετία του ’70 εμφανιζόμενες στις παραλίες γυμνόστηθες, οι Γαλλίδες λέγεται πως άρχισαν να «σκεπάζονται». Σε άρθρο με τίτλο «Αντίο γυμνόστηθη ηλιοθεραπεία» το περιοδικό Elle, θρηνεί γι αυτή τη νέα τάση. Οι ένοχοι: ο φόβος του καρκίνου του δέρματος και οι αδιάκριτες φωτογραφίες γυμνόστηθων γυναικών στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι, λοιπόν, αυτό ένα βήμα προς τα πίσω για τις γυναίκες, όπως ορισμένες φεμινίστριες ισχυρίστηκαν πρόσφατα; Δεν το νομίζω. Το τέλος της γυμνόστηθης ηλιοθεραπείας δεν είναι ένα βήμα πίσω, γιατί εξαρχής δεν ήταν ένα βήμα προς τα εμπρός. Η αποκάλυψη του στήθους μας ποτέ δεν ήταν μια φεμινιστική πράξη, μάλλον μια ματαιόδοξη και ναρκισσιστική αναζήτηση για ένα σώμα ομοιόμορφα μαυρισμένο. Οι φεμινίστριες και οι δραστήριες γυναίκες απολαμβάνουν την παραλία παίζοντας, τρέχοντας, κολυμπώντας και διαβάζοντας. Η γυμνόστηθη ηλιοθεραπεία, ή τέχνη του ομοιόμορφου μαυρίσματος απαιτεί μια εξαιρετικά περίπλοκη και χωρίς νόημα ρουτίνα που στην ουσία αποτρέπει τη δράση. Πρέπει να κυλιέσαι σαν τηγανίτα στην πετσέτα σου και να εκθέτεις το δέρμα σου στον ήλιο υπό διαφορετική γωνία και σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ήταν πάντα μόδα, αυτή της femme-objet (της γυναίκας αντικείμενο), σε καμία περίπτωση όμως το μανιφέστο της libérée femme (της απελευθερωμένης γυναίκας) Εγώ λέω: στα τσακίδια!

Zoe Margolis: Τείνω να συμφωνήσω μαζί σου ότι η γυμνόστηθη ηλιοθεραπεία δεν είναι αυτή καθαυτή μια φεμινιστική πράξη, με τον ίδιο τρόπο που η επίδειξη των αστραγάλων κάποιας δεν είναι απαραίτητα μια πολιτική απόφαση. Αλλά οι επιλογές αυτές δεν συμβαίνουν στο κενό. Ιστορικά, οι άνδρες έχουν προσπαθήσει να ελέγξουν το γυναικείο σώμα – και τη γυναικεία σεξουαλικότητα – και η ταύτιση της γυναικείας σάρκας με το κακό, την αμαρτία και ούτω καθεξής συνεχίζεται έως τις μέρες μας, έτσι ώστε ό, τι οι γυναίκες επιλέγουν να κάνουν με το σώμα τους δημόσια πρέπει να εξεταστεί μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο. Το προσωπικό είναι πράγματι πολιτικό. Η γαλλική φεμινιστική ομάδα Les TumulTueuses έχουν συμπεριλάβει στις δράσεις τους, την επίδειξη του στήθους σε κολυμβητήρια για να επισημάνουν τα σεξιστικά, διπλά πρότυπα της κοινωνίας σχετικά με το γυναικείο σώμα. Αν οι γυναίκες δεν βγαίνουν πλέον γυμνόστηθες, νομίζω ότι έχει λιγότερο να κάνει με ναρκισσισμό και ματαιοδοξία και περισσότερο με το αποτέλεσμα της ντροπής για το σώμα και της σεξιστικής κουλτούρας που είναι σαφώς επικριτική για τα γυναικεία σώματα. Εγώ πιστεύω ότι χρειαζόμαστε περισσότερο, όχι λιγότερο, γυμνό!

AP: Περισσότερη γυναικεία γύμνια για να της αφαιρέσουμε την σεξουαλικοποίηση – καταλαβαίνω το επιχείρημά σου εντελώς. Την περασμένη εβδομάδα, που βρέθηκα στο δημόσιο κολυμβητήριο της γειτονιάς μου στο κεντρικό Λονδίνο, σοκαρίστηκα που είδα κορίτσια ηλικίας μεταξύ 6 και 10 ετών ντυμένα με μπούργκα, καλυμμένα με μαύρο, από τον αστράγαλο ως τον λαιμό, ενώ τα αδέλφια τους απλά φορούσαν σορτς κολύμβησης. Το γυναικείο σώμα είναι ένα πολιτικό ναρκοπέδιο και ένα πεδίο μάχης για μισογύνηδες όλων των δογμάτων και των πεποιθήσεων. Η σκανδιναβική κουλτούρα του γυμνισμού απαντά εν μέρει στη φεμινιστική απαίτηση να ειδωθεί το γυναικείο σώμα όπως κάθε άλλο σώμα, ως μια λειτουργική μηχανή, αντί για ένα αμαρτωλό αντικείμενο σκοτεινής επιθυμίας. Η γύμνια οδηγεί σε αποδοχή όλων των διαφορών μας, στην ισότητα των φύλων, αλλά ο γυμνισμός παρέμεινε ουτοπικό ως κίνημα και περιορισμένο από το νόμο. Ωστόσο, όλο αυτό ξεπερνά κατά πολύ το ζήτημα της Γαλλικής μόδας της γυμνόστηθης ηλιοθεραπείας!

ZM: Συμφωνώ μαζί σου ότι το γυναικείο σώμα είναι ένα πολιτικό ναρκοπέδιο. Με κάτι τέτοιο σαν δεδομένο, μπορούμε να διαχωρίσουμε ουσιαστικά το ζήτημα της γυμνόστηθης ηλιοθεραπείας από αυτό το γεγονός και να το θεωρήσουμε απλά και μόνο «μόδα»;

AP: Πολύ σωστή επισήμανση. Λοιπόν, ας πούμε, ότι είναι εξίσου συνυφασμένο με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται το γυναικείο σώμα όσο είναι και το τεχνητό μαύρισμα για κάποιες Αγγλίδες.

ZM: Αυτό δεν σημαίνει ότι η ματαιοδοξία και η εμφάνιση δεν αποτελούν προτεραιότητα για μερικές γυναίκες, και διαφωνούμε μεν στις αιτίες της, αλλά ίσως θα πρέπει να πάρουμε υπόψη μας την προέλευση της ηλιοθεραπείας χωρίς στηθόδεσμο για να κατανοήσουμε καλύτερα την απόρριψη της τώρα. Ήταν στην μετα-1968 γαλλική κοινωνία ένα σύμβολο του φεμινιστικού αγώνα στην Γαλλία – αν και ξέρω ότι διαφέρουν οι απόψεις μας γι ‘αυτό. Αλλά σίγουρα θα συμφωνήσεις, Agnès, ότι το θέμα τότε, όπως και τώρα, αποτελούσε μια μορφή πεδίου μάχης ανάμεσα στις φεμινίστριες και την ευγενή κοινωνία. Και αυτό δείχνει ότι δεν είναι μόνο για ενδυματολογικούς λόγους ή λόγω επιλογής «μόδας», αλλά έχει να κάνει με τη γενικότερη εικόνα: πώς οι γυναίκες παρουσιάζονται δημόσια.

AP: Συμφωνώ, Zoe! Πώς οι γυναίκες παρουσιάζονται δημόσια: μια άλλη εμπόλεμη ζώνη. Είναι και ζήτημα γενιάς. Για παράδειγμα, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μια προ-1968 εξαιρετική φεμινίστρια ήταν απίστευτα θηλυκή, αγαπούσε τη μόδα, μπορούσε να ντύνεται αυστηρά ή λαμπερά, ανάλογα με τη διάθεσή της και τις περιστάσεις. Καμιά σχέση με το στιλ των χωρίς στηθόδεσμο και χωρίς μακιγιάζ φεμινιστριών του ‘70.

ZM: Για να επανέλθω στην προηγούμενη επισήμανσή σου, των γυναικών που επιλέγουν να καλύψουν το σώμα τους από φόβο για τις εικόνες που μπορεί να κυκλοφορήσουν στα κοινωνικά δίκτυα, ίσως θα πρέπει να εξετάσουμε τον ίδιο τον πολιτισμό, και όχι τις ατομικές επιλογές που κάνουν οι γυναίκες. Εάν οι άνδρες σχολιάζουν, μετατρέπουν σε αντικείμενο και παίρνουν φωτογραφίες των γυναικείων σωμάτων, χωρίς τη συγκατάθεσή των γυναικών, όπως εκείνοι οι απαίσιοι «ηδονοβλεπτικοί» ιστότοποι (και παρόμοιες, επαγγελματικές φωτογραφίες που συχνά δημοσιεύει ο κίτρινος τύπος), τότε θα πρέπει να αμφισβητήσουμε αυτό το δικαίωμα, και τη σεξιστική κοινωνικοποίηση των ανδρών, και όχι τη συμπεριφορά των γυναικών.

AP: Κι έτσι γυρνάμε πίσω στην εκπαίδευση των μικρών αγοριών και κοριτσιών! Εμείς, φυσικά, μπορεί να νομοθετούμε και σίγουρα θα πρέπει να προσαρμόσουμε το υπάρχον νομικό οπλοστάσιό μας στις νέες μορφές αχαλίνωτης μάτσο αλαζονείας, που βασιλεύει στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά πρέπει επίσης να πάμε πίσω στα βασικά. Πιστεύω ότι η υπερ-σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών από πολύ μικρή ηλικία, μέσα από ένα ξεδιάντροπο μάρκετινγκ, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί πολύ πιο υπεύθυνα από την κοινωνία και τους νομοθέτες. Πέρυσι, η Γαλλία απαγόρευσε καλλιστεία για τα κορίτσια κάτω από την ηλικία των 16 – κάτι πολύ σωστό κατά τη γνώμη μου. Οι φεμινίστριες και η φιλελεύθερη αριστερά θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζουν πολύ πιο δυναμικά τον εγγενή μισογυνισμό των θρησκειών, ιδιαίτερα στη Βρετανία, όπου η θρησκεία θεωρείται ένα πολιτισμικό θέμα που κανείς δεν πρέπει να αμφισβητεί πολύ. Μιλάς για περισσότερο γυμνό στις παραλίες. Εγώ λέω ας αρχίσουμε αντιπαλεύοντας την ιδέα ότι μια γυναίκα θα πρέπει να είναι ευπρεπής και σεμνή ή να καλύπτει τα μαλλιά της από φόβο για τη θεία οργή.

ZM: Συμφωνώ απόλυτα ότι χρειαζόμαστε ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο τα αγόρια και τα κορίτσια εκπαιδεύονται και κοινωνικοποιούνται, και είναι προφανές ότι χρειάζεται πολλή δουλειά ακόμη, και να γίνουν πολλά σ’ αυτόν τον τομέα. Ομάδες όπως η «Let Toys Be Toys» (Αφήστε τα παιχνίδια να μείνουν παιχνίδια) κάνουν εκστρατεία ενάντια στην έμφυλη σημειολογία των παιδικών παιχνιδιών και βιβλίων, και βλέπουμε μεγάλη πρόοδο. Εγώ, βέβαια, υποστηρίζω την άποψη σου ότι θα πρέπει να πολεμήσουμε τον μισογυνισμό κάθε μορφής, συμπεριλαμβανομένου και αυτού στη θρησκεία, αλλά νομίζω ότι επικεντρώνοντας αποκλειστικά στον τελευταίο είναι κάτι σαν αποδιοπομπαίος τράγος. Στην κοινωνία ως σύνολο, υπάρχει μια ψύχωση με το σώμα των γυναικών, τα ρούχα τους – ή την απουσία ρούχων – και πώς αυτές εμφανίζονται δημόσια. Αυτό είναι που οφείλουμε να πολεμήσουμε. Η συνεχής εστίαση των μέσων ενημέρωσης στην εικόνα των γυναικών συμβάλλει στον μισογυνισμό. Δες μόνο πώς παρουσιάζονταν οι γυναίκες βουλευτές στον πρόσφατο βρετανικό κυβερνητικό ανασχηματισμό. Πώς φαίνονται ή τι φορούν δε θα έπρεπε να έχει σημασία – πράγματι, εσύ κι εγώ δεν θα πρέπει καν να το συζητάμε! – Αλλά με δεδομένα τα σεξιστικά διπλά μέτρα και σταθμά της κοινωνίας και τον αδιαμφισβήτητο μισογυνισμό, φοβάμαι αυτή η συζήτηση θα συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα.

AP: Και για να γιορτάσουμε το τέλος του μισογυνισμού – σύντομα ελπίζω, θα ξεγυμνώσω με χαρά τα στήθη μου, όπως στη ζωγραφιά του Ντελακρουά, Η Ελευθερία Οδηγεί το Λαό!

ZM: Εκείνη η μέρα δεν μπορεί, θα έρθει σύντομα. Θα είμαι εκεί, χωρίς το επάνω μέρος του μπικίνι, στην πρώτη γραμμή μαζί σου. Ζήτω η επανάσταση!

Πηγή: the observer