ΟΗΕ: Άλλο ένα θετικό βήμα για τα δικαιώματα των ΛΟΑΔΚΙ

Της Ειρήνης Πετροπούλου

Στις 26 Σεπτεμβρίου του 2014 και κατά τη διάρκεια της 27ης Συνόδου, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών πέρασε ένα από τα σημαντικότερα μέχρι στιγμής ψηφίσματα όπου καταδικάζει τη βία και τις διακρίσεις κατά των LGBTQI ανθρώπων. Το ψήφισμα, το οποίο υποστηρίχτηκε τα τελευταία χρόνια σθεναρά από τις ΗΠΑ με την συγχρηματοδότηση χωρών όπως: Ουρουγουάη, Κολομβία, Βραζιλία και Χιλή*, υπερψηφίστηκε από 25 χώρες (Αργεντινή, Αυστρία, Βραζιλία, Χιλή, Κόστα Ρίκα, Κούβα, Δημοκρατία της Τσεχίας, Εσθονία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Μεξικό, Μαυροβούνιο, Περού, Φιλιππίνες – που ήταν η έκπληξη της συνόδου γιατί κανένας δεν περίμενε θετική ψήφο, Ν. Κορέα, Ρουμανία, Ν. Αφρική, ΠΓΔΜ**, Αγγλία, ΗΠΑ, Βενεζουέλα και Βιετνάμ). Καταψηφίστηκε από 14 χώρες (Αλγερία, Μποτσουάνα, Ακτή Ελεφαντοστού, Αιθιοπία, Γκαμπόν, Ινδονησία, Κένυα, Κουβέιτ, Μαλδίβες, Μαρόκο, Πακιστάν, Ρωσία, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), ενώ απείχαν επτά συνολικά χώρες (Μπουρκίνα Φάσο, Κίνα, Κονγκό, Ινδία, Καζακστάν, Ναμίμπια και Σιέρα Λεόνε).

Το ψήφισμα αυτό δεν αποτελεί μόνο συμβολική κίνηση από την πλευρά των χωρών που συμμετέχουν στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, αλλά και ένα θεμελιώδες θετικό βήμα όχι μόνο γιατί επαναπροσδιορίζει μια από τις βασικές αρχές του ΟΗΕ – αυτή της ισότητας στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα, αλλά και γιατί αναγνωρίζει ρητά την βία που υφίστανται οι LGBTQI άνθρωποι. Δυστυχώς, όταν κάποιες χώρες μέλη του ΟΗΕ και κυρίως του Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα δικαιώματα έχουν να συζητήσουν LGBTQI ζητήματα, φαίνεται αυτομάτως και η διασπαστική τους στάση καθότι τέτοια ζητήματα θεωρούνται a priori από ανύπαρκτα έως και εισαγόμενα (sic) στην κοινωνία τους.

Είναι το δεύτερο ψήφισμα στην ιστορία του ΟΗΕ που καταπιάνεται με τα LGBTQI ζητήματα και κυρίως την αναγνώριση της προστασίας που οφείλει να παρέχει η διεθνής κοινότητα σε μια ομάδα ανθρώπων που γνωρίζουν μέχρι το τελευταίο τους κύτταρο τι σημαίνει βία και διακρίσεις. Καλείται, μάλιστα, η Ύπατη Αρμοστεία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα να συντάξει προσχέδιο με τις καλύτερες πρακτικές καταπολέμησης των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου και, παράλληλα, να αναθεωρήσει αναλόγως την έκθεση A/HRC/19/41 «Νόμοι και Πρακτικές που Εισάγουν Διακρίσεις και Πράξεις Βίας Κατά Ανθρώπων με Βάση τον Σεξουαλικό Προσανατολισμό και την Ταυτότητα Φύλου». Η έκθεση αυτή είχε δημοσιευτεί τον Δεκέμβριο του 2011 και ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «η βία κατά των LGBTQI ανθρώπων είναι τεκμηριωμένα ο κοινός παρονομαστής σε 76 χώρες στις οποίες ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου αποτελούν ποινικό αδίκημα (παράγραφος 40)». Ενδιαφέρον έχει και η παράγραφος 45 στην οποία αναφέρεται ότι «η εσχάτη των ποινών εφαρμόζεται σε τουλάχιστον πέντε χώρες σε όσους κρίνονται ένοχοι για αδικήματα σχετικά με τις σεξουαλικές επαφές μεταξύ συναινούντων ενηλίκων».

Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν τον Μάρτιο του 2012: «Η βία και οι διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου αποτελεί πασιφανή τραγωδία που αμαυρώνει την συλλογική συνείδηση» (Μάρτιος του 2012).

Το ψήφισμα του Συμβουλίου βρίσκεται στον αντίποδα αυτών που συμβαίνουν σε κάποιες χώρες όσον αφορά το σεβασμό και την προστασία των LGBTQI δικαιωμάτων. Σύμφωνα με την έρευνα της ILGA «Θεσμική Ομοφοβία» (Μάιος του 2014), εννέα χώρες έχουν θεσπίσει ή πρόκειται να θεσπίσουν νόμους «περί προπαγάνδας», απαγορεύοντας κάθε αναφορά σε οτιδήποτε ξεφεύγει από τα πλαίσια της ετεροκανονικότητας. Σημειωτέον ότι η αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας στην Ευρώπη ξεκίνησε από την Ισλανδία (1940) και την Ελλάδα (1951) και πέρασε πάνω από μια δεκαετία μέχρι να τολμήσουν να κάνουν το ίδιο κάποιες άλλες χώρες. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα πισωγύρισμα. Εννέα χώρες, με το πρόσχημα της προστασίας των ανηλίκων και (γενικώς) της κοινωνίας από τις «κακές» επιρροές – που βαφτίστηκαν «προπαγάνδα» ή «κατάσκοποι» – ποινικοποιούν ανθρώπινα δικαιώματα, και ειδικότερα τα LGBTQI δικαιώματα. Πρόκειται για τις εξής χώρες:

Ευρώπη

Λευκορωσία (2013)

Λιθουανία (2014)

Λεττονία (2013)

Ρωσία (2013)

Ουκρανία (2013)

Ασία

Κιργιστάν (2014)

Αφρική

Νιγηρία (2013)

Τανζανία (2014)

Ουγκάντα (2013)

Ακροδεξιά κόμματα, έτσι ως παρένθεση, υπάρχουν στη Βουλή δύο ευρωπαϊκών χωρών: της Ελλάδας και της Ουγγαρίας, χώρες στις οποίες παρατηρείται έξαρση των φαινομένων του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και της βίας απέναντι σε ομάδες που κρίνονται «ανεπιθύμητες».

Σχεδόν όλες οι αφρικανικές χώρες τάσσονται κατά των LGBTQI δικαιωμάτων με τη δικαιολογία πως «η ομοφυλοφιλία είναι ξενόφερτο φαινόμενο το οποίο εισάγεται από τον Δυτικό κόσμο». Η ιστορία τους, αν πάμε πίσω στον χρόνο, δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Η ομοφυλοφιλία ήταν αποδεκτή στις εκεί κοινωνίες πριν την αποικιοκρατία. Δυστυχώς, η πρόσφατη ποινικοποίηση, κυρίως για λόγους προπαγάνδας, λειτουργεί πλέον ως φαινόμενο ντόμινο. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα γίνεται το καυτό θέμα συζήτησης σε ΜΜΕ και Κοινοβούλια, όπου μέλος του Κοινοβουλίου της Τανζανίας φτάνει σε σημείο να προτείνει τη θέσπιση ανάλογης αυστηρότητας αντι-LGBTQI νόμων με αυτών της Ουγκάντα (καθαρό παράδειγμα θεσμικού ομοφοβικού και τρανσφοβικού λόγου) μέχρι την οργάνωση αντι-γκέι διαδήλωσης στις 23 Φεβρουαρίου του 2014 στο Ναϊρόμπι της Κένυας (τα πλήθη χειραγωγούνται σε σημείο αντί ομό-τρανς υστερίας).

  • Η ποινικοποίηση του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου έχει πολλαπλές επιπτώσεις. Ειδικότερα:
  • Δημιουργείται καθεστώς όπου επικρατεί καθολική παραβίαση των δικαιωμάτων των LGBTQI ανθρώπων.
  • Η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας γίνεται προβληματική εφόσον οι άνθρωποι αποφεύγουν να αναφέρουν ζητήματα της σεξουαλικότητας τους στους επαγγελματίες του κλάδου της υγείας.
  • Ο κόσμος απομακρύνεται βιαίως από την οικογενειακή εστία λόγω μη-αποδεκτής συμπεριφοράς η οποία έχει στενή σχέση με σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα φύλου.
  • Οι LGBTQI άνθρωποι γίνονται εύκολα στόχος σε δημόσιους χώρους (στοχοποίηση).
  • Η ευρύτερη κοινωνία τείνει να θεωρεί τους LGBTI ανθρώπους ως εγκληματίες, αντικοινωνικά στοιχεία, άρρωστους κλπ (στιγματισμός).

Ο κατάλογος μπορεί να γίνει από μακροσκελής έως και εξειδικευμένος, όμως σημασία έχει να σταθούμε στον αρνητικό αντίκτυπο που δημιουργεί στην LGBTQI κοινότητα. Καλείται επιπλέον να απολογηθεί και για την πιθανή πτώση του βιοτικού επιπέδου της χώρας στην οποία ζει και κινείται λόγω της μείωσης των κονδυλίων της ανθρωπιστικής βοήθειας που προσφέρουν οι χώρες της Δύσης (η Νορβηγία είναι μια από τις χώρες που καθυστερεί την εκταμίευση της οικονομικής βοήθειας θεωρώντας ότι οι αφρικανικές χώρες οφείλουν να αποσύρουν όλους τους νόμους που θίγουν ή θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή μιας ευάλωτης κοινωνικής ομάδας). Πέραν της λογικής ότι «τα χρήματα της Δύσης μας είναι ευπρόσδεκτα, αλλά δεν θα καθίσουμε να μας μάθουν ότι υπάρχει και μια άλλη, διαφορετική, σεξουαλικότητα», η αντι-LGBQI νομοθεσία τείνει να πολώνει ακόμα περισσότερο μια εχθρική κοινωνία των πολιτών και να επιδεινώνει τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονται τα φαινόμενα της ρητορικής και των εγκλημάτων μίσους. Παράλληλα, υπάρχει ενδεχόμενο να προσανατολιστούν αναλόγως και άλλες χώρες με αποτέλεσμα οι πολλαπλές παραβιάσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα των LGBTQI να γίνουν καθημερινό φαινόμενο.

Τόσο το ψήφισμα του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ όσο και ανάλογες κινήσεις διεθνών και πανευρωπαϊκών οργανισμών βρίσκεται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά από μόνο του ενδέχεται να καταλήξει ατελέσφορο αν δεν αποφασίσουν οι ίδιες οι χώρες να κάνουν θετικά βήματα προς την αποποινικοποίηση σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, την ισότητα και την δικαιοσύνη. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αποτελούν ηθικές αρχές που θέτουν συγκεκριμένα πρότυπα ανθρώπινης συμπεριφοράς και συνήθως προστατεύονται ως νόμιμα δικαιώματα κατά το εθνικό και διεθνές δίκαιο (στην Ελλάδα είναι κατοχυρωμένα από τα άρθρα 4-25 του Συντάγματος και από τα άρθρα 281-286 του Αστικού Δικαίου).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

* Το 80% των παγκοσμίως καταγεγραμμένων δολοφονιών διεμφυλικών ανθρώπων συμβαίνει σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.

** Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας

Βλέπετε: http://en.wikipedia.org/wiki/LGBT_rights_at_the_United_Nations

και http://www.msnbc.com/msnbc/un-passes-resolution-behalf-lgbt-citizens-around-the-globe

καθώς και http://www.washingtonblade.com/2014/09/26/breaking-u-n-human-rights-council-adopts-lgbt-resolution/

Το πρώτο ψήφισμα του 2008: http://en.wikisource.org/wiki/UN_declaration_on_sexual_orientation_and_gender_identity

Πρακτικά της 27ης Συνόδου. Στην ενότητα «Action on Resolution on Human Rights, Sexual Orientation and Gender Identity» υπάρχει το πλήρες κείμενο της απόφασης: http://www.ohchr.org/en/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=15109&LangID=E